ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 99100-05278

ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 4 ਭਾਗਾਂ ਅਤੇ 9 ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ), ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਸੰਤਾਨ, ਜੀਵਨ ਲਗਨ ਤੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ, ਦੁਰਗਾ ਦੱਤ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਹੈ ਨਾਉ ਬੁਰਾ, ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਪ, ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸੇਵਾ, ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੇਵਾ ਮਿਲਣਾ-ਵਰਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ। ਦੂਸਰੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਬਾਬਾ ਦਾਤੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣਤਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਸਰਕੇ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣਾ। ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ 'ਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿੱਤ ਕਰਮ, ਭਾਈ ਸਾਵਣ ਮੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਤੋੜਨਾ, ਲੋਭੀ ਤਪੇ ਦਾ ਪਾਜ ਉਧੇੜਨਾ, ਗੰਗੂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਏ, ਮਹੇਸ਼ੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ, ਪੰਡਿਤ ਮਾਈ ਦਾਸ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ, ਬੇਣੀ ਪੰਡਤ ਦਾ ਨਿਸਤਾਰਾ, ਲੰਬੇ ਭਾਈ ਪ੍ਰੇਮਾ ਦੀ ਲੱਤ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਨੂੰ ਸੋਭਾ ਬਖਸ਼ਣੀ, ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮਹੂਰਤ ਉਹ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਾਮ ਜਪਦਾ ਹੈ, ਮਾਣਕ ਹੁਇ ਮਰਤੋ ਨਾਹੀ, ਬੀਰਬਲ ਨੂੰ ਚੁਕਾਵਾ ਕਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਪ੍ਰੇਮਾ ਕੋਹੜੀ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਬਾਲ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ 'ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ' ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ। ਚੌਥੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੋਂਦੇ ਮਰਵਾਹੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਸਨਾਤਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਦੇਣ, ਗੁਰਿਆਈ ਬਖਸ਼ਣ ਲਈ ਪਰਖ ਕਰਨਾ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਉਮਰ ਅਤੇ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ, ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਸੋਢੀ ਬੰਸ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਪਮਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲਾ-ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਆਪ ਨਰਾਇਣੁ ਕਲਾ ਧਾਰ, ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ, ਨਿਮਰਤਾ ਤੇ ਨਿਰਮਲਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ, ਮਿਹਰਾਂ ਦੇ ਸਾਈਂ, ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਥਨੀ ਦੇ ਪੂਰੇ, ਸੱਚ ਦੇ ਪਾਲਣਹਾਰ, ਅਕਾਲ-ਰੂਪ, ਸੰਤ ਕਵੀ, ਉਦਾਰ ਚਿੱਤ ਤੇ ਤਿਆਗੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਵੈਸਾਖ ਸੁਦੀ 14, ਸੰਮਤ 1536 ਬਿਕਰਮੀ ਮੁਤਾਬਕ 5 ਮਈ 1479 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਬਾਸਰਕੇ ਗਿੱਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਚ ਭਾਈ ਤੇਜ ਭਾਨ ਜੀ ਭੱਲੇ ਖੱਤਰੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸੁਲੱਖਣੀ (ਲੱਛਮੀ, ਲੱਖੋ, ਰੂਪ ਕੌਰ, ਬਖਤ ਕੌਰ) ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਚੌਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਤ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਆਪ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਕਰਮ ਨਿਸ਼ਠਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲੀ। ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵੱਲੋਂ ਦਿਤੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ :300, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 80000-00584

ਰੂਸ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀਕਲਾ, ਕਥਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿੱਤਰਨ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਬਿਰਤਾਂਤ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਗਵਾਹੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਸ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਟਿਕਾਅ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਉਤਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ' ਵਿਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਹਨੇਰਾ ਭੋਗ ਰਹੇ ਛੱਬੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਤਾਨੀਆ ਨਾਂਅ ਇਕ ਕੁੜੀ ਵੱਲ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਪਿਆਰ' ਵੀ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਹੁਸੀਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ' ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਬਾਜ ਦਾ ਗੀਤ' ਮਿਥ ਰੂੜੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ 'ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ' ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ 'ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਤ' ਵੀ ਇਕ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਰਾਤ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98154-61710

ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਹੋਣਾ, ਧਰਮਾਰਥ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਕ-ਮਾਰਗ, ਰੂਹਾਨੀਅਤ-ਆਤਮਾ ਵਾਲਾ ਹੀ ਮਾਣ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਤੇ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਕਰੱਤਵ ਨੂੰ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਆਭਾ ਦਾ ਜਲੌਅ ਸਿੱਖ-ਜਗਤ ਵਿਚ ਬਖੇਰਿਆ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 23 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਹੈ 'ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਛੁਟਕਾਰਾ' ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਹੁਕਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਰੱਬੀ ਰਜ਼ਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਇਕ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਜਨ ਕੋ ਪ੍ਰਭ ਅਪਨੈ ਕਾ ਤਾਣ ਸੰਕਲਪ, ਲੋਕਾਚਾਰ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਨਾਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੱਚ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਭੱਟਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ, ਜਾਣਹੁ ਜੋਤਿ ਨ ਪੁਛਹੁ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੰਦੇਸ਼। ਇੰਝ ਇਹ ਲੇਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਸ. ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਿਰੋਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਛੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, 15 ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਕੀਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਿਆਰਾਂ ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਜਿਵੇਂ ਜੌਹਨ ਮਿਲਟਨ ਆਦਿ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਾਣੀ, ਜੀਅੜੇ ਤੋਂ ਮਰਜੀਵੜਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾਂਸ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਹਾਨੀ, ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ
ਲੇਖਕ : ਅੰਕਰ ਵਾਰਿਕੂ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਗੁਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 287
ਸੰਪਰਕ : 91158-72450

'ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਅੰਕੁਰ ਵਾਰਿਕੂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੀ-ਕੀ ਅਕਸਰ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਇਕੋ ਹੀ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖ ਕੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਆਇੰਟ ਬਣਾ ਕੇ ਹਰ ਗੱਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 6 ਭਾਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਫਲਤਾ (ਅਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤਾ) ਆਦਤਾਂ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਉਦਮਤਾ, ਪੈਸਾ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਪਸੰਹਾਰ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰ-ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਵੀ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਆਪਣੇ ਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਪੈਸੇ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੇ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਨਾਰੀ ਚੇਤਨਾ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 215
ਸੰਪਰਕ : 01624-234967

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਰਾਜਸੀ, ਅਸਤਿੱਤਵ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗ-ਜਣਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿ ਸਚਾਈ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜੀਵਨ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ 25 ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ 6 ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਬਹੁਤਾ ਕਵਿੱਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਹਨ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਵੀ ਹਨ। ਖੋਜੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਗਹਿਣ-ਆਲੋਚਨਾ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੁ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਆਲੋਚਨਾ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਰੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਾਂ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੇਬਾਕ ਹੋ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪੈਂਤੜੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿੱਤਰੀ ਪੀਰੋ-ਪ੍ਰੇਮਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਰੀ ਗਲਪ ਸਿਰਜਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਉਹ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਚਿੰਤਕ ਦਾ ਬੋਧ ਬੜੇ ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚਾ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਰੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਲੀ ਇਕੱਲੀ ਲੇਖਿਕਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬੱਲੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਰਚੇ ਗਏ ਨਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਦੀ ਸੁਖਦ-ਦੁਖ਼ਦ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਪੜਾਅ-ਦਰ ਪੜਾਅ ਵਿਅਕਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ 'ਚੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਯਥਾਰਥ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾ ਬੁਸ਼ਰਾ ਏਜਾਜ਼ ਦਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਡਾ. ਵਨੀਤਾ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਬੱਲੀ ਅਤੇ ਕੁਲਬੀਰ ਬਡੇਸਰੋਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਸੰਬੰਧ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਖੋਜ-ਪਰਦ ਵੀ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ। ਕਾਲਜ ਵਲੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-09732

ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ੋਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99141-45-47

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੁਚੱਜੀ ਵਾਰਤਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
'ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ' ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਉੱਪਰਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਦੇਖਿਆਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਨਾਂਅ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਟੱਬਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਹਾਦਰ ਕੌਰ ਵੱਡੇ ਜਿਗਰੇ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਗਾਂਹ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਦੁਲਾਰ ਨਾਲ ਪਾਲਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਧੀਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਧੀ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਵਿਆਹ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ-ਭਰਜਾਈ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਭੈੜੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਨਿਕੰਮੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਖੋਰ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭੈੜਾ ਵਰਤਾਉ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਨ ਭਰ-ਭਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਉਸ ਦੇ ਏਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ 'ਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖੋ, ਹਿੰਮਤ ਰੱਖੋ, ਕਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਟੀਚਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਦੀ। ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਘਰ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਬੈਂਕ ਬੈਲੇਂਸ 'ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ।
ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਨਿਭਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਤੇ ਰਾਖਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਖਲਨਾਇਕ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਖਲਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਨਿਭਾਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਆਸਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੋਈ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਨਾਵਲਕਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਅਪਣਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਵਿਚ ਹਿੰਮਤ, ਨਿਸ਼ਠਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94636-37050

 ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98721-88762

ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਫਰੇਬ ਅਤੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਤਰਕ, ਬੌਧਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਵੇਕ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਤਾਰਕਿਕ ਸੋਝੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੀਵਨੀ ਦੀ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣ ਜਾਣ ਦੇ ਸਫਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਵਿਚ ਸਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਅਵਤਾਰ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ, ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ 1989 ਵਿਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਪੁੱਜਣ 'ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਵੱਜੋਂ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉੱਸਲਵੱਟੇ ਲੈਣ ਲੱਗੀ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਫਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਫਰੂਟ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੱਕ ਜਾ ਪੁੱਜਿਆ।
ਲੇਖਕ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਕਈ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਪਰੂਨਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਕੰਮ ਸਮੇਤ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਅਸਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਇੰਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿਸਦੇ ਕੱਚੇ ਕਾਮਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ ਤੇ ਵਰਕਰ ਤੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣ ਜਾਣਾ ਉਸਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਰੱਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਅਵਤਾਰ ਵਲੋਂ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੌਧਿਕਤਾ, ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਲਗਨ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਮਤ, ਹੋਣੀ ਜਾਂ ਲਾਚਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦਾ, ਵਿਵੇਕ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੀ ਇਸ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੀ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਦਾਨਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ
ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਲੇਖਕ : ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀ-ਥਿੰਕ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 499
ਸੰਪਰਕ : 94648-95424

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਖਿਆਣ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਗਿੱਲ ਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੋਚ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਲੇਖ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ, ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ, ਦੂਜਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਲੇਖ-ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਗਾਂਜ਼ ਵਜੋਂ ਵਿੱਚ ਗਿੱਲ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਦੋ ਹੋਰ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਚਰਚਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਸੱਚ ਖੰਡ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ' ਅਤੇ 'ਅੰਤਿਮ ਵਿਆਖਿਆਨੁਮਾ ਅਨੁਵਾਦ' ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ 'ਸੈਨਤ ਸ਼ਾਸਤਰ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋੜ-ਗਿਆਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 'ਜਪੁਜੀ' ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ-ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਟਨ ਕਰਨ ਜਾਂ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਨ ਦੀ ਵੀ ਖ਼ੂਬ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖ਼ਾਨਾ ਬਦੋਸ਼ੀ ਜਾਤ-ਬਰਾਦਰੀ, ਦੇਸ਼, ਧਰਮ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦਾ ਹੈ। ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਰ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਸਹਿਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਰਹਿਤਲਕਸ਼ੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ 'ਹਰਫ਼ ਅੱਵਲ : ਅੱਖ ਤੇਰੀ ਮੈਂ ਪਾਵਾਂ ਬੁਰਮ ਸਲਾਈ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਗਿੱਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਗੌੜ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੜੇ ਢੁਕਵੇਂ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਵੀਨ ਸ਼ਬਦਲਾਵਲੀ ਵੀ ਸਿਰਜੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਕੈਨਵੈੱਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹੇਗੀ।

-ਡਾ. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-0}{bo

ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨ ਕੋਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 0175-2282574

ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਲਈ ਅਨੰਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਦਬੀ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਿਆਣੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਇਕ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੋਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਭੰਡਾਰ ਜਾਂ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੀਆਂ ਉਚਾਣਾਂ ਜਾਂ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਰਬੋਤਮ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪੁਆਉਣ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉਪਰਾਲਾ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਬਾਬਤ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਅਰਕਮੂਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ, ਕਰਮਯੋਗ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਛਿਣਭੰਗਰਤਾ, ਰੂਹ ਦੇ ਅਗਰਤਵ, ਗੁਰੂ, ਪੀਰ ਤੇ ਰਹਿਬਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਏਕਾਂਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ, ਬਿਰਹਾ, ਵਸਲ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਉਂ ਸਾਡੀ ਸੁਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਤ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਵਾਚ-ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਅੰਗ-ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝ ਕੇ ਚੱਲੀਏ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਹ ਕ੍ਰਮ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਗੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਵਿਸ਼ਾ-ਵੱਖਰਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੁਝ ਕਥਨ ਇਥੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :
1. ਉੱਡਿਆ ਭੌਰ, ਥੀਆ ਪਰਦੇਸੀ, ਅੱਗੇ ਰਾਹ ਅਗਮ ਦਾ
ਕੂੜੀ ਦੁਨੀਆ, ਕੂੜ ਪਸਾਰਾ, ਜਿਉਂ ਮੋਤੀ ਸ਼ਬਨਮ ਦਾ
-ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ
2. ਭਲੀ ਕਰੇ ਤੇ ਸੁਰਗ ਬਸਾਵੈ।
ਪੂੰਜੀ ਬੁਰੀ ਨਰਕ ਲੈ ਜਾਵੈ।
ਜੈਸਾ ਬੋਵੈ ਵੈਸਾ ਲੈ।
ਧਰਮੀ ਜੈ, ਅਰ ਪਾਪੀ ਖੈ।
-ਗੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ ਰੋਹਤਕੀ
ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਨਮੋਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਸਫ਼ਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੇ ਨੁਸਖੇ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 131
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ 85 ਵਰ੍ਹੇ ਭੋਗ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਲਖ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਠੀਕ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਆਦਲੇ ਤੇ ਸੋਹਜਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਧੀਆ ਤੇ ਰੌਚਿਕ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਰੌਚਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗਰਾਊਂਡ 'ਚ ਖੇਡਦਿਆਂ ਰੁਪਈਆ ਲੱਭਣਾ ਜੋ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਣਾ, ਬਚਪਨ 'ਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ 10ਵੀਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਫੀਸ ਵੀ ਮਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੇਟਾ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕਲਕੱਤੇ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 50 ਰੁਪਏ ਮੰਗੇ ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ 40 ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਾਈਕਲ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਲੋਂ 10 ਰੁਪਏ ਪਾ ਕੇ 50 ਰੁਪਏ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੇਜਣੇ। ਬਾਲ ਬਰੇਸ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਬੀ.ਏ. ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਯੰਤਰਾਂ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਰੰਗ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਧਪੁਰ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣੂ ਸੱਜਣ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਲੱਗਣਾ। ਲੇਖਕ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਆਖਣਾ ਕਿ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਿਸ ਚਲੀ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੇ ਇੰਝ ਹੀ ਕੀਤਾ।
ਲੇਖਕ ਚਾਰ ਭਰਾ ਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। 27 ਮਾਰਚ, 1965 ਨੂੰ ਬੇਬੇ ਦੇ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਪਰ ਉਹ ਘਰੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ, ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਪਿਆਰ ਖਲੂਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਘਟਨਾ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਸੀ।
ਲੇਖਕ ਐੱਮ.ਏ. ਐੱਮ.ਐੱਡ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਕਾਲਖ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ। ...ਲੇਖਕ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਵੀ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਨਿੱਠ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 187
ਸੰਪਰਕ : 95309-44345

ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਪਰਖਣ ਦੀ ਨੀਝ ਅਤੇ ਸੂਝ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਜਿਹੜਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਪਰਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ' ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਓਪਰੀ ਨਜ਼ਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਵੀ 1947 ਦੀ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਪੈਂਤੜੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਭਾਵ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਰਾਹੀਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਚਰ ਕੇ ਸਾਰੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਕਿਵੇਂ ਤਬਾਹ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਨਾਵਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਪਾਤਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਅਵਚੇਤਨੀ ਬਿਰਤੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਾਸ਼ ਹੀ ਹੈ। 1947 ਵੇਲੇ ਵੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਪਾਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ 1947 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਗਵਾਹੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦੁਖਾਂਤ ਹੱਢੀਂ ਹੰਢਾਇਆ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੜਕੀ ਆਬਿਦਾ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਪਰਕ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਵਧਦਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਬਣਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਦੇ ਆਬਿਦਾ ਦੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਈ-ਮੇਲ ਸੁਨੇਹੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀ ਗਾਥਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ 1947 ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਵੇਲੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਬਲਵੀਰ ਪਵਰਾਨਾ ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਕਟਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਟਰੂ ਸਪਆਰੋ ਪਬਲਿਸ਼ਰ
ਮੁੱਲ 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99151-67003

ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ 'ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ' ਨਾਰੀਵਾਦ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕਥਾਨਕ ਅਰਥਾਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਰਨਣ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਕ ਔਰਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਚੰਨੀ ਜੋ ਕਿ ਅਜੇ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਹੀ ਸੀ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਸ਼ੇੜੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਹੋਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਅਪਣਾ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ, ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ, ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਜੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੀ ਭੂਆ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹੈ ਤੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਭਾਬੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੰਨੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਨੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਸਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਸੂਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੀਆਂ ਦਰਦ ਤੇ ਤਕਲੀਫਾਂ ਸਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਅੰਤ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲ੍ਹਾ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਤਰਸਦੀ ਹੋਈ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਵਿਚ ਫਸੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸੁਹਾਗਾਂ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਬੋਰੀਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਕ ਵਾਰ ਮਨ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਨਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਿੱਖ ਪੱਖੋਂ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਉਡਾਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98788-01561

