25-10-2024

 ਮੋਬਾਈਲ ਦੇਖਣ ਦੀ ਆਦਤ

ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਮੋਬਾਈਲ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਖੋਜ ਮਾਰਟਿਨ ਕੂਪਰ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ 1992 ਵਿਚ 'ਆਈ.ਬੀ.ਐਮ.' ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਦਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੰਟੈਂਟ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਮੋਟੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਅਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੈਲਥ, ਬਿਜ਼ਨੈੱਸ ਅਤੇ ਰਸੋਈ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੋਬਾਈਲ ਘਰ ਬੈਠੇ ਹੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਬਿੱਲ ਭਰਨੇ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਕਰਨੀ, ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਮੋਬਾਈਲ ਨੇ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ 'ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਵਿਅਰਥ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਇਸਦੇ ਬਹੁਤ ਦੁਰਪ੍ਰਭਾਵ ਪਏ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖੁਆਉਣ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਪੱਕੀ ਆਦਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਮੋਬਾਈਲ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਇਸ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ ਹੈ।
ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀ ਆਪ ਵੀ ਮੋਬਾਈਲ ਦਾ ਸਦਉਪਯੋਗ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੋਬਾਈਲ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਹਟਾ ਸਕੀਏ ਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਈਏ ।

-ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ

ਨਸ਼ਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਨਾੜੀ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ਾ ਬੇਲੋੜੀ ਉਕਸਾਹਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵਕਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਨਕਲੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚ ਵਧ ਰਿਹਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ, ਤੰਬਾਕੂ, ਹੈਰੋਇਨ, ਅਫ਼ੀਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੁਝ ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਵੱਲ ਧੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 'ਜੈਸੀ ਸੰਗਤਿ ਵੈਸੀ ਰੰਗਤ' ਇਕ ਆਮ ਕਹਾਵਤ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਉਹ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਮੋਟਰ 'ਤੇ ਕੱਚ ਦੀ ਗਲਾਸੀ ਖੜਕਾ ਕੇ, ਦਾਰੂ ਪੀਣਾ ਕੰਮ ਜੱਟਾਂ ਦਾ, ਘਰ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਹੋਵੇ, ਚੌਥਾ ਪੈੱਗ ਪਾ ਕੇ ਤੇਰੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨੀ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਨਕਲੀ 'ਹੀਰੋਇਜ਼ਮ' ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤਹਿਤ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਏਜੰਟ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਨੇੜੇ ਗੇੜੇ ਕੱਢਦੇ ਅਣਭੋਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਨਸ਼ੇ ਮੁੰਡੇ ਹੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਹੁਣ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਆਦੀਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਏਡਜ਼, ਕੈਂਸਰ, ਲੀਵਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੱਸਦੇ ਵਸਦੇ ਘਰ ਉੱਜੜ ਰਹੇ ਹਨ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਜਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਉੱਗਦਾ। ਨਸ਼ੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਬੰਜਰ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਖਰੌੜ
ਸਰਕਾਰੀ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਕੂਲ ਦੌਣ ਖੁਰਦ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਲਾਟਰੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋਣ

ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਲਾਟਰੀਆਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਘਰ ਤਬਾਹ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਜੜ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਲਤ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ ਪਰ ਲਾਟਰੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜੂਆ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਹਰ ਲਾਟਰੀ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਦੀ ਲਾਟਰੀ ਨਿਕਲ ਆਵੇਗੀ ਪਰ ਹਰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਰੋੜ/ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਦਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਅਜਿਹਾ ਪੈਸਾ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੇਗਾ? ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ। ਦੋਸਤੋ! ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗ ਆਪਣਾ ਕੀਮਤੀ ਪੈਸਾ ਬਰਬਾਦ ਨਾ ਕਰੋ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇੱਥੇ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਲਾਟਰੀ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲਾਟਰੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰਦ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਲਾਟਰੀ ਟਿਕਟਾਂ ਖਰੀਦਣ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਾਟਰੀ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈਣ 'ਤੇ ਲਾਲਚ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧਸਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਲਾਟਰੀ ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਰਕਮ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਲਾਟਰੀ ਟਿਕਟਾਂ ਖਰੀਦਣ ਵਿੱਚ ਉਕਤ ਰਕਮ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਲਾਟਰੀ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਆਮਦਨ ਦੇ ਬਦਲਵੇਂ ਸਾਧਨ ਲੱਭੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਤੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਵਰਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਊਨਾ, (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)