17-03-2025

 ਸਿਆਣੇ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣੋ

ਸਮਾਜ 'ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਸਕੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬੁਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਸਾਨੂੰ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਬਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਨਵਾਜ਼ੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਘਰ 'ਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਏ ਹੋਏ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਬੈਠਣ, ਠਹਿਰਨ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਈ ਮਹਿਮਾਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਲਈ ਸਿਰਦਰਦੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਢਾਲਦੇ। ਮਹਿਮਾਨ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹ-ਨਾਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਕਈ ਨਿਸਚਿਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਨਸ਼ਾਤਾ ਕਰਵਾਣ ਲਈ ਕਹਿਣਗੇ, 'ਅਸੀਂ ਏਥੇ ਬੈਠੇ ਆਂ... ਗੱਲਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤੁਸੀਂ ਏਥੇ ਹੀ ਭੇਜ ਦੇਵੋ...।'' ਕਈ ਮਹਿਮਾਨ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਨਾਸ਼ਤਾ ਕਰਨ, ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਹਿਣਗੇ, ''ਕੋਈ ਨਾ...ਕਰ ਲਾਂਗੇ...ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਦੀ ਆ... ਤੁਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਵਾਓ...ਸਾਡੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ...। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ। ਸਿਆਣੇ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣੋ।

-ਪਾਰਸ ਬਾਂਸਲ

ਹੰਕਾਰ ਤਿਆਗੋ

ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਹੰਕਾਰਿਆ ਸੋ ਮਾਰਿਆ।' ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਵਿਚ ਗੁਣ ਤੇ ਔਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੰਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਮਹਿਲ-ਮਾੜੀਆਂ, ਚਤੁਰਾਈ, ਸੁੰਦਰਤਾ, ਵਿੱਦਿਆ, ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ, ਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਘੁਮੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੰਕਾਰੀ ਇਨਸਾਨ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਟਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹੰਕਾਰੀ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਤਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਫ਼ਰਤ, ਈਰਖਾ ਜਿਹੇ ਨਕਾਰਾਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਕੋਈ ਸਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨੀ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੈਸੇ ਦਾ ਇੰਨਾ ਹੰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਬੋਲ ਵੀ ਬੋਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਰਾਮਾਇਣ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ, ਰਾਵਣ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨਵਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਯੋਧਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਰਾਵਣ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਡੁੱਬਿਆ।

-ਸੰਜੀਵ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਮੁਹਾਲੀ

ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ

ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੀ ਇੱਛਾ ਭਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਸਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਵਸਤੂਆਂ ਤੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਦੂਸਰੇ ਜੀਵਾਂ ਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਗਿਆਨ-ਧਿਆਨ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨ, ਦਿਮਾਗ਼, ਚੇਤਨਾ, ਅਚੇਤਨਾ, ਤਜਰਬਾ, ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਿਆਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਇਹ ਗੱਲ ਜਾਣਨ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਆਪਣੀ ਥਿਊਰੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ ਮਾਡਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ, ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਜੀਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਜਾਂ ਅਨੁਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਨੁਕਿਰਿਆ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਵਿਵਹਾਰ ਜਾਂ ਸੁਭਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਤਜਰਬੇ, ਚੇਤਨਾ, ਬੁੱਧੀ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਅਚੇਤਨ ਮਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ
ਪਿੰਡ ਨੌਨੀਤਪੁਰ, ਤਹਿ. ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ।

ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ

2023 ਵਿਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਵਲੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਕੀਲ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਪਣੀ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਮਝ ਲੱਗ ਸਕੇ। ਅਦਾਲਤਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਇਨਸਾਫ਼ ਲੈਣ ਲਈ ਮਹਿੰਗੇ ਵਕੀਲਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਰਿੱਟਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਬਣਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਤਫਤੀਸ਼ੀ ਅਫਸਰ ਆਪਣੀ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਪ ਵਧੀਆ ਜਵਾਬ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਖੁਦ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਪਰੰਤੂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਸ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਵੇਰਕਾ
ਐਮ.ਏ. ਪੁਲਿਸ ਐਡਮਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ।

ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੀ ਚਿਤਾਵਨੀ

ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਕੁੰਨ ਸੋਨਮ ਵਾਂਗਚੁਕ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਇਕ ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਤਾਂ 144 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਅਗਲਾ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਰੇਤ 'ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਦੀਆਂ ਜਿਊਂਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਇਆ। ਗੰਗਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਮੁਨਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਝੂਠੇ ਨਿਕਲੇ ਅਤੇ ਬੁੱਢੇ ਨਾਲੇ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚੋਂ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਅਮੀਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਖਾ ਸਕਦਾ। ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਆਕਸੀਜਨ ਤਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਖ਼ਰੀਦ ਸਕਦਾ। ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਤੇ ਗੈਰ ਮਨੁੱਖੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਇਕੱਲਾ ਵਾਂਗਚੁਕ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਕੇਵਲ ਵਾਂਗਚੁਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ ਕਿ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰੇ, ਕੁਝ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਾਡੀ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਕੇ ਨਾ ਸੰਭਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਵਾਂਗ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ।

-ਰਜਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