ਸ਼ਾਇਰ ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ' ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਤੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਦੇ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਵਿਚ ਉਲੇਖ ਹੈ। 'ਅਹਿਸਾਸ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ, ਬਸ ਇਹੀ ਵਿਡੰਬਨਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੋ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 96 ਸਫਿਆਂ ਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ, ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਤਾਂ ਲਿਆ ਹੀ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵੇਗ ਵਰਗੇ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਜਜ਼ਬੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੀ ਚਾਸ਼ਣੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ 'ਫਕੀਰਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ' ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ 'ਇਤਰਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਉਸ ਵੇਲੇ 'ਸਿਖਰ' ਛੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ ਦਾਗ਼ਦਾ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਛੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਦਰਦ ਖੁਦਾ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ, ਟੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ।' ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੁਲਕ ਨਜ਼ਮ 'ਫੋਟੋ' ਵਿਚ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਰਾਂ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਛੁਪਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜੰਗਬਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਮਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਰਾਂ ਦਾ ਕੁੱਬ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਦ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਰਾਂਗਲਾ ਚੂੜਾ ਭੰਨ ਕੇ ਸਤਰੰਗੇ ਡੋਰੀਏ ਦੀ ਥਾਂ ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ ਓੜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵੀ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸੇ ਚੁੰਮ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਗਿਰਗਿਟੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਤੇ ਛੁਪੇ ਬੈਠੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਦੇ ਖੰਭ ਨੋਚ ਲਏ ਹਨ ਤੇ ਚੁੰਝ ਤੋੜ ਮਰੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ 'ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ, ਇਹ ਆਸ ਹੀ ਖ਼ਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਯਤਨ ਬਾਕੀ ਹੈ, ਹਿੰਮਤ ਜਦ ਅਸਾਡੇ ਪਾਸ ਹੈ' ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਪਰੂਫ ਰੀਡਿੰਗ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵਿਚ ਆਏ 'ਦੁਨੀਆਂ' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਆਏ ਕੰਨਾ ਉਤੇ ਬਿੰਦੀ ਗਾਇਬ ਹੈ ਤੇ 'ਦੁਨੀਆ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਫੀਆ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ 'ਗਾਲ਼' ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰੜਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਂਅ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਤਿਅਮ, ਸ਼ਿਵਮ, ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਲੱਜ ਪਾਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-79254

 ਰੌਂਗ ਨੰਬਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਊੜਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮੋਗਾ
ਮੁੱਲ : 280ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 135
ਸੰਪਰਕ: 98147-93108

ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸਤਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਲੱਗ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਛਪਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਔਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤੜਪ ਵੀ। ਉਸ ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫਰ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਸ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਆਸ ਅਤੇ ਧਰਵਾਸ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੀਤੇ ਤੋਂ ਸਬਕ ਲੈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਭਾਵੇਂ ਔਰਤ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਹਾਣੀ ਯੂ ਟਰਨ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲਈ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਤਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ ਉਸਦੇ ਮਨ ਚੋਂ ਕਦੇ ਨਿਕਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਔਖ ਸੌਖ ਕੱਟਦਿਆਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਮਾਣਦਾ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਕਸਕ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਤੜਪ ਪੈਦਾ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਯੂ ਟਰਨ ਲੈ ਆਪਣਿਆਂ ਵੱਲ ਪਰਤਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੰਦਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਬੰਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਅਤੇ ਮੋਹ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮਤਲਬ ਸਮਝ ਆ ਜਾਣ 'ਤੇ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਐਸੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਰੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਹੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਟੋਕਣ 'ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਉਸ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਵੱਲੋਂ 911 ਡਾਇਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਕਹਿਣ ਲਈ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਆ ਉਹ ਇਸ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਹਊਆ ਬਣਦੇ ਨੰਬਰ 911 ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਧੁਆਂਖੀਕਿਰਨ ਦੀ ਸੁਖੀ ਜਦੋਂ ਲਾਟ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸੇਕ ਭਾਂਬੜ ਮਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਔਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਦਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੋਟੇ ਬੰਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਖਰੇ ਵਿਚ ਨੁਕਸ ਛਾਂਟ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੌਡੀਓਂ ਖੋਟੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸਰੀਰਕ ਨੁਕਸ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਂਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਬਾਂਝ ਸਾਬਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਂ ਪੈਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਤੜਫ ਅਜੇ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਰਹੇ ਨਿੱਘ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਜ਼ਰੀਆ ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਭਰੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਹੀ ਗੰਦਗੀ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਛਪਾਅ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਲਹਿਜੇ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਧੀ ਦਾ ਤਿਕੋਣ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਲ ਪਲ ਮਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਰਹੀ ਉਸਦੇ ਹਰ ਪਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ, ਕੈਂਸਰ, ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲੇਵਰ ਵਿਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਸੱਸ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਗੋਸੀ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਲਈ ਸਟੈਂਡ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵਾਰਸ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਤਰ 'ਕਮਰਾ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ' ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਰਥ ਦੇ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਪਾਤਰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਜਬੂਤ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਰੂਰ ਪਸੰਦ ਆਏਗਾ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ
ਲੇਖਕ : ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਸ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98154-21589

ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਥਾਕਾਰ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਚੌਥਾ ਨਾਵਲਿਟ 'ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ' ਇਕ ਆਤਮ ਕਥਾਤਮਿਕ ਨਾਵਲਿਟ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਮੁਤਾਬਕ ਲੇਖਕ 45 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਨੌਕਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਭੁਪਾਲ ਵਿਖੇ ਬੀ. ਐੱਡ. ਦੀ ਰੈਗੂਲਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਤੋਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੀ ਹਮਜਮਾਤਣ ਲੜਕੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸਾਂਝ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਾਲੇ ਲਗਭਗ 22 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਿਲੇਮਕਸੂਦ 'ਤੇ ਪੁੱਜਿਆਂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਿੱਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਕੀ ਉਮਰ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਪਾਉਂਦੇ। ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਸੀਨ ਇਕ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਅਤੇ ਕਥਾਨਾਇਕਾ ਸੰਤੋਸ਼ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਟੀਸ ਉਸ ਦੇ ਮੰਨ ਵਿਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤੋਸ਼ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਕਥਾਨਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ-ਸੰਤੋਸ਼ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਜੌਹਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਪਕਥਾ ਵੀ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਅੰਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਗੁੰਦਵਾਂ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੀਆ ਹੋਰ ਹਮ ਜਮਾਤਣਾਂ ਭੱਲਾ, ਸੁਨੀਤਾ ਬਾਜਵਾ, ਦਲਜੀਤ, ਸ਼ਬਨਮ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ, ਪਰਵੀਨ, ਪ੍ਰੇਮਲਤਾ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰਾਂ ਸੋਨੀ, ਮਿਸ਼ਰਾ, ਸਕਸੈਨਾ, ਫ਼ਾਰੂਕੀ, ਖਲੀਲ, ਕੁਰੈਸ਼ੀ, ਨਸੀਮ, ਗਾਂਗੁਲੀ, ਛੋਟੇਲਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਰਮਾ ਆਦਿ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਬਾਖੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਾਤਰ ਜੀਵੰਤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੀ ਹੈ। ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾ, ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਾਵਿਮਈ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਉਸਾਰੀ ਲਾਜਵਾਬ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਸਹਿਜਤਾ, ਸਰਲਤਾ , ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਸੰਖੇਪਤਾ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਅਵਸਰ, ਪਦ, ਨਿਹਿਤ, ਚਿਤ-ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਸਚਿਵ, ਨਿਗਾਹ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਆਦਿ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਵਲਿਟ ਸਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਉੱਤਮ ਵੰਨਗੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਬੁਖ਼ਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਯਾਮਲ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਪ੍ਰੋਮਿਲਾ ਅਰੋੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 219
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਨਾਵਲ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਯੁੱਧ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ (ਲੇਹ-ਲਦਾਖ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਅਣਐਲਾਨੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਕਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਈਨਸ ਚਾਲੀ-ਪੰਜਾਹ ਡਿਗਰੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਭਿਆਨਕ ਮੌਸਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਦਬੂ ਫੈਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਹ ਵੀ ਔਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੇਟ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਬਿਲਟ ਹੀ ਟਿਕਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ 'ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ' ਗੋਲੇ ਵਰ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫੌਜੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਮਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ, ਪਤਨੀ ਦਾ ਮੁਖੜਾ, ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਐਵੇਂ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੈ। ਸਿਆਚਿਨ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨੂੰ 'ਕਾਲਾ ਪਾਣੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 'ਚਿੱਟਾ ਪਾਣੀ' ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਚੀਨੀ 'ਕਾਵਾਂ' ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਟਕਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕਲਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂਹਨ। ਸੈਨਿਕ 'ਸਲੀਪਿੰਗ ਬੈਗਾਂ' ਵਿਚ ਕੁਝ ਚੈਨ ਤਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੈਅ ਅਤੇ ਭਟਕਣ ਨਹੀਂ ਹਟਦੀ। ਪਾਠਕ ਸੋਚਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ- ਕੀ ਸੈਨਿਕ ਉੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਸੱਚੀਆਂ ਹਨ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਇਕ 'ਆਲੋਕ' ਹੈ ਜੋ ਆਦਿ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲੱਗੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੰਡਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੁਖਾਰੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਅੱਗ ਸੇਕਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਲੋਕ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ 'ਅੰਤਰਾ' ਅਤੇ ਬੇਟੀ 'ਤੋਤ੍ਰਾ' ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੰਮੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵੀ, ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਵੱਖਰਤਾ ਨਾਲ, ਇਹੋ ਹਾਲ ਹੈ। ਆਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਖੜਿਆ ਉਖੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਥੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ 'ਟਿਨ-ਫੂਡ' ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਤ ਵੀ ਘਬਰਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਲਟੀਆਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਬਰਫ਼ੀਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : atish.dharamchand@gmail.com

ਕਵਾਸੀ ਰੋਟੀ
ਲੇਖਕ : ਜਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 120
ਸੰਪਰਕ: 98148-03254

ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜਿੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਬਾਕ ਲਿਖਤਾਂ ਕਰਕੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਉਹਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 17 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਦੀਆਂ 3 ਕਿਤਾਬਾਂ, 2 ਗਲਪ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 3 ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਤੇ ਇਕ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਕਈ ਕਈ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹਦੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਿੰਦੀ, ਮਰਾਠੀ, ਸਿੰਧੀ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਕਥਾ ਜਗਤ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਹ-ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਪੂਰਾ ਅਬੂਰ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਇਹ ਚੌਥੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 1998 ਵਿਚ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ 2024 ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਉਦੋਂ ਛਪੀ ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਚੌਥੇ ਦਹਾਕੇ ਨੂੰ ਟੱਪ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਸੱਤਵੇਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨੇ 5-7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਮੁੱਖਬੰਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 8 ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਤੇ ਪਰਵੇਜ਼ ਸੰਧੂ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਿਤਾ, ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਸਕ੍ਰਿਪਟ (ਪਿੱਛੋਂ ਸੁੱਝੀ) ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ (ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ) ਬਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਪਿਤਾ (ਭਾਪਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ), ਮਾਂ (ਵੱਡਾ ਰੁੱਖ, ਬਿਲਗੇ ਵਾਲੀ ਮਾਂ), ਪਤਨੀ (ਦਰਦੇ ਦਿਲ-ਦਰਦੇ ਗ਼ਮ ਬਨਾਮ ਪੁਸ਼ੀ), ਪੁੱਤਰ (ਅੜਬ ਬੱਚਾ-ਸੈਫ਼ੀ), ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਤਰਸੇਮ (ਭੋਲਾ ਪੰਛੀ) ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਬਾਰੇ (ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ)। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਪੰਚਮ, ਅਕਸ, ਲਕੀਰ, ਹਰਕਾਰਾ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ/ਗੁਣਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਹੀ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਰੇਖਾਂਕਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਦੇ ਔਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਾਫ਼ਗੋਈ ਨਾਲ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ- ਇਹੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਮਹਿਜ਼ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਏ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਕਥਾ-ਰਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। ਉਹਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਛੋਹ ਲਓ, ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ!

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417692015

ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ ਪਲਾਹੀ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 256
ਮੋਬਾਈਲ : 98158-02070

ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ ਇਕ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਚਿੰਤਕ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਉਸਾਰੂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿਣਾ ਉਸ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਸਹਾਰੇ ਜਾਂ ਜੁਗਾੜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਇਕ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ। 'ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ' ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਇਕੀ ਦਾ ਇਕ ਲੱਛਣ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ। ਖੇਡ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਨਿਰਾਲੀ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ, ਜਾਨ ਲੇਵਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਕਿਧਰੇ ਆਪਣਾ ਉਜਾੜਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਥਨ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਖੇਡ-ਖੇਡ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁਲ ਵਰਗਾ ਟਹਿਕਦਾ-ਮਹਿਕਦਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਹ ਕੌਮ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਲਗਭਗ 56 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇਕ ਦੀ ਸੂਚੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ : ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਸਿਆਸੀ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਰਾਮ ਰਾਜ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ, ਲਿੰਗਕ ਨਾ-ਬਾਰਬਰੀ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ, ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ, ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (2014-2024), ਮੋਦੀ ਬਨਾਮ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. (ਨੂਰਾ ਕੁਸ਼ਤੀ), ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਨੇਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਮਨੀਪੁਰ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਇੰਡੀਆ ਗੱਠਜੋੜ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ, ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਨੀਤੀ, ਵਧ ਰਿਹਾ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ...ਇਤਿਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਆਜੀਵਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਚੁਣੌਤੀ ਅਜਿਹੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਕੇਵਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵੇ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਲਾਭ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਾ ਹੋਵੇ (ਪੰਨਾ 20)। ਲੇਖਕ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੇਖ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਉਹ ਏਨਾ ਕੁ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਲੇਖ 15-20 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਾਡੇ ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵਾਂਗ 20-25 ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖ ਲਿਖ ਛੱਡਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਰਗਾਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਮੈਂ ਪਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਸ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ
ਲੇਖਕ : ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੱਖਣੀ ਔਕਲੈਂਡ ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਲੇਖਕ ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ 40ਪ੍ਰੇਣਾਦਾਇਕ ਲੇਖ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਲਗਭੱਗ ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰਾਨ 'ਚ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ'ਚ ਵਰਤਿਆ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ-ਰੋਮਨ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦਾ ਭਾਵ 'ਪੇਰਨਾਦਾਇਕ' ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ 'ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲੋ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ' ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਭਰੀ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚੋਖਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਰੀਆ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਠਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰੇਣਾ ਲੈ ਸਕਣ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਬਣਾ ਕੇ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਚਲੰਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਪੁੱਤ', 'ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ', 'ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ', 'ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਤਮਾ ਤੇ ਦਮਾ', 'ਫੋਨ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ', 'ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ' ਅਤੇ 'ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ' ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ'ਚ ਦੋ ਗਲਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਬਦ 'ਮੌਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 51 ਉਤੇ ਲੇਖ 'ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ' ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਓਹੀ ਲੇਖ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 105 ਉਤੇ ਵੀ ਹੈ। ਖੈਰ, ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛਪਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵੰਡਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ
ਲੇਖਕ: ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ: 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 112
ਸੰਪਰਕ: 98155-09390

ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਰਚਿਤ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ' ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਹਿਜ, ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਉੱਥਲ-ਪੁੱਥਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਕਵੀ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਵਿਕ ਮਨ ਨੂੰ ਉਪਰਾਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਲੂਡੋ' ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰਜਦੇ ਹਨ:
ਇਕ ਸਫ਼ੈਦ ਸੀਟ 'ਤੇ
ਕੁਝ ਰੰਗੀਨ ਲਕੀਰਾਂ
ਕਿਤੇ ਸੱਪ ਅਤੇ ਲੈਡਰਜ਼
ਆਂਕੜੇ ਸਫ਼ਰਾਂ ਦੇ
ਸੁੱਟ ਗੀਟਾ ਪਾਓ ਵਹੀਰਾਂ।
ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇਵਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਪਦਾਰਥਕ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਅੰਦਰਲੇ ਸਦੀਵੀ ਆਨੰਦ ਨਾਲੋਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜਦੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਆਗਿਆਕਾਰ ਬਣਨ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਾਮਾਤਰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵੀ ਕਵੀ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ-ਦੋਹਤਿਆਂ ਦਾ ਸੁੱਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤਣਾਓ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ-ਠੱਗਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਉਹ ਵੇਖ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ
ਕਿਆ ਜਸ਼ਨ ਕਿਆ ਬਹਾਰ ਹੈ,
ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮਦੱਈਆ,
ਕਿੱਥੇ ਤੇਰੀ ਕਤਾਰ ਹੈ?
ਉਪਰੋਕਤ ਮੁੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤੀ, ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮੁਦੱਈਆ, ਸੱਚ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ, ਸੱਤ ਸੁਰ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ, ਪਿੱਛੇ ਲਗਿਓਂ ਸਮਾਜ ਦੇ, ਵਾਹ ਇਲੈਕਸ਼ਨ, ਸੁਰਤ ਧੁਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਲੀਡਰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮਨੋਰਥ ਨਾਮਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਉਸਾਰੂ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸੁਹਿਰਦ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਸੰਪਰਕ: 98146-28027

ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ,
ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 96460-26885

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਅਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਹੈ 'ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ' ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਸਤਾਰਾਂ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਬਲਕਿ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਘੱਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਲੇਠੇ ਚੈਪਟਰ ਵਿਚ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਰੁਪਾਲਹੇੜੀ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੇਕ ਰੂਹ, ਗੁਰਮੁੱਖ ਸੋਚ ਅਤੇ ਫਕੀਰੀਪਣ ਵਿਚ ਭਿੱਜੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਸਬਕ ਪੜਾਉਂਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਪਰ ਸੁਨੇਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ। ਪਹਿਲਾ ਲਘੂ ਨਾਟਕ 'ਗੋਲਸਿੰਗੀ' ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੂਬੇਦਾਰਨੀ, ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਪਾਤਰ ਗੋਲ ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲੀ ਮੱਝ ਹੈ ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ ਕਰਨੀ ਕਥਨੀ ਵਾਲਾ ਭਗਤ ਕਿਸਮ ਦਾ ਤਪੱਸਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਅਰਦਾਸ ਨਾਲ ਗੋਲਸਿੰਗੀ ਮੱਝ ਮੁੜ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦਾਤਰੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਤ ਸਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। 'ਰਿਸ਼ਤਾ' ਨਾਮ ਦੇ ਛੋਟੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਕਾਲੀ' ਵਿਚ ਦਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਤਕਾਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਬਾਰ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਰੰਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਮਰ ਲੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਉਮਰੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। 'ਪਗੜੀ' ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਵਿਲੱਖਣ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਵੇਂ ਪੱਗ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਸੰਤ ਕਿਰਪਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨੇਤਾ ਵੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਹੈ, ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਮੱਠੀ ਮੱਠੀ ਤਕਰਾਰ ਉਭਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਿਮਤੀ ਇਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੇਹਤਰੀ ਹੈ। 'ਕਰਜ਼ਾ' ਨਾਟਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹੈ, ਮਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਸ ਪਾਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਰਵਾਂ ਪਾਤਰ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਪੜਾਅ ਨਾਲ ਦੂਹਰਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਾਦਾ ਹੈ।
ਅਸ਼ਾਂਤ ਆਤਮਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਖਰੀ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਝਲਕਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦੋ ਜਾਤਾਂ ਦੀ ਗਰਜੇ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜੱਟ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਲੇ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਮਰਨ ਪਿਛੋਂ ਉਸਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਪਾਠ ਪੂਜਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਗਰੀਬ ਨੂ ਤਾਂ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਗਰੀਬੀ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਟਕ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਭਰਦੇ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕਾਂਗੀ ਆਪਣਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਸੰਜੀਵਨੀ ਇੱਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 104
ਸੰਪਰਕ: 97791-17238

ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਛੱਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 38 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ। (ਸਿਸਟਮ, ਕਾਂ-ਕਾਂ, ਕੁਆਲਟੀ, ਜਿਉਤਸ਼ ਵਿੱਦਿਆ, ਸੰਸਕਾਰ ਡਿਫਰੈਂਟ)। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਵਧੇਰੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦੀ। ਨਾ ਹੀ ਲੰਮੇ ਬਿਰਤਾਂਤ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ ਨੇ ਲਿਖੇ ਹਨ...ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਨਿਪੁੰਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਮਾਇਣ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਸੰਜੀਵਨੀ ਬੂਟੀ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ (ਕਾਂ-ਕਾਂ) ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸ਼ੋਰ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਹਾਣੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਿਚ ਦਾਦਾ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਲਈ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੋਤਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਅਰਥ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਦਾਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ...ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਸਮਝਣਾ ਹਊਆ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਕਹਾਣੀ 'ਗਿਣਤੀ' ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ 55 ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਫਟੀ ਫਾਈਵ ਨੂੰ ਵਿਵਾਹਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਨਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਦੋਨੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਰੁਝਾਂਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ (ਕਰਜ਼ਈ), ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਪਿਆਸ (ਤ੍ਰੇਹ) ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਕਾਰਨ ਮਜਬੂਰੀ (ਜੇ+ਕਰ) ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਪਤੀ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪਤਨੀ ਤੇ ਅਸਰ (ਪ੍ਰਭਾਵ) ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ( ਮੁੱਦਾ ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ, ਖੇਮਾ, ਲਾਇਕ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ, ਰੋਲ ਮਾਡਲ, ਰੁਤਬਾ,, ਸੰਸਕਾਰ, ਮਹਾਂਦਾਨ, ਡਿਗਰੀ, ਧੁੰਦ, ਚਿੜੀ ਵਿਚਾਰੀ ਕੀ ਕਰੇ, ਚਲ ਮੇਰਾ ਕੀ ਐ, ਏਕੇ 'ਚ ਬਰਕਤ ਚੰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ, ਬਿਰਤਾਂਤ, ਅਖਾਣਾਂ, ਲੋਕ ਉਕਤਾਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਮੁਖ ਜੁਗਤਾਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਦਾਸਤਾਨ ਸਿੱਧੂ ਬਰਾੜ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਭੇਟਾ: 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ: 98728-53473

ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਰੌਚਕ ਤੱਥ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਦਾ ਉਲੇਖ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 35 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ, ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਾਜ ਜੈਸਲ, ਜੈਸਲਮੇਰ ਤੋਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਬਾਹੀਆ ਤੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਸਿੱਧੂਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਤੇ ਠੁਲ੍ਹੇ, ਪੰਜ ਕਲਿਆਣਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਠੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੀ ਕਲਿਆਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਸਰਪੰਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ/ਅੰਤਰਾਸ਼ਰਟਰੀ ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਲਵੱਈ ਗਿੱਧਾ, ਪੱਤੀ ਥਰਾਜ, ਪੱਤੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਪੱਤੀ ਸਾਧੂ, ਪੱਤੀ ਜਿਉਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਸੰਧੂ ਤੇ ਭੁਚੋ ਵਾਲੇ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਗਿੱਲ ਪਰਿਵਾਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਖੇਮ ਪੱਤੀ (ਪੱਖੋ ਕੇ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਜੱਦੀ ਪੰਡਤ, ਸੰਤਾਲੀ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਿੰਦੂ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਪੰਡਿਤ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਵਪਾਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਸੋਨੀ ਭਗਤ (ਸੁਨਿਆਰ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਿਸਤਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਰਵੀਦਾਸੀਏ ਸਿੱਖ, ਬਾਜ਼ੀਗਰ, ਘੁਮਿਆਰ ਤੇ ਝੀਵਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਸੰਘੇੜੇ ਤੇ ਉੱਪਲੀ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ (ਗੌਰੇ), ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਤੱਤ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰ ਹਨ ਪਰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਖੇਤਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਜਾ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਘੋਖ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਨੇ ਹੀ ਤੱਥ ਜਾਂ ਹਵਾਲੇ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀ ਕੜੀ ਫੜਦਿਆਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਦੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਆ ਪੁੱਜਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਗੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬਾਹਰ-ਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਰਲ-ਗੱਡ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਤਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹੜੀ ਕੜੀ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਦੀ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਖੋਜ ਰਵਾਇਤ ਨਾਲ ਵੀ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਣਾ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ-ਹਾਰਾਂ, ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ-ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕਤਾ ਦਾ ਗੌਰਵ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਬੇਕਿਰਕੀ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਰੌਚਕ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਵਾਨ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਠੋਸ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਨੂੰ ਉਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਤੱਕ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਤੱਕ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਜੈਸਲਮੇਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਅਤੇ ਫੇਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਮਨੌਤਾਂ, ਵੱਡ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਵੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹੀਏ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਬਠਿੰਡੇ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਕਥਾ ਇਸ ਖਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਮੇਲਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਦੀ ਵੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ, ਬਾਬਾ ਮੋਹਣ ਦੀ ਅੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਰੂਪ ਚੰਦ ਦੇ ਘਰ ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਫੂਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਸੁੱਖਾ, ਬਾਬਾ ਸੱਦਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸੱਤ ਬੇਟੇ ਮੱਲ, ਬੇਗੂ, ਜਵਾਹਰ, ਮਲੂਕ, ਬੱਲਾ ਪੁਰਾਣਾ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਬੰਨ੍ਹੀ, ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ, ਥਰਾਜ, ਸਾਧੂ ਤੇ ਜਿਉਣ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ/ਵਿਚੋਂ ਥਰਾਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਥਰਾਜ-ਫੁੰਮਣ-ਚੈਨ-ਜਮੀਤ-ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ। ਸ. ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਹਰ ਕੌਰ (ਹੰਡਿਆਇਆ) ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ, ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਚੌਥੇ ਸ. ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 27-10-1957 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਹਨ ਉਥੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ, ਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਸਹਿਤ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਮਿਹਨਤ ਭਰਪੂਰ ਕਾਰਜ਼ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

 ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ
ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤਸਕੀਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 595, ਸਫ਼ੇ : 516
ਸੰਪਰਕ : 98140-99426

ਤਸਕੀਨ ਇਕ ਸੰਜੀਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਹਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 5 ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਹਨ-ਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ, ਰੋਲਾਂ ਬਾਰਤ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ : ਅਤੀਤ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ, ਸਹਿ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ- ਸਰਗਮ ਵਿਹੂਣੇ ਸਾਜ਼। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੀਰਘ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਬਣਨ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੈਪਟਰਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਹਿਤਲ, ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬ : ਸਿੱਖ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ; ਮੰਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਚ ਬਠਿੰਡਾ ਮਾਰਕਾ ਗਾਇਕੀ; ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ. ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ; ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ-ਪੌਪ, ਪੋਰਨ ਤੇ ਪਾਪੂਲਰ ਦੀ ਖਪਤ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਬਨਾਮ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣਾ: ਵਕਤ ਦੀ ਲੋੜ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪਣੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਏਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ, ਅੰਤਕਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ/ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪੁਣਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵਾਂਗ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲੇ ਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਤ ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਥਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਠੋਸ/ਸਾਰਥਕ ਹਵਾਲੇ ਹਰ ਚੈਪਟਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਗੀਤਾਂ/ ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲਾਂ, ਸਾਹਿਤਕ/ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਖੋਜ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਸੂਖਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਵਾਚਿਆ ਹੈ। ਭਖਦੇ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਬਾਦਲੀਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਸਕੀਨ ਬੜੀ ਜ਼ੁੱਰਅਤ ਤੇ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ : 'ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੇ ਅਰਥ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਉਮਰ ਖ਼ਾਲਿਦ, ਵਰਵਰਾ ਰਾਓ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਤਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਰੜਕਦੇ ਜਿੰਦਾਨ ਦੇ ਡੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿਖਤ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ, ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਮਲ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ' ਲੇਖਕ ਚੱਕਵੇਂ/ਤੱਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਮਤ ਜਿਹੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਸਗੋਂ ਉਹਨੇ ਇਹਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਸਮਕਾਲ ਦਾ ਵੀ ਨਿਕਟ ਮੁਤਾਲਿਆ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੋ-ਅਰਥੀ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਐਨਆਰਆਈ, ਪੌਪ-ਪੋਰਨ-ਪਾਪੂਲਰ ਕਲਚਰ ਦੇ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦਦਿਆਂ ਚਮਕੀਲਾ ਬਰਾਂਡ ਬਨਾਮ ਲੋਕ ਹਿਤ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸੂਖਮ ਚੀਰਫਾੜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਗਲੇਰੀ ਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਖੋਜ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ/ ਖੋਜੀਆਂ/ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਤਸਕੀਨ ਦੀ ਡੂੰਘੇ ਬਿਬੇਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੇਂ ਦਿੱਸਹੱਦੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਹਿਤ ਅਗ੍ਰਸਰ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ

navsangeetsingh6957@gmail.com

ਬੇਲੱਜ
ਲੇਖਕ : ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ 220, ਸਫ਼ੇ : 99
ਸੰਪਰਕ : 98147-34035

ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਾਲਾ ਖ਼ਬਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਬੰਦਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਉਡਾਰੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖ ਕਿਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਧਾ 'ਮਿਡਲ' ਵਰਗੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪਿਛਲੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਸਮੋਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਾਟ ਕਲਾ ਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਆਦਰਸ਼ਕ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਦੋਗਲੇ ਕਿਰਦਾਰ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਅਦਾਲਤੀ ਗੁੰਝਲਾਂ, ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗੁਆਚਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿਚਲੇ ਕਲਪਿਤ ਪਾਤਰ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਰਗੇ ਤੱਤ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89765

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਲੇਖਕ : ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਰਕਤ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਲੇਰ ਕੋਟਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 86994-34613

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਜਿਉਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਹਿਜਾਤਮਕਤਾ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਕਸ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਵਰਿਸ਼, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾਉਣਾ ਆਦਿ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਘਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਆਦਿ। ਸੋ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਹਿਜ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕੀਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝਾਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ ਕੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨ, ਹੰਕਾਰ, ਈਰਖਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣਗੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਲੇਖਕ : ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1982 ਈ. ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ, ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ 2025 ਵਿਚ ਛਪਿਆ, ਇਹ ਦੂਜਾ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੀਆਂ 71 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਰਵਿੰਦਰ ਰਵੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅਤੇ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਤਿੱਖਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਰਵਾਇਤੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਸੰਯੋਗ ਦੇਖੋ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਲੋਕਪ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਹ ਲੇਖਕ (ਸਮੇਤ ਮਹਿਰਮਯਾਰ) ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਉਹ ਇਧਰ ਪਰਤ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਸਾਥੋਂ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ ਵਰਗੇ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸ਼ਆਰ ਦੇਖੋ, 'ਰਣ ਖੇਤਰ 'ਚ ਹੁੰਮ-ਹੁਮਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਲੱਕੜ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਚਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਹ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਰੌਣ ਜਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਅਵਤਾਰਾਂ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਧੜ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਚਿਹਰੇ ਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਦੇਖੋ ਕੈਸਾ ਸਵਾਂਗ ਬਣਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਸ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਡੀਗਾਂ ਮਾਰਨ ਉਥੇ ਪਰ ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਕਸਮਾਂ ਖਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। (ਪੰਨਾ : 31, ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੰ. 11)
ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਸ਼ੀਸ਼ੇ' ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਨਗਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਟਾਫਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਇਕ ਦੀਵਾਰ ਉਸਰ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਘੁਲਿਆ-ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ, ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਦਬਾਵਾਂ ਸਦਕਾ, ਇਕੱਲਾ, ਖੰਡਿਤ ਅਤੇ ਵਿਯੋਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇਸ ਛਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸਟੀਕ ਅਭਿਵਿਅੰਜਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, 'ਉਹ ਸਮਝੇ : ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂ ਗਾ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਇਹ ਘਰ ਲੈ ਕੇ, ਇਸ ਵਿਚ ਕਿੰਜ ਜੀਵਾਂਗਾ ਹਰ ਪਰ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਮੈਂ ਡਰ ਲੈ ਕੇ' ਉਹ ਜਾਣਨ, ਇਸ ਰਾਹੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਹਨ ਲੋਕ ਖਲੋਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੱਥਰ ਲੈ ਕੇ। (ਪੰਨਾ 85) ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਦੂਜੀ ਛਾਪ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਗਾਤ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9876052136

ਅਰਸਤੂ
(ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ)
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ, ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 15 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਸਲਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਸਤੂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਤਾ ਵਲੋਂ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੇ ਅਰਸਤੂ ਵਰਗਾ ਸ਼ਿਸ਼ (ਵਿਦਿਆਰਥੀ) ਅਤੇ ਪਲੈਟੋ ਵਰਗਾ ਗੁਰੂ (ਅਧਿਆਪਕ) ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਪਲੈਟੋ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਕਾਦਮੀ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਗਣਿਤ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਿਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਪਲੈਟੋ ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਅਕਾਡਮੀ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਸੋਡੋਨੀਆ ਦਾ ਜਾਸੂਸ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨੂੰ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਥੇਨੇਜ਼ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਹੱਥੋਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਐਥੇਨਜ਼ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੁਬਾਰਾ ਪਾਪ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ। ਜਿਹੜੀ ਮੌਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਵਰਗੀ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹਾਮੀ ਸੀ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਧਨੀ ਅਰਸਤੂ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਕ ਅਧੀਨ ਹੋਮਨਕਾਲੀਨ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹੈਸੀਓਡ ਦਾ ਦੇਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਰਨਣ, ਆਰਫੀਅਸ ਦਾ ਸੰਗੀਤ, ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਬੁੱਧੀਵਾਨਾਂ, ਪਾਇਥਾਗੋਰਸ, ਪਾਰਮੇਨਾਈਡੀਜ਼, ਐਨੇਕਾਜ਼ਾ ਗੋਰਸ, ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਚਾਰਕ, ਸੁਕਰਾਤ, ਤਰਕਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਨੈਤਿਕ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਸੁਕਰਾਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਆਤਮ-ਵਿਗਿਆਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਵਿਚਾਰਵਾਦ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੀਜੇ, ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਨਧਾਰਾ' ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜੀਵਨ, ਅਰਸਤੂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਛੇਵੇਂ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਸੱਤਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਮੀਮਾਂਸਾ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਾਨਣਯੋਗ ਦੀ ਪਹਿਲ, ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ, ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ, ਅਚਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਵਿਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ, ਦਵੰਦਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਆਗਮਨ ਨਿਗਮਨ, ਇਹ ਤੋਂ ਅੱਗੇ 'ਅਰਸੂਤ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ' ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕਤਾ, ਅਸੀਮ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਿਫਰ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਗਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਐਥੇਨਜ਼ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੂਝਵਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਤੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ: 97802-00264

ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਹੀ ਪਰੰਪਰਿਕ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਜਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਾਜਿਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਰੂੰ-ਖੇਰੂੰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਧਿਰ ਦਾ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰਿਆ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਧਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ਲਈ ਲੜਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਲੜਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬੀਜਣ, ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸੀਹਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਸ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਕੋਲ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਚਾ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਰ-ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਕੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਜਾਂ ਗੁਹਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਨਮ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦਾਤੀਆਂ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਅਜਿਹੀ ਬੇਬਾਕ, ਨਿਧੜਕ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ:
ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਇਕ ਧਰਤੀ ਹੁੰਦੀ
ਫਿਰ ਆਕਾਸ਼ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ
ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਥਾ ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ, ਬਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ
ਯਤਨ ਕਾਟੋਆਂ ਵਾਂਗ ਹੈ ਕਰਨਾ
ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਲੈਂਦੀਆਂ
ਜੀਵਿਤ ਆਪਣਾ ਨਿਆਣਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਯ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 99153-38661

ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼' ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ 'ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ', 'ਤੇਰੇ ਨਾਲ' ਅਤੇ ਇਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ 'ਬੇਬਾਕੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦਸੂਤਰ ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਧ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਵੈ ਕਥਨ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਵਾਕਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਖ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ, ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਉਮਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ, ਪਰਖਿਆ ਉਹ ਇਕ ਪੱਥਰ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਮੂਰਤ ਸਮਝ ਪੂਜਣਾ ਵਿਅਰਥ ਲੱਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਅੰਤਰੀਵ ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਅੜਚਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਖੂਬ ਨਜਿੱਠਿਆ ਅਤੇ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।' ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਹਿਜਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਉਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗ੍ਰਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ 'ਮਨੁ ਤੂ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣ' ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਾਈ. ਬੀ. ਯੀਟਸ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਇਸੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਗੁੱਸਾ ਹਰ ਇਕ ਨਾਲ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਲੜ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਹਾਸਿਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਖੋਣ ਤੋਂ ਡਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ।' ਸ਼ਾਇਰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਤੇ ਮੰਥਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਲਾ ਕੇ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦੀ ਅਗਾਊਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਵੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁਹੱਬਤੀ ਛਿਣਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵੀ ਅਧਿਆਤਮ ਵੱਲ ਮੋੜਾ ਕੱਟਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਰਯੋਧਨ, ਬਾਬਰ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਕੋਲ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਸਨ ਪਰ ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਰਾਜੇ ਰਣਜੀਤ ਕੋਲ ਹਨ, ਉਸ ਇਕੋ ਅੱਖ ਸੁਲੱਖਣੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅ ਨਾਂਅ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਪਿੰਗਲ, ਅਰੂਜ਼ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਕਾਵਿ ਸ਼ਿਲਪ ਤੋਂ ਝੋਲ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਅਤੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਮਾ. ਗਿਆਨ ਚੰਦ ਨਈਅਰ
ਪਬਲਿਸ਼ਰ : ਮਨੀਸ਼ਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਭੇਲਾ (ਜਲੰਧਰ)
ਕੀਮਤ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 180
ਸੰਪਰਕ : 94652-29722

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ, ਮਰਹੂਮ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਪਟਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿਰਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਲੰਚਰਾਂ ਗਿਆ। ਲਲਿਤ ਲੱਕੀ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੋ ਬੀਤੀ ਉਸ ਦਾ ਘਾਟਾ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਸਦਮੇ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇੰਝ ਜਰਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 160 ਦੇ ਕਰੀਬ ਯਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਭਾਵੁਕਤਾ ਏਨੀ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪਰਤਣੇ ਵੀ ਔਖੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਚੀਸ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਟਸ-ਟਸ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੱਕੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਘਟਨਾ, ਮਾਂ, ਬਾਪ, ਦਾਦਾ, ਦਾਦੀ, ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ, ਸਨੇਹੀਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਰਦ ਭਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹਨੇਰ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਦਰਦ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ। ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਆਪੇ ਹੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਹੀਰੇ ਜਿਹਾ ਲਾਲ, ਕੀਤਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਰੱਬਾ, ਮਾਂ ਦੇ ਕੀਰਨੇ, ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਹੌਕੇ ਭਰਦੀ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ, ਅੱਧਵਾਟੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਕੱਖ, ਮਾਂ ਲੱਕੀ ਨੂੰ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਲੱਕੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਅੰਦਰਲਾ ਦਰਦ, ਭਾਣਾ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਵਰਤ ਗਿਆ, ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ, ਚੁੱਪ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕਬਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਟਾਹਣੀਓਂ ਟੁੱਟਾ ਫੁੱਲ, ਕਹਿਰ, ਮਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹਾਲ ਕਰਗਿਆ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦਰਦ ਜੋ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਅੰਦਰਲੀ ਚੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਤੇ ਵੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਦਰਦ ਭਰੀ ਘਟਨਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:
ਲੋਕੋ ਅਸੀਂ ਦੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੱਭਣ ਵਾਲੇ ਸੀ,
ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ....

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 75082-35110

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਪਰੰਤ ਪੈਪਸੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਂ, ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਉੱਚ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ, ਕਵਿਤਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਲਈ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 9 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਧਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੈਪਸੂ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤੀ ਪੰਜਾਬ, ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਆਰੰਭ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਅਸੂਲ ਤੇ ਮੰਗਾਂ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜਿੱਤ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਆਧਾਰ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਹਨ। 15 ਜੁਲਾਈ, 1948 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਪਟਿਆਲਾ, ਨਾਭਾ, ਜੀਂਦ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, ਕਪੂਰਥਲਾ, ਨਾਲਾਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਕਲਸੀਆ ਸਨ। ਪੈਪਸੂ ਭਾਵ 'ਪਟਿਆਲਾ ਐਂਡ ਈਸਟ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟਸ ਯੂਨੀਅਨ' ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੱਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਪਟਿਆਲਾ, ਬਰਨਾਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ, ਮੁਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਅਤੇ ਕੰਡਾਘਾਟ ਪੈਪਸੂ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 17ਵੀਂ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੈਪਸੂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਣਾ, ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਵਿਚ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਹਿੱਤ ਨਿਯਮ, ਮੰਤਵ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 1956 ਈ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਵਰਗ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮੁਢਲੇ ਅਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ ਵਲੋਂ ਇਸ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਡਾਇਰੀਆਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ, ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਗੁਪਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ੍ਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਰਨਣ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਹੰਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ, ਵੀਰ ਪਰੰਪਰਾ, ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰੇਗੀ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

 ਗੁੱਡੋ
ਲੇਖਕ : ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 218
ਸੰਪਰਕ : 094162-35210

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਫੇਬੁਲਾ ਨੂੰ ਕਥਾਨਕ (ਸੁਜੇਤ) ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਢਾਲਿਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁੱਡੋ ਨਾਂਅ ਦੀ ਲੜਕੀ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬ ਘਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਲਾਡਲੀ ਧੀ ਸੀ, ਦੀ ਦੁਖਾਂਤਕ ਕਥਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਆਹੁਣ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 'ਜੈਲੇ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਘੱਟ ਦਹੇਜ ਲਿਆਉਣ ਕਾਰਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਤੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਜੈਲੇ ਹੱਥੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈ। ਦੂਜੇ ਥਾਂ ਵਿਆਹੀ ਗਈ। ਦੂਜਾ ਪਤੀ ਇਸ ਲਈ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਵਸਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੇਟ ਸਾਫ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਵੇ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਹ ਬਚ ਨਾ ਸਕੀ।
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਮੀਰ ਘਰ ਦੀ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਜੋ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪ੍ਰੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਪ੍ਰੀਤੋ ਵੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਡ ਨਾਲ ਗੁੱਡੋ ਵੀ। 'ਜੈਲੇ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਸੀਰੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਵਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜੈਲੇ ਸੀਰੀ ਨੇ ਮੋਟਰ ਦੇ ਕੋਣੇ ਵਿਚ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰੀਤੋ ਨੂੰ ਵੀ ਗਰਭਵਤੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੀਤੋ ਦਾ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਬਾਰਸ਼ਨ 'ਚ ਨੁਕਸ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਲਸਰੂਪ ਪ੍ਰੀਤੋ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਰੌਣਕ ਨਾ ਰਹੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਮਾਲਕ 'ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ' ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਪ੍ਰੀਤੋ ਪ੍ਰਤੀ ਚੰਗਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਜਦ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋਇਆ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਪ੍ਰੀਤੋ ਨੇ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਘੱਟ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸੋਨੀਆ ਦਾ ਦੋ ਵਾਰ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਘਟਨਾ ਵਿਚ 'ਜੀਤੋ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਲੜਕੀ, ਪਤੀ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ 'ਜਗਜੀਤ' ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਜੀਤੋ ਨੇ ਸੱਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਜਗਜੀਤ ਨੇ ਦਰਿਆਦਿਲੀ ਵਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ : 'ਤੇਰੀ ਕੁੱਖ 'ਤੇ ਤੇਰਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ।... ਕੀ ਦਿੱਕਤ ਹੈ ਬੱਚੇ ਨੂੰ? ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਹੋਊ... ਆਪਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਟੂਲ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦੇਣਾ... ਕਿਉਂ ਫਿਕਰ ਕਰਦੀ ਐਂ?' ਪੰ. 205
ਇੰਝ ਇਹ ਨਾਵਲ ਔਰਤ ਸੰਬੰਧੀ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਕੇਤਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੈ। ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵਲੋਂ ਜੀਵਨ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਸੌਫ਼ਟ ਫਾਈਲ, ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ, ਸਿਸਟਮ ਅਪਗ੍ਰੇਡ' ਆਦਿ। ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੁਹਰਾਅ (ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ) ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਔਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਰਗਰ ਤੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਚੀਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
'ਗੁੱਡੋ' ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਵੱਖਰੇ ਪੇਪਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਦੋ ਨਾਵਲੈੱਟਾਂ ਦਾ ਜੁੜਵਾਂ ਸੰਯੋਗ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਆਜਾ! ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਵੇਖ ਲੈ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਗੱਲ ਆਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਰਪਣ ਹੈ : 'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਸਦਾ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਸੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗੇ ਤੱਕ ਬੜਾ ਗੂੜ੍ਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾ ਵਸੇ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਸਦਾ ਵਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਦਿਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ/ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਸਮੇਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 22 ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਵਲੋਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਭਾਵ ਕੁੱਲ 22 ਪਿੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਿਖਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵੀ ਖੋਜਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵੀ ਸੌਂਦਰਯ ਸੰਪੰਨ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ 22 ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹਨ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ (ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗ਼ਰੀਬਦਾਸ), ਰਣਜੋਧ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ (ਭੂਪ ਨਗਰ), ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਗੋਸਲਾਂ), ਮੰਜੂ ਬਾਲਾ ਸ਼ਾਰਦਾ (ਵੇਰਕਾ), ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਪੁਰੀ (ਮਹਿਤਪੁਰ), ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ(ਮਹਿਤੋਤ), ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ (ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ), ਡਾ. ਪੰਨਾ ਲਾਲ ਮੁਸਤਫਾਬਾਦੀ (ਮੁਸਤਫਾਬਾਦ ਜੱਟਾਂ), ਰੁਪਿੰਦਰ ਮਾਨ ਮੁਕਤਸਰੀ (ਚੱਕ ਸੁਹੇਲੇ), ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ (ਖਮਾਣੋ), ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਤ (ਮਲੋਆ), ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਡਹੇੜੀ (ਬਡਹੇੜੀ), ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਥੂਹਾ (ਥੂਹਾ), ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹੋਵਾਲੀਆ (ਸਾਹੋਵਾਲ), ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਾਈਨੌਰ (ਕਾਈਨੌਰ), ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਗੋਮਾਜਰੀਆ (ਭਾਗੋਮਾਜਰਾ), ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ (ਹੇਡੋਂ), ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀ (ਬੁੜੈਲ), ਸਿਮਰਨ ਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ (ਬੁਚੜੇ), ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬਾਠ (ਮੁਗਲਮਾਜਰੀ), ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ (ਕਲੌੜ) ਤੇ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਠਲਾਵਾ (ਬਰਨਾਲਾ)। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਕੀ ਪਿੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਚੰਗੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪਿੰ੍.) ਦਾ ਉਦਮ ਸਫਲ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੀ ਜਿਊਣਾ ਸਿੱਖੋ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 94179-49079

ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਇਕ ਬਹੁਪਰਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਥਨ ਕੋਸ਼, ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ, ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 3 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਵੀਰਾਂਗਣਾ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਕੋਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਜਰਬਾ ਹੈ। ਹਰ ਜ਼ਾਵੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖੀ ਪਰਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਵਿਸ਼ਵ ਕਬੱਡੀ ਕੱਪ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖ ਕੇ ਮਾਂ ਖੇਡ ਕਬੱਡੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੋਹ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 24 ਨਾਯਾਬ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਤਰਕ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਰ ਫ਼ਿਰਕਾ ਹੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਿਕਰੇ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਗਿਆਨ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਭੰਡਾਰ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ 'ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ' ਹੈ। 'ਸਿਹਤ, ਖੁਰਾਕ, ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਵਰਿਜਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ 8)
'ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦਾ ਹੁਸਨ' ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਵੰਨਗੀ ਦੇਖੋ 'ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ... ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਖਿੜੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ... ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਠੰਢ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹੀ ਸਵੇਰ ਦੀ ਕੋਸੀ ਧੁੱਪ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।' (ਪੰਨਾ 13)
ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਮੌਤ ਤੱਕ' ਉਨਵਾਨ ਹੇਠਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮੌਤ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਮਿੱਥਾਂ ਤੇ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਗੜ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਕਤੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰੰਗੇ ਭਰਨੇ ਹੀ ਅਸਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਹੈ।'
'ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਕੰਮ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।' (ਪੰਨਾ 164)
'ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ, ਗਿਆਨ ਹੀ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਅਰਥ ਦਿੰਦਾ ਹੈ' (ਪੰਨਾ 169)
ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਜਿਸ ਵੀ ਪਾਠਕ ਤੱਕ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੁੱਜਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਅੱਖਰ-ਅੱਖਰ ਪੜ੍ਹੇ, ਵਿਚਾਰੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਉਸਾਰੂ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਪਹੇ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪੂਰਨੇ
ਲੇਖਕ : ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿਊ ਬੁੱਕ ਕੰਪਨੀ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ: 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ:148
ਸੰਪਰਕ: 98152-64132

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਦੋ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 'ਪਹੇ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪੂਰਨੇ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 18 ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 40 ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਣਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਲੇਖ ਵਿਚ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਵਿਅੰਗ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਈ ਹੈ, ਉਹ ਬਾਖੂਬ ਹੈ। ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸ ਕੇ ਉਸਾਰੂ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹਸਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਚੜੇ ਮਖੌਟੇ ਵੀ ਉਤਾਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਡੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਗ ਨੁਮਾ ਤੀਰ ਚਲਾ ਕੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਊਣਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਭੰਡਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ 'ਸੰਨ੍ਹ 'ਤੇ ਚੋਰ' ਵਿਚ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਮਹਿਕਮੇ ਤੇ ਬੜਾ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਦੇ ਹਨ। ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਹਨੇਰੀ ਸੂਚਕ ਯੰਤਰ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਵਾਰ ਇਵੇਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮੈਂ ਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਬਿਜਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਕਦੋਂ ਆਵੇਗੀ ? ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, 'ਆਉਣ ਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜਾਊਗੀ ਚਾਰ ਵਜੇ, ਚਾਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਨੌਂ ਵਜੇ ਤਕ ਦਾ ਕੱਟ ਹੈ।' ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸਰਲ, ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਇਕ ਵਾਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਕਰੇਗਾ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆਂ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਪੁਸਤਕ ਸਾਹਿੱਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਏ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਚਰਖਾ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ
ਲੇਖਕ : ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ: 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 132
ਸੰਪਰਕ : 94196-94912

'ਚਰਖਾ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ' ਨਾਮਵਰ ਕਵਿੱਤਰੀ ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਹਿਬਰਾਂ, ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਜਾਗਰੂਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ:
ਚੁਕਾਂਦੇ ਰਹੇ ਕਰਜ਼
ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਉਮਰ ਭਰ,
ਫ਼ਰਜ਼ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦਾ
ਨਿਭਾਇਆ ਨਾ ਗਿਆ।
ਅਜੋਕੇ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਵਸਤੂ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਚੰਗਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਅਧੀਨ ਪਦਾਰਥ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਦਾ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੰਦ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ:
ਹੁਣ ਰੋਟੀ ਮਿਲੇ ਜਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਮਿਲੇ,
ਮੈਂ ਚੁੱਪ-ਚੁਪੀਤੇ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ,
ਜਿਹੜੀ ਰਾਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਬੀਤੇ,
ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਂਦਾ ਹਾਂ।
ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਰਚੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਤੀਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਆਪੇ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜਗਿਆਸੂਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ ਚਰਖਾ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਇਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੌਗਾਤ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

 ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਰਾਵਾਂ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਕਾਮਰੇਡ ਲਹਿੰਬਰ ਸਿੰਘ ਤੱਗੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਹਿੰਦ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 600
ਸੰਪਰਕ : 94170-44516

ਲਗਭਗ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੁਲਵਕਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂ ਕਾਮਰੇਡ ਲਹਿੰਬਰ ਸਿੰਘ ਤੱਗੜ ਜੋ ਹੁਣ 78 ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਢੁਕਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ 600 ਸਫਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਰਾਵਾਂ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ' ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਤੋਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇਗੀ, ਪਰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਓਪਰੀ ਜਿਹੀ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਘੇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਪੁਆਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਪਨਪਣ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਵਾਸਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜ਼ਰਖੇਜ਼/ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਦੇ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨਾ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਵੇਂ ਅਤੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ, ਨੀਹਾਂ ਵਿਚ ਚਿਣੇ ਜਾਣਾ, ਚਰਖੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਖੋਪਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁੱਠੀਆਂ ਖੱਲਾਂ ਲੁਹਾਉਣੀਆਂ, ਦੇਗਾਂ ਵਿਚ ਉੱਬਲਣਾ, ਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਚੀਰੇ ਜਾਣਾ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮੂਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋ-ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜੰਮਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹਰ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੁਣਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਬਰਾਬਰੀ, ਏਕਤਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਆਪਾ ਵਾਰਨਾ, ਅਣਖਾਂ, ਮਾਣ, ਸਵੈਮਾਣ ਨਾਲ ਜਿਊਣਾ, ਟੈਂਅ ਨਾ ਮੰਨਣੀ ਕਿਸੇ ਦੀ, ਹੱਕ ਸੱਚ ਲਈ ਜੂਝਣਾ, ਗਊ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਨਰੋਈਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ 'ਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਕੂਕਾ ਲਹਿਰ, ਪੱਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ ਲਹਿਰ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਚੁਕੀਆਂ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੀ ਸਨ। ਸਿੱਖੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਿਉਂ ਹੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਰਗੀ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਪਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਓਪਰਾਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਗਏ 'ਮੁੱਖ ਬੰਧ', 'ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ' ਅਤੇ 'ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ' ਆਰਟੀਕਲਾਂ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ, ਰਚਨ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ.(ਐਮ) ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ, ਖਿਲਾਫ਼ਤ ਮੂਵਮੈਂਟ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਰਿਆਸਤੀ ਪਰਜਾ ਮੰਡਲ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲਹਿਰ, ਕਿਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਲਾਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਇਪਟਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਅਮਨ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਗੋਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਖੁਸ਼ਹੈਸੀਅਤੀ ਟੈਕਸ ਵਿਰੋਧੀ ਮਹਾਨ ਮੋਰਚਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਵੱਡੇ ਮੱਤਭੇਦਾਂ, ਕਾਮਰੇਡ ਸਟਾਲਿਨ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੋਲ ਬਾਰੇ ਮਤਭੇਦਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਅਤੇ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਰਵਰਕ (ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ) ਬਹੁਤ ਸੂਝ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਮੁੱਚੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਵੀ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਘੱਟ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਮਰੇਡ ਤੱਗੜ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਜਿਹੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕਰਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਗੂਗਲ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਵੀ ਆਡੀਓ ਬੁੱਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।

-ਮੋਬਾਈਲ : 99882-24316

ਆਓ ਰਲ਼-ਮਿਲ਼ ਸੋਚੀਏ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 122
ਸੰਪਰਕ : 98150-30221

ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਕਰ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਆਓ ਰਲ਼-ਮਿਲ਼ ਸੋਚੀਏ' ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਵਾਲਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਮਸਲੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਖੋਰੂ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਅਤੇ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਜਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਅਸੰਤੁਲਿਤਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਾਹਨਤ, ਵਿਆਹਾਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪਰਵਾਸ, ਗੰਧਲੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸਿਆਸਤ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਬਰ ਤੇ ਸੰਤੋਖ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕੱਲ ਭੋਗਦਿਆਂ ਹੁੰਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨਾਂਹਵਾਚੀ ਵਿਹਾਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਕੋਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਲੰਮਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਇਹੀ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਲੇਖਿਕਾ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਲੋਕ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੀ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਉੱਚ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਗੁੱਡ-ਲੱਕ
ਲੇਖਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਤਬਦੀਲੀ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਟੱਲ ਨਿਯਮ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ। ਯੁਵਕਾਂ/ਯੁਵਤੀਆਂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਵੁਕਤਾ-ਵੱਸ ਪਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣਾ, ਮਸਲਨ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ/ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ, ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ/ਵਿਹੜੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ। ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ-ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ-ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ, ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦੀ ਈਰਖਾ ਕਾਰਨ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਦਾ ਫੜਿਆ ਜਾਣਾ, ਬਾਪ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ, ਇੱਜ਼ਤ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ (ਨਸ਼ਈ) ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ, ਨਸ਼ਈ ਹੋ ਕੇ ਮੁਟਿਆਰ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੰਗ ਕਰਨਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣਾ, ਦੋਵਾਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਆਦਰਸ਼, ਪਿਆਰ (ਪਲੈਟਾਨਿਕ ਲਵ) ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ, ਪਰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਾਜ਼ਾ ਰਹਿਣੀਆਂ, ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਇਕ ਮੁੰਡਾ, ਇਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਣਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਜਾਤੀ 'ਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੜਕੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਹੋਣਾ, ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹੋਣਾ, ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਤੀ ਵਲੋਂ ਤੰਗ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਦੱਸਣਾ, ਪਿਤਾ ਨੇ ਆ ਕੇ ਜੁਆਈ ਦੀ ਕੰਡ-ਝਾੜ ਕਰਨੀ, ਭਰਾ ਵਲੋਂ ਜੀਜੇ ਦੀ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਨੀ, ਪਤੀ ਦਾ ਨਿਹੰਗ ਬਣਨਾ, ਲੰਮਾ ਬਰਛਾ, ਤਿੰਨ ਫੁੱਟੀ ਕਿਰਪਾਨ, ਨੀਲੇ ਬਸਤਕ ਪਾ ਕੇ ਭੰਗ ਰਗੜ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਲੜਕੀ ਦਾ ਸਿਲਾਈ ਸਿੱਖਣਾ, ਸਿਲਾਈ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾਉਣੇ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਮਹਿਲਾ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਬਣਾਉਣਾ, ਇਕ ਔਲਾਦ ਰਹਿਤ ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਪਾਸੋਂ ਸਲਾਹਾਂ ਲੈਂਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨੇ, ਸਿਆਣੇ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨਾ, ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਨੀ, ਵਿਆਹ ਬਾਅਦ ਨਿਰਮੋਹਾ ਹੋਣਾ, ਧੀ ਨੂੰ ਇਕ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਖ਼ਰਚੇ 'ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜਣਾ, ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਗਏ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਅਣਬਣ, ਦੋਵਾਂ ਧੀ-ਜਵਾਈ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋਣਾ, ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਦਰਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ, ਨਾਇਕਾ ਵਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ, 'ਗੁੱਡ ਲੱਕ' ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ ਬਾਅਦ ਨਾਵਲੀ ਕਥਾ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਣਾ, ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਪੋਰਕਤ ਫੇਧੁਲਾ ਨੂੰ ਕਥਾਨਕ (ਸੁਜੇਤ) ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਿਰਜੇ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਨਾਇਕਾ (ਕਥਾ-ਵਾਚਕ) ਪਰਮਜੀਤ ਪੰਮੀ, ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ 'ਜਸ', ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਸਹੇਲੀ (ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ) ਵੰਦਨਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਅਗਿਆਤ, ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਪਤੀ 'ਧਰਮੀ', ਧੁਰਾ ਅਤੇ ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਪੁੱਤ 'ਕਰਨ' ਅਤੇ ਧੀ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਨਿਗਮ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਥਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ, ਸੱਸ ਅਤੇ ਸਹੁਰਾ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਨਾਇਕਾ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ 'ਧਨੋਆ' ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 'ਜੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੁਰਗ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ... ਪੰਨਾ-116''. ਧਨੋਏ ਅਤੇ ਪਰਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ 'ਧਰਮੀ' ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦਗ ਦਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਧਨੋਏ ਨਾਲੋਂ ਸੰਬੰਧ ਟੁੱਟ ਗਏ।
ਨਾਵਲ ਉੱਤਮ-ਪੁਰਖੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ 'ਜਸ' ਨਾਲ ਕੁਆਰੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਯਾਦ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਰ ਦੁਹਰਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਮਸਲਨ : 'ਉਹਦੀ ਤੋਤੇ ਰੰਗੀ ਪੱਗ, ਪਿੰਕ ਸ਼ਰਟ, ਕਾਲੀ ਪੈਂਟ ਤੇ ਦਗ਼ ਦਗ਼ ਕਰਦਾ ਚਿਹਰਾ...।' ਪੰਨਾ 150. ਫੋਨ 'ਤੇ ਨਾਇਕ 'ਜਸ' ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ, 'ਜਦੋਂ ਆਪਾਂ ਮਿਲੇ ਸੀ, ਸਿਖ਼ਰ ਦੁਪਹਿਰਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਆਥਣ ਹੋ ਗਈ। ਪਰਛਾਵੇਂ ਲੰਮੇ ਹੋ ਗਏ। ਦਿਨ ਛਿਪਣ ਵਾਲੈ। ਛੱਡ ਖਹਿੜਾ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਜਨਮ 'ਚ ਮਿਲਾਂਗੇ।' ਪੰਨਾ 148.
ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ '... ਉਹ ਖਾਸੇ ਦੇਰ ਪਿੱਛੋਂ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬੰਦਾ ਬਣਿਆ। ਫਿਰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸ਼ੇਰ ਬਣਿਆ। ਫੇਰ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬੰਦਾ।' ਪੰਨਾ 11.
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ (ਪੇਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਾਇਕਾ ਨੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਅਨੇਕਾਂ ਮੋੜ ਕੱਟਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਅਜਿਹੇ ਨੇ ਜੇਹੋ ਜਹੇ ਅਸੀਂ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਚੌਹਾਨ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ :vatish.dharmchand@gmail.com

ਅਣਵੰਡਿਆ ਪੰਜਾਬ
ਲੇਖਕ: ਡਾ. ਚੰਦਰ ਤ੍ਰਿਖਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਸੁਭਾਸ਼ ਭਾਸਕਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੋਹਾਲੀ।
ਮੁੱਲ:400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :195
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

52 ਪਾਠਾਂ 'ਚ ਫੈਲੀ-ਪਸਰੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਝੇ ਬਿਟ੍ਰਿਸ਼ ਕਾਲ ਸਮੇਂ, ਕਰੀਬ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਤੋੜ 1947 ਤੱਕ, ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਉਘੜਵੀਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤਸਵੀਰ ਸਮੇਤ '47 ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅਣਤੋਲਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਮੇਤ ਬੇਹੱਦ ਭਾਵੁਕ ਮਾਹੌਲ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਪਰੋਸਦੀ ਹੈ।ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ, ਕਰੀਬ 1945 ਤੱਕ, ਜਿਸ ਵਿਚ 'ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ' ਦੀ ਬਹੁਸੰਮਤੀ ਸੀ, 'ਹਿੰਦੂਆਂ' ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ 'ਸਿੱਖ' ਤੀਜੇ ਥਾਏਂ ਸੀ, ਸਾਰੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹਵੰਤੇ ਅਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਂਝ ਸੀ 'ਪੰਜਾਬੀਅਤ', ਅਰਥਾਤ; 'ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ', ਜਿਹੜੀ 'ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ' ਦੇ ਉਸਾਰ ਦਾ ਅਣਤੋਲਵਾਂ ਪਹਿਲੂ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੁਕੇ-ਛਿਪੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਦੌਲਤ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਆਮ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁਣ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਜਾਏ, ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਮੇ-ਬੰਦ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਕਾਤਲ ਹੋ ਨਿਬੜੇ।
ਵੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਕਲਮਬੰਦ ਕਰਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਚਾਲੀਵੇਂ ਤੱਕ ਹੋਂਦ 'ਚ ਆਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਨਜ਼ੀਮਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਕੁੱਝ ਉੱਭਰਵੇਂ ਨਾਇਕਾਂ-ਖਲਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਰੇਖਾ-ਚਿੱਤਰ ਸਿਰਜਦਿਆਂ ਅਤੇ 1947 ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਥੇ ਬੇਹੱਦ ਦੁਖਦਾਇਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਮੇਂ, ਜਿਥੇ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਆਮ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੀ ਪੁੱਗੀ, ਸਮੇਂ ਕਈ ਭਾਵੁਕ ਮੌਕਿਆਂ ਵੇਲੇ 'ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਮਾਇਨੇ' ਦਾ ਜਲੌਅ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹੁਬਕੀਂ ਰੁਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵੇਲੇ ਦੀ, ਖਾਸ ਕਰ 'ਮੁਲਕ ਵੰਡ' ਦੀ 'ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੀੜ' ਨਾਲ ਭਰੀ-ਪਰੁੰਨੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਕੁੱਝ ਨਾਮਵਰਾਂ, ਸਥਾਨਾਂ, ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨਾਲ ਓਤਪੋਤ ਹੈ, ਉਥੇ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤਾ ਸਹਿਤ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਵੀ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ 'ਵੰਡ ਦੇ ਘੋਰ ਵਿਰੋਧੀ' ਸਨ। ਹਾਂ; ਕੋਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹੀ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਝੂਠ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਹੋਰ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ' ਨੂੰ 'ਬਲਦੀ ਦੇ ਬੂਥੇ' ਵਿਚ ਧੱਕਿਆ।
ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ, '47 ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਕੇਂਦਰਾਂ, ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਹੌਣੀ ਸਮੇਤ ਜਿਥੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ' ਦੀ, ਵੇਲੇ ਦੀ, ਹਕੀਕੀ ਤਸਵੀਰ ਤੇ ਦਰਦ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਕਈ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ 'ਦੋ-ਚਿੱਤੀ', ਖਾਸ ਕਰਕੇ 'ਗਿਣਤੀਆਂ-ਮਿਣਤੀਆਂ' ਨੂੰ ਵੀ ਨੰਗਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਂ, ਖੁਦ, ਕਈ ਦਿਨ ਉਦਾਸ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵਿਤ 'ਕੁਲਹਿਣੇ ਸਮਿਆਂ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ' ਨੂੰ ਬੁੱਝਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਦਸ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੜੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁੰਦਰ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਮੀਲ ਅਹਿਮਦ ਪਾਲ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ 'ਹੀਨਾ ਪਾ' ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਮੁਰਦਾ ਤਾਰੀ ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਹੇਠ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਉਸ ਅਧੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਨੈਣ ਸੁੱਖ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਉਥਲ ਪੁਥਲ' ਵੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਚਿਤਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਲਿਕ ਮਿਹਰ ਅਲੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਥ ਕਿ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਥਾ ਉਚਾਰੀ ਗਈ ਹੈ।
ਜ਼ੋਇਆ ਸਾਜਿਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਅਚਨਤੀ ਛੁੱਟੀ' ਔਰਤ ਮਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਸਤੂਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਦ ਫ਼ਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਾਸ, ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਮਾਇਆ' ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਇਹ ਦੁੱਖ ਦੋਹਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਇਸ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਰਾਮਾਤ ਅਲੀ ਮੁਗ਼ਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚੰਨ ਨਾ ਡੁੱਬੇ' ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ 'ਹਯਾਤੀ ਦੀ ਸਚਾਈ' ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢੇਪੇ ਵਿਚ ਔਲਾਦ ਦਾ ਦੂਰ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬੁਢੇਪੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੁਖਦਾਈ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦ ਅਸਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਨਿਮਾਣੇ' ਅਤੇ ਨਸੀਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਕੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਜੀਵਣਾ' ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕਰਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਬਰ ਹੁਸੈਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੁਬਕਾ-ਤੁਬਕਾ ਰੁੜ੍ਹਦੀ ਰਹਿਮਤ' ਵਿਚ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਪਕੜ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 987288751

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁਕ ਡਿਪੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :106
ਸੰਪਰਕ : 099060-27601

ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ 10 ਨਾਵਲ, 2 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ 2 ਨਾਟਕ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦਵਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ 1973 ਵਿਚ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਇਤਿਹਾਸਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪੱਖ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪਾਤਰ ਅਸੀਸ ਤੇ ਰੀਸਾਂਤ ਹਨ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਅਸੀਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ, ਜੀਵਨ ਤਜਰਬੇ, ਤੱਥ, ਜਾਣਕਾਰੀ, ਗੂੜ੍ਹ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਨੈਤਿਕਤਾ 'ਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਰਗ ਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਤਰ ਅਸੀਸ ਤੇ ਰੀਸਾਂਤ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਵਿਧਾਨ ਦੂਜਿਆਂ ਦੋਸਤਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਠੀਕ ਰਸਤਾ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਦਾਦੇ ਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੁਆਰਾ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਤਣਾਓਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸੁਹਜ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਅਧਾਰਤ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸ, ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਭੂਗੋਲ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਸਮੱਸਿਆ, ਅਧਿਆਤਮਕ ਚਿੰਤਨ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਜੀਵਨ ਰਹੱਸ, ਪਹਾੜੀ ਜਨਜੀਵਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਰੁੱਤਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਤਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵਡਮੁੱਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰੇਗਾ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਬਾਤਾਂ ਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਜਲੰਧਰ
ਸੰਪਰਕ : 98725-49506

ਮਨੁੱਖਾ, ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ 11 ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀ ਇਹ 12ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਰੂਪਾਕਾਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ, ਲਘੂ ਲੇਖ ਵੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਵੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁੰਨੜ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਸੁਲਝੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਦੁਚਿੱਤੀ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਚਨਾ 'ਸਾਡੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ' ਤੱਕ ਇਹੋ ਵਹਾਅ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਬਲਵਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਇਕ ਚੰਗੇ ਮਾਨਵ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। 'ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ', 'ਦਾਨੀ ਪੁਰਖ', 'ਸਾਡਾ ਚਰਿੱਤਰ', 'ਸਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ', 'ਸਾਡੀ ਪਹਿਚਾਣ', 'ਸਾਡੀ ਯੋਗਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਰ', 'ਸਾਡੇ ਵਾਅਦੇ', 'ਸਾਡੀ ਸਮਝ' ਉਕਤ ਕਥਨ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਸਰੂਪ ਅਥਵਾ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸਰੂਪ ਦੀ ਉੱਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਂਪਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ 'ਸਾਡਾ ਸੁਣਨਾ', 'ਸਾਡੀ ਸਹਿਕਾਰਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਨੇੜਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਨਿਰਭਰਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਤਰਜੀਹ' ਜਾਂ 'ਸਾਡੇ ਅਸੂਲ' ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਬਣਤ-ਬੁਣਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘੁਣਤਰ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਰੂਪ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਰੂਪ 'ਚ ਦਰਸਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀਆਂ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਥਵਾ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਾਰਥਕ ਮਾਰਗ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖ ਮਨਫ਼ੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੇਗਾਨਗੀ ਪਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਵਿਚ ਹੀ ਨਿਹਿਤ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਉਹ ਕਿਰਤਾਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਿਆਰ-ਸਲੀਕੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਰਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਭੂਆ', 'ਪੰਦਰਵੀਂ ਜਮਾਤ', 'ਬੇਬੇ ਬਸੰਤ ਕੌਰ' ਆਦਿ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਤਹਿਤ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੰਮਣ-ਭੌਂ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੋਨੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ 'ਦੋਨਾ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼' ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਰਹਿਤਲ ਨੂੰ ਬਾ-ਖ਼ੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-09732

ਕਿੱਥੇ ਜਾਵਾਂ?
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਸੁਲੋਚਨਾ ਨਾਭਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 86
ਸੰਪਰਕ : 099584-82358

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੈਨਵਸ ਉੱਤੇ ਉੱਤਰੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਦਰਦ, ਬਿਰਹੁੰ, ਪਿਆਰ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਅਹਿਸਾਸ ਪ੍ਰੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਓ, ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਦੇਖੀਏ
-ਪਤਾ ਏ ਸਾਰੇ ਤੀਰ ਜਿਗਰ ਦੇ
ਮੁੜ ਮੁੜ ਸੀਨਾ ਚੀਰਨਗੇ।
ਹਵਾ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਭਾਂਬੜ ਅੱਗ ਦੇ
ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਦੂਣਾ ਭੜਕਣਗੇ।
-ਰਾਹ ਤੱਕਦੇ-ਤੱਕਦੇ ਬੇਦਰਦੀ ਤੇਰਾ
ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਥੱਕੀਆਂ ਨੇ
ਥੱਕੀਆਂ ਏਨੀਆਂ ਚੂਰ ਹੋ ਗਈਆਂ
ਪਰ ਇਹ ਝੱਲੀਆਂ ਨਾ ਅੱਕੀਆਂ ਨੇ।
-ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਦੇ, ਸ਼ਬਦ ਤੋੜਦੇ
ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ, ਪਿੱਠ ਮੋੜਦੇ।
-ਲੁੱਟ-ਲੁਟਾ ਕੇ, ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾ ਕੇ
ਹੁਣ ਯਾਦ ਆਈ, ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਤ
ਕੂੜ ਰਾਜਾ, ਕੂੜ ਪਰਜਾ,
ਕੂੜ ਸਭ ਸੰਸਾਰ।
-ਯਾਦ ਮਿਠਾਸ ਹੈ, ਜੋ ਮੱਲੋ ਮੱਲੀ
ਫੁੱਲਾਂ 'ਚ ਵੜੀ, ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਪਏ।
ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਿਰਨਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਮੰਨਣਹਾਨੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 69
ਸੰਪਰਕ : 94649-28345

ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਰਜੀਤ ਮੰਨਣਹਾਨੀ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਿਰਨਾਵਾਂ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ 'ਡਿਗਦੇ ਅੱਥਰੂ', 'ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ' ਅਤੇ 'ਦੀਵੇ ਥੱਲੇ ਚਾਨਣ' (ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਨੰਗਲ ਖ਼ੁਰਦ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪਰ) ਵਿਖੇ ਬਤੌਰ ਸਾਇੰਸ ਅਧਿਆਪਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਭਾਗ-1 ਧਾਰਮਿਕ, ਭਾਗ-2 ਸਮਾਜਿਕ/ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਭਾਗ-3 ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਭਾਗ-4 ਕੋਰੋਨਾ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਸਾਇੰਸ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਸਥਾ ਨੂੰ ਨੱਕੋ-ਨੱਕ ਪਰਨਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਡੇਰਾ ਮੰਨਣਹਾਨਾ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਘੁਣਤਰਾਂ ਜਾਂ ਕਾਵਿਕ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦੀ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਗ ਵਿਚ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ, ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਨੂੰ ਮਸਤਕ ਨਾਲ ਲਗਾ ਕੇ ਇਨਸਾਨ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਨੇਕੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਹੀ ਬੰਦੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਹਨ ਤੇ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿਚ ਸਿਵਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹੋਣਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅੱਜ ਦੇ ਲੱਚਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਲਾ ਝਾੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰਖ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਏ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ। ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਲੱਕ ਮਟਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗਾਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ 'ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ' ਨਜ਼ਮ ਵਿਚ ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਂਝ ਇੰਡੀਆ ਚਲੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਏਥੇ ਚੋਆਂ ਵਿਚ ਗਾਂਜੇ ਦੇ ਸੂਟੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਗਰਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਗੰਦਲਾ ਤੇ ਕੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਅੱਜ ਦੇ ਗਿਰਗਿਟ ਵਾਂਗੂ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਅਤੇ ਲਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਬਾਰੇ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਬ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵੇਲੇ ਜਨਤਾ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲੋਕੀਂ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਰੱਖੜੀ, ਕੁੱਤੇ, ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਗੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ
ਕਵੀ : ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 84275-60570

'ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ' ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਠੰਢਾ ਸੂਰਜ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ, ਅੱਜ ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰੋਂ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਗਮ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਹਰੋਂ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ ਇਕ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਹੰਢਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬੂਹਾ ਬੰਦ ਤੇ ਤਾਲਾ ਲੱਗਾ
ਸੋਚ ਮੇਰੀ ਨੂੰ ਜਾਲਾ ਲੱਗਾ
ਉਸ ਨੇ ਨਾਰੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਨਾਰੀ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਾਰੀ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਭਰਪੂਰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ:
ਹਿਰਨੀ ਨਾਲ ਤੁਸਾਂ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ
ਵੰਗਾਰ ਦੇਂਦੀ ਇਹ ਸ਼ੀਹਾਂ ਨੂੰ
ਰੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਇਹ ਛਾਵਾਂ ਕਰਦੀ
ਸਭ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਨੂੰ
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਖਾਵੇ ਭਰੇ ਵਿਹਾਰ ਨਾਲ ਇਕ ਬਨਾਵਟ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਵੀ ਚੇਤਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬੰਦਿਆਂ ਪਾਏ ਮਖੌਟੇ ਨੇ
ਇਕ ਹੱਥ ਮਾਲਾ ਵੇਖੀ ਏ
ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੋਟੇ ਨੇ
ਕਵੀ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਹੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੋਲ ਸੂਖਮ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੁਰਾ ਵੇਖ ਕੇ ਬੁਰਾ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਿਰਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੇਖਦਾਂ ਵਾਂ,
ਮਰੀਆਂ ਸਭ ਜ਼ਮੀਰਾਂ
ਵੇਖਨਾਂ ਵਾਂ
ਖੁਦ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ
ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ
ਬੰਨ੍ਹੇ ਨਾਲ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵੇਖਨਾਂ।
ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਨਜ਼ਮ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੁਫੇਰੇ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰੀਏ। ਸਵਾਲ, ਹਾਸਾ, ਭੋਗ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਾਂਗੂ, ਛਾਵਾਂ, ਬੇਦੋਸ਼, ਖ਼ੈਰ, ਰਾਹੀਆ, ਆਲ੍ਹਣੇ, ਯਾਦ, ਮਖੌਟੇ, ਮਾਏਂ, ਪਰੀਤਾਂ, ਰੋਟੀ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਚਿੱਠੀ, ਘੜੀਆਂ, ਦੇਵੀ, ਕੀ ਦੱਸਾਂ, ਸਿਆਣੀ, ਤੋਹਫ਼ੇ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਦਾਣੇ, ਘੜੇ, ਮੁਰਦੇ ਤੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਕਵੀ ਦੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ
ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94638-80119

'ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰ' ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ ਦੀ ਲਿਖੀ ਚੌਥੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਲਘੂ ਕਵਿਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਰਚੀ ਜਾਂਦੀ ਵਿਧਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ ਦੀ ਹਾਇਕੂ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ, ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਵਿਚ ਇਕ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸੱਚਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਮਲਵਿੰਦਰ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼' ਤੋਂ ਮਿਲੀ।
ਉਸ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ। ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਾਵਿ ਸਤਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ
ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ
ਜਾਗ ਪਏ
ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਕਵੀ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ, ਸਤਲੁਜ, ਘੱਗਰ, ਮੁੱਕਦੇ ਜਾਂਦੇ
ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਦੇ
ਲੋਕ ਲਾਲਚੀ।
ਰਾਜਨੀਤਕ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਵੋਟਾਂ ਪਾ ਦਿੰਦੇ,
ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ
ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ।
ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ, ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਬਾਰੇ, ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਬਾਰੇ, ਮਾਨਵੀ ਗੁਣ ਸਬਰ, ਸੰਤੋਖ, ਦਯਾ ਕਰੁਣਾ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਬਾਰੇ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ, ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ, ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਬਾਰੇ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਬਦਲਦੇ ਮਾਨਵੀ ਵਰਤਾਰੇ, ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਬਾਰੇ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਬਾਰੇ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ, ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸ਼ਹੀ

 ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ
(ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 120 ਬੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਗੀਤ)
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਾਈਨ ਬੁੱਕ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 122
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਜ਼ਰੀਏ ਅੱਜ ਜਿਸ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਣੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮਕਬੂਲ ਸ਼ਾਇਰ/ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ 38 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਰਸੀਆਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ, ਮਿਡਲ ਤੇ ਹਾਈ ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ' ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 120 ਬੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਗੀਤ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਵਚਿੱਤਰ ਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਰਚਨਾ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਬੜਾ ਹੀ ਅਲੌਕਿਕ ਜਿਹਾ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਜ਼ਿਕਰ ਅਧੀਨ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵੰਨਗੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਹੀ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਵਪੂਰਕ ਤੇ ਸੌਖਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਅਰਥ ਸਧਾਰਨ ਪਾਠਕ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਤੇ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ 'ਚੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਾਬਿਲ-ਤਾਰੀਫ਼ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਲੰਮੇ ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਲਾਈਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
* ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ
ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਨੇ ਮਧਾਣੀਆਂ।
ਕਿੱਥੇ ਕੁੱਪ ਗੀਰੇ,
ਕਿੱਥੇ ਰਸਮਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ।
* ਪੜ੍ਹਿਓ ਪੰਜਾਬੀ ਸਦਾ
ਕਿਹੜੀ ਮਾਂ ਦੱਸਦੀ।
ਕਿੰਨਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਪੈਂਤੀ ਦੱਸੋ ਵੱਸਦੀ।
ਕਿੱਥੇ ਨੇ ਉਹ ਬੋਹੜ ਛਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਣੀਆਂ।
ਸੀਮਤ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦਿਆਂ ਏਨਾ ਕੁ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਸਕੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬੜੀ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਜਿਗਰੀ
ਲੇਖਕ : ਪੀ. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 98159-76485

ਤੇਲਗੂ ਕਥਾਕਾਰ ਪੀ.ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਕਵੀ-ਅਨੁਵਾਦਕ ਤਰਸੇਮ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਅਨੁਵਾਦਤ ਨਾਵਲ 'ਜਿਗਰੀ' ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਯੋਜਨਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਹਿੰਦੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਅੱਠ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦਤ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਹੀ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਇਮਾਮ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਥੀਬੰਬਾ, ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ। ਇਮਾਮ ਅਤੇ ਚਾਂਦ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਰਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਨਾਚ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕਰਿਸ਼ਮਈ ਤਾਬੀਜ਼ ਵੇਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਲਦੇ ਹਨ। ਕਥਾਨਕ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਰਿੱਛ ਦੇ ਬਦਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਥੀਬੰਬਾ ਰਿੱਛ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਰਲੋਮੱਛੀ ਹੋ ਉਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਇਮਾਮ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਵਾਂਗ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਭਾਵੁਕ ਸਾਂਝ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਥੀਬੰਬਾ ਸਾਦੁਲ ਅਤੇ ਇਮਾਮ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸਾਦੁਲ ਹੀ ਅਸਫ਼ਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਛੱਡ ਕੇ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਦੁਲ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਝੁੱਗੀ 'ਤੇ ਪਰਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚਾਂਦ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜੁਨੂੰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਇਮਾਮ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਚਾਂਦ ਜਾਂ ਸਾਦੁਲ ਦੋਹਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਿਰ ਇਮਾਮ ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਝੁੱਗੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲਿਜਾ ਕੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਅੰਤ ਵਿਚ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਇਮਾਮ ਕਦੇ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਮੁੜਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ, ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਵੀ ਇਸ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਕਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਇਮਾਮ ਰਾਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਟੋਟੇ ਖ਼ਾਤਿਰ ਪੁੱਤਾਂ ਵਾਂਗ ਪਾਲੇ ਅਤੇ ਵੀਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਕ ਬਣੇ ਸਾਦੁਲ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ? ਉਸ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਨੀ ਉਪਰਾਮਤਾ, ਬੇਗਾਨਾਪਨ ਅਤੇ ਨਿਰਦੈਤਾ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਘੋਰ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਆਪਣਾਪਨ ਅਤੇ ਮਰ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਜਿਗਰੀ। ਸਿਰਫ਼ 103 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮੇਟੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਗੁੰਦਵਾਂ ਕਥਾਨਕ, ਬੇਹੱਦ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਕੜ, ਇਮਾਮ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਦ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੁਕਵੀਂ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹਨ। ਤਰਸੇਮ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਆਜ਼ਾਦ ਬਾਗ਼ੀ ਪਰਵਾਨਾ
ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 98146-40063

ਡਾ. ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝਦਾ ਰਿਹਾ। ਤਿੰਨੇ ਭਰਾ ਸ. ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, (ਸ਼. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ), ਸ. ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਦੇ ਰਹੇ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੋ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਉੱਤਮਪੁਰਖੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਮੂਲਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਖ਼ੁਦ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਤੀਕ ਪੁੱਜਦੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਬੁੱਧ, ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸੀ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਲਈ ਮੂਹਰੇ ਹੋ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਉਹ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਭਾਸ਼ਣਕਰਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਜਨਤਾ 'ਤੇ ਭਰਪੂਰ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੱਖ ਦਾ ਤਿਨਕਾ ਤਸੱਵਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ 'ਚ ਵੀ ਚੰਗਾ ਰਸੂਖ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੈਭੀਤ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਉਹ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਇਰਾਨ ਰਾਹੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਿਆ ਤੇ ਉਥੋਂ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਘੋਲ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੀ ਇਟਲੀ, ਜਰਮਨ, ਰੂਸ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਬੈਲਜ਼ੀਅਮ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਹੁਰਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਕੈਦਾਂ ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲੇ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਵਾਹ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਇ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਲਈ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਚਾਹਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਸੋਚ ਦਾ ਗਰਮ ਦਲੀਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੂੰ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸੋਮਾ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਅਰੋਗਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 380 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 268
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਡਾ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਨ ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਇਕ ਖੋਜੀ ਚਕਿਤਸਕ ਹੈ। ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ, ਆਪਣੇ ਔਸ਼ਧਾਲੇ ਵਿਚ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਰੋਗ-ਉਪਚਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨੁਸਖਿਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਵੀ ਵੰਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਰਿਚਯ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਦੋ ਕਬਿੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, 'ਅਮੀਰ ਜਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋਵੇ, ਪੜ੍ਹੇ ਲਾ ਕੇ ਚਿੱਤ ਜਿਹੜਾ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁੱਟ ਦਿੰਦੀ, ਕੁੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਇਹ। ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਹਿਤ, 'ਸ਼ਾਨ' ਦੁੱਖ ਕੱਟਣੇ ਨੂੰ, ਅਰੋਗਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਬਣੀ, ਪੁਸਤਕ ਪਿਆਰੀ ਇਹ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ, ਯੂਨਾਨੀ, ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ, ਐਲੋਪੈਥਿਕ, ਬਾਇਓ-ਕੈਮਿਕ ਆਦਿ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਲਾਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੀ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੰਨ, ਅੱਖ, ਨੱਕ, ਪੇਟ, ਸਰਜਰੀ, ਮੈਡੀਸਨ, ਦਿਲ, ਦਿਮਾਗ, ਹੱਡੀਆਂ, ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਕਿਡਨੀ ਆਦਿ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਸਮੁੱਚਤਾਵਾਦੀ (ਹੋਲਿਸਟਿਕ) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਆਪਣਾ ਹੀ ਮੁਕਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਰਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਇਕ ਅਟੁੱਟ ਕੜੀ ਵਿਚ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਡਾ. ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 130 ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੱਸੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤਾਂ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਆਮ ਹੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਬਜ਼, ਖਾਂਸੀ (ਸੁੱਕੀ ਤੇ ਬਲਗਮ), ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣੀ, ਵਾਲ ਝੜਨੇ, ਅੱਧੇ ਸਿਰ ਦਾ ਦਰਦ, ਹਾਈ/ਲੋਅ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਯੌਨ-ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਵਧਣੇ, ਜ਼ੁਕਾਮ, ਐਸਿਡਿਟੀ, ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ (ਡਾਇਬਿਟੀਜ਼), ਨਕਸੀਰ ਫੁਟਣੀ, ਘੁਰਾੜੇ ਮਾਰਨੇ...ਇਤਿਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰੋਗਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਇਕ ਲਾਭ ਇਹ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਝੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਅਰੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਲਈ ਬੰਦੇ ਪਾਸ ਇਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਕਾਰਗਰ ਹਥਿਆਰ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 88728-54500

ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਤਿੰਨ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਵਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀਆਂ 6 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਜੀਵਨ ਯਥਾਰਥ ਦੀਆਂ ਤਲਖ-ਹਕੀਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਘਰੇਲੂ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ਅਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਨਾਲ ਪਾਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ਉਸ ਲਈ ਬੜੀ ਦੁਖਦਾਈ ਸਥਿਤੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਅਡੋਲ' ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਰੂਪੀ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਜੋਗੇ ਜੋ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਲਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਤੀਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰਾ ਯਕੀਨ ਕਰੋ...' ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਭਰਾ ਜਗੀਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਭਰਾ ਸ਼ੇਰੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਕਟ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ' ਕਹਾਣੀ ਪਿਛਲਝਾਤ ਦੀ ਜੁਗਤ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਸਾਧਨਹੀਣ ਅਤੇ ਸਾਧਨਸੰਪੰਨ ਧਿਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸਮਾਨੰਤਰ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਧਨਹੀਣ ਧਿਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਅਮੀਰੀ ਅਤੇ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਦਾ ਵੀ ਚਿਤਰਨ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਗਤ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। 'ਪੁੱਛਗਿੱਛ' ਕਹਾਣੀ ਜਿਥੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਟੱਕਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਤੋਰਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜਿੰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 107
ਸੰਪਰਕ : 94659-95432

ਸ਼ਾਇਰ ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜਿੰਗ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ' ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵਿ ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਥ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੜਾਅ-ਦਰ-ਪੜਾਅ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪੁਲਾਂਘ ਪੁੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਮਾਈ ਹਵਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਆਦਮ ਨੂੰ ਵਰਜਿਤ ਫਲ ਤੋੜਨ ਤੇ ਚੱਖਣ ਤੋਂ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਰੱਬ ਨੇ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਪਟਕਾ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਸਮਕਾਲ ਤੱਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਉਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਜੀਉੜਿਆਂ ਨੂੰ ਔਝੜ ਰਾਹਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ ਉੱਪਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਰਗੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਬੀਰ ਦਾ ਓਢਣ ਓਢਣ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਕਾਵਿ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਕੋ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣਾ ਬੜਾ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਲਾਜ ਵਿਚ ਆਪਮੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਤਾਅਨੇ, ਮੇਹਣੇ, ਰੋਸੇ, ਮੰਨ ਮਨਾਣੀਆਂ, ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਿਮਲੇ ਮਨਾਲੀ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬਤਾਏ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪਲਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਡਾਲਰਾਂ ਤੇ ਪੌਂਡਾਂ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਨਾਲ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਈਲੈੱਟਸ ਦੀ ਪੌੜੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸਾਂ ਵੱਲ ਮੁਹਾਣ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦਾ ਦਰਦ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਕੌਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ 'ਦਰਦ ਦਾ ਹੱਦ ਸੇ ਬੜ ਜਾਨਾ ਹੈ ਦਰਦ ਦੀ ਦਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ' ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਮੁਹੱਬਤੀ ਵਿਆਕਰਨ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਗੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, 'ਯੇਹ ਇਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਆਸਾਂ ਏਕ ਆਗ ਕਾ ਦਰਿਆ ਹੈ, ਔਰ ਡੂਬ ਕੇ ਜਾਨਾ ਹੈ।' ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਉਨਕੀ ਕੁਛ ਤੋ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਰਹੀ ਹੋਂਗੀ, ਵਰਨਾ ਯੂੰ ਤੋ ਕੋਈ ਬੇਵਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ।' ਇਹ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੂਲਕ ਕਿਤਾਬ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

 ਅੰਤਰੀਵੀ ਵੇਦਨਾ
ਕਹਾਣੀਕਾਰ : ਇੰਜ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98559-48433

ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ 24 ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀ ਅੰਤਰ ਵੇਦਨਾ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਹਨ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਗੁੰਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕ ਸੇਧ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਗਮੀਆਂ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਚਾਨਣੇ ਦੇ ਰੰਗ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਾ ਦਿਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਵਾਦ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਨਵਵਾਦ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਧੜਕਣਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੰਡ ਸਕੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਲਕੀਰ ਜਾਂ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਲਵਲਿਆਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ।
ਆਜ਼ਾਦ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਦਾਂ-ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਹਿਸਾਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਬਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਢੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਛਲਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਸਧਰਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਦਿਲ ਕਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਵਿਤਕਰਾ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਆਦਿ। ਮਨ ਦੀ ਖਲਬਲੀ, ਚਿੰਤਾ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਖਿੰਡਾਓ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 114
ਸੰਪਰਕ : 94170-06625

ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ 20 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਹਨ। ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਪਰ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਜਨਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਹੇਅਰ' ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਜਾਂ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਦੀਆਂ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਰਚਨਾਵਾਂ, ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ, ਕਲਾਤਮਿਕ ਪੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਥਾਨਾਂ ਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਣੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਝ ਮਾਅਨੀਖੇਜ ਗੱਲਾਂ ਨੋਟ ਕਰਨੀਆਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਸੁਖਾਂਤ, ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ' ਸੂਫੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ। ਉਹ ਫੋਕੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ, ਰੀਤਾਂ ਨੂੰ ਭੰਡਦਾ ਹੈ। 'ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ' ਦੀ ਹੀਰ ਦਾ ਨਾਇਕ 'ਹੀਰ' ਹੈ, ਰਾਂਝਾ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ੇ-ਬਿਆਨ ਕਮਾਲ ਹੈ। 'ਗਾਲਿਬ' ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਦੀਵੀ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਹਨ। 'ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ' ਦਾ ਕਰਾਈਮ ਐਂਡ ਪਨਿਸ਼ਮੈਂਟ' ਸਿਰ ਕੱਢ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਇਨਟੀਰੀਅਰ ਮੋਨੋਲਾਗ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਟਾਲਸਟਾਇ ਦਾ ਵਾਰ ਐਂਡ ਪੀਸ' ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ 'ਤੇ ਪਰਦਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ। 'ਟਾਮਸ ਹਾਰਡੀ' ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਫੈਕਟੀਸਿਟੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਦੱਖਣੀ-ਪੱਛਮੀ ਇਲਾਕਾ ਹੈ, ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਉਹ 'ਵੈਨਸੈਕਸ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡੀ 'ਟੈੱਸ' ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ 'ਪਿਉਰ ਵੁਮਨ' (ਪਾਕ ਔਰਤ) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਬਰਟਰੰਡ ਰਸਲ' ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦਲੀਲ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀਂ। 'ਅਲਾਮਾ' ਇਕਬਾਲ 'ਖ਼ੁਦੀ' ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਂ ਹਮਾਰਾ' ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। 'ਡੀ.ਐਚ.ਲਾਰੰਸ' ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ 'ਸਨਜ਼ ਐਂਡ ਲਵਰਜ਼' ਰਾਹੀਂ 'ਈਡੀਪਸ ਕੰਪਲੈਕਸ' ਥਿਊਰੀ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਉਸਤਾਦ ਦਾਮਨ' ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਡਿਕਟੇਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਨਜ਼ਮਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। 'ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ੈਜ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦਿੱਤਾ। 'ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ' ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਜਿਸਮਾਨੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹ-ਬੰਧਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਬੱਝਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ 'ਕੁਲਵੰਤ ਵਿਰਕ' ਦੀ 'ਤੂੜੀ ਦੀ ਪੰਡ' ਕਹਾਣੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਅਹਿਮਦ ਫਰਾਜ਼' ਪਾਕਿ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਫ਼ੈਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾ ਗੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜੇ। 'ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪਿਆਰ, ਬਿਰਹਾ, ਮੌਤ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਨੇ 22 ਸਾਲ ਇਕੋ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ 'ਬਿਰਖ' ਮੈਟਾਫਰ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ। ਪਰਵੀਨ ਸਾਕਿਰ ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿਚ ਉਹੀ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਉਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਜਾਣੀ ਸੰਭਵ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vat}shdharamchand0{ma}&.com

ਜੰਡ ਪੰਜਾਬ ਦਾ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ-150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਰੂਹ ਫ਼ੂਕੀ ਅਤੇ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਹਰ ਰੂਪ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁਖਤਾ ਕਰਦਿਆਂ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਾਤ ਵੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਅਨੁਭਵ ਲੈ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਲਈ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸ ਕਦਰ ਨੀਚਤਾ 'ਤੇ ਉੱਤਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੂਸਰਾ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਬਣਾ ਸਮਾਜ ਬਦਲਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਹਾਣੀ ਦਰਦ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਬਾਖੂਬੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਮੂਰਾ ਤੇ ਉਸਤਾਦ ਇਕ ਤਕੜਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵੀ ਝੋਲੀ ਚੁੱਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਮਝ ਆਉਣ ਤੇ ਭੁੱਲ ਬਖਸ਼ਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਕੀਮਤ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸ਼ਰੀਕਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ ਉਸ ਦੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਆਪਣਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਜਿਉਂਦਾ ਵੀ ਮਰਿਆ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੁਕਿਓ ਹਰਾ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੂੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਰਿਆ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਰਾ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਹੱਥ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਬਨਾਮ ਸਾਇੰਸ ਧਰਮ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਸੱਚ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਰੇਡ ਤੇ ਮਨੁੱਖ, ਮਾਨਸਿਕ ਜੰਗ ਦੋਵੇਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੋਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਰੀਅਮ ਦੀ ਬੇਟੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਔਰਤ ਦੇ ਸਬਰ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ
ਲੇਖਕ : ਰਮਣੀਕ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਘੁੰਮਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 98768-43488

ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਰਮਣੀਕ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਗਰ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਿੱਖ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਧੁਰੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਈ ਕਕਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਗਾਊਂ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ 'ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ' ਕਰਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਗਾਜ਼ ਯਾਨੀ ਲਿਖਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰੀ ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਘੁੰਮਣ, ਜੋ ਅਜੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੈ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਤੋਂ ਸੁਣੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਕ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਸ ਦੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਪਿਉਂਦ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਇਰ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ 10 ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਕਲਾ ਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਬਲਕਿ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਿਰ੍ਹਾ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਧੜਕਦਾ ਕਿੰਝ ਹੈ ਤੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਉਹ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਜਿਸਮ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਵਿੱਥ ਸਿਰਜ ਕੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਤੇ ਨਿਰਛਲਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਹੱਬਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੇਮਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬੱਝੀ ਹੋਈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਅਲੰਬਰਦਾਰਾਂ 'ਤੇ ਤਨਜ਼ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਤ ਦੇ ਖੋਟੇ ਕਹਿਣ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਈ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪ ਧੁੱਪਾਂ ਸਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂਵਾਂ ਤਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਉਥੇ ਉਹ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਆਪ ਹਜ਼ਮ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਜਿਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਥੇ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਹ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਚੰਦੋਏ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਨੇ ਸ੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਦੇ ਤੱਥ-ਵੱਥ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਵਿਚ ਅਧਰਮ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਸ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਖਾਣ ਜੰਮਦੀਆਂ ਸੂਲਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤਿੱਖੇ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ 'ਹੋਨਹਾਰ ਬਿਰਵਾ ਕੇ ਚਿਕਨੇ ਚਿਕਨੇ ਪਾਤ' ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਅਖਾਣ com}n{ events cast the}r shadows before . ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਨੇੜ-ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਇਸ ਹੋਣਹਾਰ ਬੱਚੀ ਲਈ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਗਾਊਂ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-{}bed

ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਬਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 134
ਸੰਪਰਕ : 98781-77812

ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੀਆਂ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਤੇਜਿੰਦਰ ਬਾਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਇਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1865 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਉਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਤ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਾਠਕ ਉਸ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਧੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁਸਤਕ '9nd}an "a&es' ਵਿਚੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਰੋਮਾਂਸ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਰਗੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਚੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਰਿਪੇਖ ਸਮਝਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਿਅਕਤਿਤਵਾਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਸਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਹਾਲਾਤਾ ਕਾਰਨ ਉੱਭਰੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਔਰਤ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਚਿਤਰਨ ਸਮੇਂ ਕਿਪਲਿੰਗ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਵਾਲੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੋਇਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਵੀ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਵਾਨੀ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਡੋਲੂ-ਗੜ੍ਹਵੀ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 78
ਸੰਪਰਕ : 75269-86997

ਨਾਵਲ 'ਡੋਲੂ ਗੜ੍ਹਵੀ' ਵਿਚ ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਇਹ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਆੜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ ਆ' ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਆਰਥਿਕਤਾ, ਧਾਰਮਿਕਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੱਖ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਿੰਡ ਰੱਤਾ ਤੇ ਭੈਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਜੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੱਖਣ ਤੇ ਕਰਮੋ ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਆਮ ਪਾਤਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਹਿਜਤਾ ਵਜੋਂ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤੀ ਕਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨਿਵੇਕਲਾਪਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਡੇਅਰੀ ਉੱਤੇ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਡੀ ਪੁਰਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਡੇਅਰੀ ਦੁੱਧ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚਾਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 'ਸੱਥਾਂ' ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਦਾ ਪੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਹੈ।ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸੱਥਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਫੈਸਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਨੇ ਅਦਾਲਤਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਰੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨਸਾਫ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਨੇ ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਰਾਤ ਦੇ ਰਾਤ ਰੁਕਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਪਰ ਹੁਣ ਪੈਲਸਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਸਭ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸਹਿਜਭਾਵੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਧ ਚਾਹ ਪੀਣ ਲਈ ਰੱਤਾ ਤੇ ਭੈਣੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੱਤਾ ਪਿੰਡ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮੱਖਣ ਤੇ ਕਰਮੋ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਕਾਰਾਤਮਿਕ ਪੱਖ ਹੈ। ਇਥੇ ਉਧਾਲੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਉੱਤੇ ਖ਼ਰੇ ਉਤਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਸੁਹਜ-ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ:
ਲੈ ਬਈ ਗਿਲਾਸ
ਤੇਰਵਾਂ ਚਾਹ ਨਾਲ ਭਰਤਾ।
ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਸਾਰੀ
ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਕਰਤਾ ਧਰਤਾ।
ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਡੋਲੂ ਗੜ੍ਹਵੀ' ਪ੍ਰੀਤਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸਰ ਰਹੇ ਰੀਤਾਂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ
ਲੇਖਕ : ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਰੋਜ਼ਦਾਨਾ ਆਲੋਇਚ
ਅਨੁ: ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ : 26802488

ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਲੇਖਿਕਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਅਨ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਨਵੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। 'ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹਾਊਸ 'ਨਾਰੋਦਾਨਾ ਪਰੋਸਵੇਤਾ' ਸਾਰਾਜੇਵੋ ਵਲੋਂ ਸਾਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਚੇਤਨਧਾਰਾ (ਸਟਰੀਮ ਆਫ਼ ਕਾਨਸਿਸਨੈੱਸ) ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਸਟਰੀਮ ਆਫ਼ ਕਾਨਸਿਸਨੈੱਸ ਕੀ ਹੈ?' ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਲੀਅਜ਼ ਜੇਮਜ਼ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲਜ਼ ਆਫ਼ ਸਾਈਕਾਲੋਜੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਜੋ ਅਨੁਭਵਾਂ, ਯਾਦਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ, ਜਾਗਰਤ ਮਨ ਨਾਲ, ਅਟੁੱਟ ਵਹਿਣ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਮਿਨਜ਼ਾ' ਹੈ, ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਅਟੁੱਟ ਵਹਾਓ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਧਰ-ਕਦੇ ਉਧਰ, ਆਪੇ ਨੂੰ ਸਵਾਲ-ਆਪੇ ਨੂੰ ਜਵਾਬ, ਚਾਹੁੰਦੀ ਕੁਝ ਹੋਰ, ਕਰਦੀ ਕੁਝ ਹੋਰ, ਕਦੇ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ, ਕਦੇ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਉਸਾਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਤਾਂਘ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਤਾਂਘ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਹਸ਼ਰਤ, ਦੂਜੀ ਹਸਰਤ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਦੀ ਏਨਾ ਕੁਝ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ। ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਸਿੱਕੇ 'ਦੀਨਾਰ' ਲਈ ਤਰਸਦੀ ਹੈ। ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਈ, ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਾਲਾ ਘਰ ਮੰਗਦੀ ਹੈ, ਜਰਮਨ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਦੀ ਫੈਕਟੀਸਿਟੀ ਹੈ, ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮੈਟਾਫਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੋਚਾਂ 'ਚੋਂ ਸੋਚਾਂ ਜਨਮਦੀਆਂ ਨੇ, ਸੋਚਾਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਉਲਝਦੀਆਂ ਨੇ, ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਆਏ ਜਿਵੇਂ ਦਲਦਲ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ, ਵਲਾਸਾ, ਸਾਸਾ, ਪੈਦਜ਼ ਅਤੇ ਨੀਨਾਦ ਆਦਿ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਨੋਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਾਮੁਕ (ਅਸ਼ਲੀਲ) ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਛੋਹਾਂ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਨਵਆਲੋਚਕ ਆਰ.ਪੀ. ਬਲੈਕਮਰ 'ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਐਜ਼ ਜੈਸਚਰ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕ/ਸੰਕੇਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪਸੰਦ ਹੋਵੇਗੀ, ਸ਼ਬਦ/ਇਸ਼ਾਰੇ/ ਹਰਕਤਾਂ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ. ਅਜਿਹੀ ਅਸਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ। 'ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ' ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' ਵੀ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਟੀ.ਬੀ. ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਹੈ। ਸੈਨੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ 'ਨੀਨਾਦ' ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ 'ਤੂੰ ਜਦ ਵਾਪਸ ਮੁੜੇਂਗਾ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬੱਚਾ ਦਿਖਾਵਾਂਗੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।'
ਨਾਵਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ/ਝੂਟਾ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਕੀ ਪੰਨਾ 147 ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਤ ਖੰਡਿਤ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ। ਡਿਵਾਈਡਿਡ ਹੈ, ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ 'ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣਾ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿਚ ਮੂਰਖਤਾ ਸੀ।' ਪੰਨਾ : 129.
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਨੈਰੈਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ (ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਰਤਾ) ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਨਧਾਰਾ/ਇੰਟੀਰੀਅਰ ਮੋਨੋਲਾਗ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗਾ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼

vatishdharamchand@gmail.com

ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ
ਲੇਖਕਾ : ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 80546-94648

ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ 13 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਨਾਵਲ, ਵਾਰਤਕ, ਅਨੁਵਾਦ, ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਆਦਿ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਈ ਕਹਾਣੀਆਂ; ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ, ਨਾਸਤਿਕ, ਇਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਘਾਟੀ, ਖੜੋਤ 'ਚ ਬਹਾਰ, ਕੀਮਤੀ ਔਲਾਦ, ਇਹ ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਗਿਆ, ਮਨ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ, ਲੈਪਟੋਪ, ਗਿਰਝਾਂ, ਦੋਂਹ ਘਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ, ਕਰੋਪੀ ਕੁਦਰਤੀ ਦੀ, ਵਖਰੇਵਾਂ, ਦਵਾਰਾ ਵਸਦਾ ਰਹੇ, ਔਰਤ ਪਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਨੋਖੀ ਸੈਰ, ਥੁੜ੍ਹਾਂ ਮਾਰੇ ਲੋਕ, ਆਪਣਾ ਕੁਝ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਮੈਂ ਜੂ ਹਾਂ, ਬਾਂਦਰ, ਇੰਤਜ਼ਾਰ, ਬਿਗਾਨਾ ਧਨ ਆਦਿ ਹਨ। ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ 'ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ' ਵਿਚ 'ਕਤਲੇ ਪਿੰਡ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 12,894 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੁਦਰਤੀਪਨ ਦੀ ਧਰੋਹਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਤਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿਚਲੀਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝਾਂ, ਪਿਆਰ, ਇਤਫ਼ਾਕ, ਸੱਚਾਪਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾਚਾਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਅੰਨਦਾਤਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਤ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰਤੀ ਹਿੱਤ ਆਲੂ, ਗੰਢੇ, ਬਤਾਊਂ, ਟਮਾਟਰ, ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਮਿਰਚਾਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਤੇ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲੀਚੀਆਂ, ਕਿੰਨੂ, ਅਨਾਰ, ਅਮਰੂਦ ਤੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਕ ਕਿਸਾਨ ਮੇਜਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਦੋ ਵਾਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰੱਬ ਵਸਦਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੇ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਸਹਿਜਤਾ ਬਖਸ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕੰਨ ਪਾੜਵੇਂ ਸ਼ੋਰ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਦਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ' ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜੀਣ-ਥੀਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਕਥਾ ਸੁੱਕਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਲਿਟਰੇਚਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 98158-26301

'ਕਥਾ ਸੁਕਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ' ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ ਦਾ ਇਕ ਕਾਵਿ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਘਾਰ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ 17 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਆਪ ਪੰਜਾਬੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ' ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਵੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਕਵੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਗੰਧਲੇ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਦਿ ਕਥਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਾਂ ਸੰਬੰਧ ਦਰਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਵੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਹਿੰਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਰਕਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜਲ ਸੰਕਟ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਬੰਬ
ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ ਖਾਲੀ ਪਾਣੀ ਸਰੋਤ
ਦਰਿਆ ਤੇ ਹੋਰ
ਦਰਿਆ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਨੇ।
ਕਵੀ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਾ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਖੁਸ਼ੀ ਖੇੜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਸ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਵੀ ਹੈ:
ਦਰਿਆ ਬੰਨ੍ਹਣਾ
ਪਾਣੀ ਸਿਆਸਤ ਹੈ
ਤੇ ਸਿਆਸਤ
ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ
ਪਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੈ
ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ
ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ
ਭਵਿੱਖ ਧੁੰਦਲਾ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਕਥਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਵਾਰਥ, ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਅਣਗਹਿਲੀ ਨਾਲ ਸੁੱਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਦਰਿਆ
ਜੰਗਾਂ ਲੱਗਣ ਦਾ ਬਣਦੇ ਨੇ ਆਸਾਰ
ਦਰਿਆ/ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਵੀ ਨੇ
ਤੇ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦੇ ਨੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੀ
ਕਵੀ ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਾਵਿ ਚਰਚਾ ਛੇੜੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
kuljitkaur197@gmail.com

ਦਸਤਾਵੇਜ਼
ਲੇਖਕਾ : ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਨਾਰੰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 95
ਸੰਪਰਕ : 098737-26546

ਇਕ ਕਵਿੱਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਨਾਰੰਗ ਪੰਜ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਸਤਾਵੇਜ਼' ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਦੇ ਨਿੱਜ ਹੰਢਾਏ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕਥਾਨਕ, ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨਿਵੇਕਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਾਸਵਿਕਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿਚ ਚਿਤਰ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਢਾਲਦੀ ਹੋਈ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਦੇ ਤਸੱਵਰ ਵਿਚ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕੈਨਵਸ ਵੱਡੇ ਵਪਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਹਿੰਦੀ ਛੋਹਾਂ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਪਰ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਕਥਾ ਸਿਖਰ ਦੀ ਘਾਟ ਦਿਸਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕਤਾ ਵੰਡਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਨੰਬਰਦਾਰਨੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਪਾਤਰ ਹੋਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਖਾਂਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਸਰਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੋਰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ
ਰਾਜਗੁਰੂ
ਲੇਖਕ : ਅਜੀਤ ਰਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 240
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਅਜੀਤ ਰਾਹੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ 'ਚ ਜੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਲਈ ਸਿਰੜ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ 'ਚ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, 9 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 9 ਨਾਵਲ, 6 ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆਦਿ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪਣ ਹਿੱਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਲਿਖਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਇਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੰਤਹਾ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਵੱਡੇ ਨਾਇਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅਦੁੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ, 1906 ਨੂੰ ਖੇਡ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਾਰਬਤੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਮਾਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਬੂ ਸਾਹਿਬ ਹੀ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਜਿਥੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਸੀ, ਉਥੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮੁਰੀਦ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਜੋਸ਼ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਮਹਾਰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਘਰੋਂ ਭਰਾ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਕਾਰਨ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਔਕੜਾਂ ਝੱਲੀਆਂ, ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾਰਮਿਕ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤੱਥ ਨਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ, ਦੱਤ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ ਤੇ ਪਟੇਲ ਦਾ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਕਿਰਦਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਸੈਂਬਲੀ 'ਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣਾ, ਸਕਾਟ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਂਡਰਸ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਅਕੀਦੇ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਕਮਾਲ ਚਿੱਤਰੇ ਹਨ। ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ ਤਿੰਨੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਲੂੰ-ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੇਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਕੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨਗਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਵੇਂ 2 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਗੋਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਕੇ ਕਰੂਰਤਾ ਵਿਖਾਈ, ਵੇਰਵੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਸਹਿਤ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜੀਵਨੀ ਰੂਪੀ ਨਿਆਈ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਅਣਲਿੱਪਿਆ
ਲੇਖਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਾਊਸ ਆਫ ਲਿਟਰੇਚਰ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 116
ਸੰਪਰਕ : 78885-34570

ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਨਾਟ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਵਿਚ ਰੰਗਮੰਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੰਗਕਰਮੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਲਿਖੇ ਨਾਟਕ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਮੰਚਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟ ਸੰਗ੍ਰਿਹ 'ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਭਾਲੇਂ ਰੌਸ਼ਨੀ' ਅਤੇ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ 'ਸਾਬਾਸ਼ੀ ਇੰਝ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।'ਅਣਲਿੱਪਿਆ' ਨਾਟਕ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵਿਚ ਚਾਰ ਨਾਟਕ, ਅਣਲਿੱਪਿਆ, ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਦੁੱਖ, ਕਾਂਗਿਆਰੀ, ਅਤੇ ਸਭ ਸਿਖਣ ਕੋ, ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਅਣਲਿਪਿਆ ਨਾਟਕ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਕਿ ਉਹ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿੱਪਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਜੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪਕੇਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੜਕਾ ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਵੀ ਨਾਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਬਦਚਲਣੀ ਸਾਊ ਪਰਿਵਾਰ 'ਤੇ ਧੱਬਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਤ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸੁਰਤ ਟਿਕਾਣੇ ਸਿਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਨਾਟਕ ਹੈ 'ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਦੁੱਖ' ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦਾ ਉਹ ਵੇਲਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਕੈਦ ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਹ ਦੀ ਮੱਦਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਰੇੜਕਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀਵਾਨ ਮਹਿਕਮ ਚੰਦ, ਫਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਦੀਨ, ਜਨਤ ਬੀਬੀ ਅਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਪਾਲ ਰਾਹੀਂ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਦੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਤਵੇ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਲੋਂ ਸੋਨੇ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੋਕ ਹਿੱਤੀ ਕਿਰਦਾਰ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਨਾਟਕ 'ਕਾਂਗਿਆਰੀ' ਹੈ ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮਰਦ ਦੇ ਦਿਲੋ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹੈਂਕੜ ਅਤੇ ਕਾਮ, ਕਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ ਦੇ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਹਸਦੇ ਵਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਨਦੀਨ ਰੂਪੀ ਕਾਂਗਿਆਰੀ ਤਬਾਹੀ ਵੱਲ ਤੋਰਦੀ ਹੈ।ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਤਾਂ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਵਰਗਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੋਚ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਨਦੀਨ ਉੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਹੈਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ।ਅਖੀਰ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਐਸਾ ਉਲਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਖੁਦ ਖਤਮ ਕਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਖਰੀ ਨਾਟਕ 'ਸਭ ਸਿਖਣ ਕੋ' ਰਾਹੀਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਨੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਸਮਝਾਈ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨਾਲੋਂ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰਲਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਨਾਟਕਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੋ, ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝੋ।ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਚਾਰੇ ਨਾਟਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ
ਲੇਖਕ : ਦਵਿੰਦਰ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆੱਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ: 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 129
ਸੰਪਰਕ: 98550-73018

'ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ' ਨਾਵਲ ਲੇਖਕ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ 'ਐਲਿਸ ਇਨ ਫੰਡਰਲੈਂਡ' ਨਾਵਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ' ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਨਾਵਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ 35 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵਿਅੰਗ, ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਨਾਇਕ, ਪਿਆਸਾ ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਅਤੇ ਕਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਇ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਕਲਪਿਤ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਲੇ ਸਾਰਾ ਨਾਵਲ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀ ਜਿੱਥੇ ਮੁਲਕ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਮਈ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਆੜੇ ਹੱਥੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫੇਰੀ ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤੇ ਕੋਲੋਂ ਲਗਵਾ ਕੇ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਤੀਰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ' ਗੇੜੀ ਰੂਟ 'ਤੇ ਨਿਕਲਿਆ ਕਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਛੱਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਲਿਖ ਰਹੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਪੈੱਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅੱਧੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਲਿਖਣਾ ਛੱਡ ਦੇਣ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।'
ਕਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪਾਤਰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਪਾਤਰ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਦਵਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿੱਥੇ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਰਾਹੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਸਫਲ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪਾਠਕ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ: 94170-58020

ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ
ਸ਼ਾਇਰ : ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98761-05809

ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੀਤ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਯਾਦੋਂ ਕੇ ਸਿਤਮ' ਹਿੰਦੀ ਲਿੱਪੀ ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤਨਹਾ ਦੀਆਂ 35 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ 61 ਗੀਤ ਸੰਮਿਲਤ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਯਾਦਾਂ 'ਚ ਵਸੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਰੁਦਨ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਵੀ ਉਮਰ ਦੀ ਦੋਪਹਿਰ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਮੋਹ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਸਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਪਰਤ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵੀਰਾਨ ਹੋਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਣਾ ਸਕੇ। ਸੱਜਣ ਦੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਆਸਾਂ ਉਮੀਦਾਂ ਖ਼ਾਕ ਹੋਈਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਫੇਰ ਵੀ ਬੇਵਫ਼ਾ ਖੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਮਾਤ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਆਸ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਉਹ ਪੁਨਰ-ਮਿਲਣ ਦੀ ਆਸ ਲਗਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਤਨਹਾ ਦਵਿਚ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਸੰਵਾਦ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਕੁੱਝ ਥਾਈਂ ਸੰਜੀਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਗੀਤ ਸ਼ਾਇਦ ਗਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਇਦ ਢੁਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਂਝ ਇਹ ਗੀਤ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੌੜੀਆਂ ਕੁਸੈਲੀਆਂ, ਹਲਕੀ ਨੋਂਕ ਝੋਂਕ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਤੱਤੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ। 'ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ' ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਆਮ ਫ਼ਹਿਮ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਆਮ ਜਨ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸਰਲਤਾ ਤੇ ਬੱਝਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਓਪਰਾਪਨ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਤਨਹਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਾਦ ਤੇ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿਕ ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਛਪਣਗੀਆਂ

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 84
ਸੰਪਰਕ : 98784-47635

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਮੁੱਲਵਾਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਨਵੀਂ ਰੁੱਤ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ', 'ਬੰਦੇ ਦੀ ਵੁੱਕਤ ਐ ਜਿੱਥੇ', 'ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਪਲਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ' ਆਦਿ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ' ਵਿਚ 13 ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਐਸ.ਪੀ. ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਰਯਾਰ, ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ, ਗਿਆਨੀ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਔਲਖ, ਰਾਜਬੀਰ, ਡਾ. ਸੁਖਦੇਵ ਝੰਡ, ਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਠ, ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ, ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਗਰ, ਡਾ. ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਬਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਮਿਹਨਤੀ, ਹੱਸਮੁਖ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤਜਰਬੇ ਤੇ ਘਾਲਣਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਲੱਖਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਅਧੀਨ ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਕੰਕਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀਰੇ ਲੱਭਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਸਰਦਾਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਜਿਸ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ, ਤੀਖਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਤਰਕਵਾਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵਿਲੱਖਣ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਦੇ ਪੱਕੇ, ਸਿਰੜੀ, ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਤਬੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਧੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਵੀਨ ਪੁਰੀ ਜੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਵਿਭਾਗ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਨ-ਟੀਚਿੰਗ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ ਵਿਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਾਣ ਮੱਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਦਕਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੁੜੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰੇਗੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਤੱਥਾਂ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕ, ਚਿੰਤਕ, ਵਿਦਵਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਚਣਗੇ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਪੰਜਾਬ
ਬਟਵਾਰਾ ਅਤੇ ਨਰਸੰਹਾਰ
ਲੇਖਕ : ਐਂਡਰਸ ਬਿਓਰਨਹੈਨਸਨ,
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 154
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੰਨਗੀਆਂ ਭਾਵ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣਾ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਡਾ. ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਫਰਖੰਦਾ ਲੋਧੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਰਤਾਨਵੀ ਲੇਖਕਾਂ ਇਆਨਟੈਲਬੋਟ ਆਦਿ ਕੁਝ ਗਿਣਵੇਂ-ਚੁਣਵੇਂ ਨਾਂਅ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਤਾਪ, ਗੁਰਵੰਤ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਰੋਣੇ, ਹੱਤਿਆਵਾਂ, ਜ਼ਬਰ ਜਿਨਾਹ, ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਟਵਾਰੇ ਦੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁਖਾਂਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ, ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਨਾ, ਧਰਮ-ਪਰਿਵਰਤਨ, ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ, ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਤੇ ਪੁਨਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ 'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬਟਵਾਰਾ ਅਤੇ ਨਰਸੰਹਾਰ' ਪਹਿਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਜੋ ਯੂਰਪੀਅਨ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ ਨੇ 1937 ਤੋਂ 1947 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਲੇਵਾਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਤੇ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1935 ਦੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ ਪਾਸ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਵੇਂ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਸਥਾਨ ਸਥਾਪਤ ਸੀ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁਹੰਮਦ ਅਨੀ ਜਿਨਾਹ ਦੁਆਰਾ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ, ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਛੇ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ : ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਉਭਾਰ, ਅੱਧ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਵਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ਆਪਸੀ ਝਗੜਾ ਰਾਵਲ ਪਿੰਡੀ ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ ਨਸਲ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਨਸਲ ਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫਸਰਾਂ, ਫ਼ੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ, ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੌਜ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਿੱਟੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1937-47 ਦੌਰਾਨ ਫਿਰਕੂ ਤਣਾਅ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੌਜਾਂ, ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਗਾਰਡ, ਰਾਸ਼ਠਰੀ ਸਵੈਮ ਸੰਘ (ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.) ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਫ਼ੌਜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਿਆਰੀ ਸੀ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੰਡ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਂਡਰਸ ਬਿਓਰਨਹੈਨਸਨ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਵੰਡ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਆਨਟੈਲਬੌਟ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ '1947 ਦੇ ਪਾਗਲਣ ਵਿਚ ਬੇਰਹਿਮੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਓਨੇ ਹੀ ਸਰਲ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਕਿ ਦੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਿਧਾਂਤ ਸਦੀਵੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵਖਰੇਵੇਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਗਹਿਰੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਹੁੰਚ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਹਿੰਸਾ, ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਫਿਰਕੂ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਸੰਬੰਧੀ ਹੱਦ ਬੰਦੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮੁਢਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ, ਖੁਫੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਨਾਵਲਾਂ, ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਪੇਪਰਾਂ, ਜੀਵਨ ਡਾਇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਫਲ ਯਤਨ ਹੈ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਨੁਵਾਦ ਸਫਲ ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਗਯੋਗ ਹੈ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਦੇਵ : ਸ਼ਬਦ ਅਕਾਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਦੇਵ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕਲਾਵਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ 'ਮਬਦਾਂਤ' ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਦੇਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਪਰ ਉੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਆਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੇਵ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਦੇਵ : ਸ਼ਬਦ ਅਕਾਰ' ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਘੋਖਵੀਂ ਝਾਤ ਪਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਥੇ ਦੇਵ ਨਾਲ ਸੁਕੀਰਤ ਦੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਵ ਦਾ ਸਵੈ-ਬਿਆਨ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ, ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੁਆਰਾ ਦੇਵ ਦੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੇਵ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਦੇਵ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ, ਡਾ. ਯੋਗਰਾਜ, ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਵਨੀਤਾ, ਡਾ. ਗੁਰਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖੋਜ-ਪੱਤਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਰਚਨਾ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਦੇਵ ਨੂੰ ਆਮ ਪਾਠਕ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉੱਚ-ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਦੇਵ ਦੀ ਰਚਨਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਬੰਦਾ ਬਣ
ਕਵੀ : ਸਰਵਣਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 9880-11096

'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵੀ ਸਰਵਣਬੀਰ ਨੇ 21 ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਫਰ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਲੇਖਕ ਨੇ ਖੁਦ ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਚਰਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਲੰਮੀ ਰਚਨਾ 'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਵੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਲਈ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ:
ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਕਰੇਂ ਤੂੰ
ਮੁੱਲਾਂ ਦੌਲਤ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦਾ
ਤੇਰੀ ਆਪਣੇ ਬੁੱਤ ਦੀ ਵੀ
ਮਿੱਟੀ ਬਣਨੀ ਸਮਸ਼ਾਨ ਦੀ।
ਕਵੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮਸਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ 'ਕਸ਼ਮੀਰ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਭਾਵ ਪੂਰਤ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਵੀ 'ਮਾਂ ਬੋਲੀ' ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਬਣ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 'ਤੇ ਝਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ 'ਮੈਂ ਨਈਂ ਬਾਲ ਪੜ੍ਹਾਉਣੇ' ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਥੁੜਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਰੱਬ ਦੇ ਪਿਆਰੇ' ਕਵਿਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਾ ਜਾਤਾਂ ਨਾ ਪਾਤਾਂ ਨਾ ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ 'ਚ ਕੱਸਣ
ਜਾਂ ਐਬਾਂ 'ਤੇ ਹੱਸਣ ਜਾਂ ਆਪੇ 'ਤੇ ਹੱਸਣ
ਭਾਵੇਂ ਤਨ 'ਤੇ ਲੀਰਾਂ
ਪਰ ਸਿਦਕੋਂ ਨਾ ਮਾੜੇ
ਹੋਣੇ ਜੱਗ ਲਈ ਕਮਲੇ
ਪਰ ਰੱਬ ਦੇ ਪਿਆਰੇ।
ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਪਰ ਗੁਣਾਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਪੱਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੇਧ ਦਿੰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਵੈਰਾਗ 'ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। 'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਵਿਚ ਅਸੀਸਾਂ ਅਤੇ ਦੁਆਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਲੇਖਕ ਸਰਵਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
kuljitkaur197@gmail.com

ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਜੱਸੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੱਸੀ ਬ੍ਰਦਰਜ਼, ਜਮਸ਼ੇਰ ਖਾਸ (ਜਲੰਧਰ)
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98141-27715

ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਜੱਸੀ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਪ੍ਰੋ. ਡਾ. ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸਰਫ਼ ਹਾਸਿਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਹਰਫਾਂ ਦੀ ਚੋਗ ਚੁਗਣ ਦੇ ਗੁਰ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਿਆਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੱਥ-ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਨਸ਼ੀ ਰਾਮ, ਦਾਦੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕਰਤਾਰੀ ਜੀ, ਨਾਨਾ ਭਗਤ ਰਾਮ ਮਾਂਗਟ ਅਤੇ ਨਾਨੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਕ ਕਥਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਚਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ 'ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ' ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਾਲੀ, ਸੌਰੀ ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਫਿੱਕੀ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕਬਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਸੌਂ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਇਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਪਰਦਾ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਰਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਫ਼ਰਤਾਂ ਦੀਏ ਰਾਣੀਏ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪੀਰਾਂ-ਫਕੀਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪਨਾਹ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ।
ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਜਗਤ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕੱਠਪੁਤਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਉਹਲੇ ਵਿਚ ਤੰਦ ਫੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਡਾਲਰਾਂ ਤੇ ਪੌਂਡਾਂ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਇਕੱਠੇ ਕਰੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਪਰ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸੁੰਨਾ ਗੁੱਟ ਦੇਖ ਕੇ ਜੋ ਉਸ 'ਤੇ ਬੀਤਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਲਟਬੌਰੀ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਪਿਘਲ-ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਫਿਕਰਾਂ ਤੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਦਰਿਆ ਵਗਾਉਣ ਵਾਲਿਓ ਬਾਜ਼ ਆ ਜਾਓ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਿਵਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਠ ਰਹੀਆਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਢੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਕੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਥਾਂ ਲੋਕ ਥੂ-ਥੂ ਕਰਨਗੇ। 'ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਖਤ', 'ਜ਼ਰਾ ਸੰਭਲ ਕੇ ਬੋਲੀਂ', 'ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਬਣ ਜਾਓ', 'ਇਨਕਲਾਬ', 'ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ' ਅਤੇ 'ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ', 'ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਅਣਸਮਝੀ ਔਰਤ
ਲੇਖਕ : ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ.ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਐਂਡ ਮੀਡੀਆ ਹਾਊਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94643-49501

ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ 'ਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਔਰਤ ਮਰਦ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਲਾ ਕੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮਰਦ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅੱਖ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਗੌਲਦੀ ਨਹੀਂ। ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਸ ਕੌੜੇ ਸਭ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਕੁਲਜੀਤ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਹਿਮ ਫ਼ੈਸਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਹੱਕ ਨਾਲ ਖ਼ੁਦ ਲੈਣੇ ਸਨ, ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੀ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣਨ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਉਹ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕੀ। ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਥੋਪ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੇ ਘਰਦਿਆਂ ਵਲੋਂ ਥੋਪਿਆ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਸੀ। ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ। ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ, ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਅਣਸਮਝੀ ਔਰਤ' ਬਣ ਕੇ ਕੱਟ ਲਈ। ਕੁਝ ਤਕਨੀਕੀ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੋਲੀ 'ਤੇ ਖ਼ੂਬ ਪਕੜ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਜਗਤ ਵਿਚ ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਾਗਤ ਹੋਣਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੀਆਂ-ਭਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਉਸ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਕਿਤਾਬ ਜੋ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਢੀਂਗਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀਥਿੰਕ ਬੁੱਕਸ ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 499 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 292
ਸੰਪਰਕ : 94643-46677

ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਢੀਂਗਰਾ ਇਕ ਨਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਨਿਰੰਤਰ ਸਿਰਜਕ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੋਜ-ਰੂਪੀ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ-ਮਾਹਿਰ ਤੇ ਖੋਜੀ ਬਿਰਤੀ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਦੀ ਚਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ਬਦੋ-ਵਣਜਾਰਿਓ (2023) ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ। ਇਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ। ਉਹ ਇਕ ਤਪੱਸਵੀ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੱਛਮੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਲਗਾਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਲ ਦੀ ਉਪਲਬਧੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਏਨੇ ਬਹੁ-ਵਰਧਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਰੂਪਾਂਤਰ ਕਰਨਾ, ਇਕ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਸੁੰਦਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 108 ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪਾਠ-ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਅੰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਡਾ. ਢੀਂਗਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਸਮਕਾਲੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ : ਪੁਰਸ਼ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤ ਸੁਣਦੀ ਹੈ-ਐਟਵੁੱਡ। ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ। ਜਦੋਂ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਥਾਂ ਬੰਦੂਕ ਲੈ ਲਵੇ, ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਝਦਾ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੌਂਡ ਤੇ ਭਾਰੀਆ ਆਪਣੀ ਪੁਸ਼ਤਾਨੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੇ। ਗਾਂਧੀ ਤੇ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਜੀਬ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੁਜਰਾਤੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਗੁਜਰਾਤੀ। ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਵਹੀਦਾ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਰੌਚਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਤੇ ਨਸਲ ਸੋਚ। ਗੋਲੀ ਵਿੰਨ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਬੱਚੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਹਨ, ਇਹ ਗੱਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਡੈਡਲੀ-ਕੁਆਇਟ ਸਿਟੀ' ਨਾਵਲ ਹਾਓ ਕੱਵਾਨ ਨੇ ਕਿੰਝ ਲਿਖਿਆ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਪਿਰਾਮਿਡਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਮਿਆਰੀ ਅਨੁਵਾਦ, ਆਲੂ ਸੁੰਦਰੀ ਏਕੇਬਲਾਡ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਜਨਾਬ ਰਹਿਮਾਨ ਕਵੀ, ਗੁਲਾਮ ਔਰਤ ਹੈਰੀਏਦ ਦਬਮੈਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਨਾਚੀ ਨੀਲੋ ਬੇਗਮ, ਗੁਲਾਬ ਬਾਈ ਜੋ ਦੰਦ ਕਥਾ ਬਣੀ, ਗਿਰਝਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਖਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਬਹੁਤ ਮੁੱਲਵਾਨ ਗਿਆਨ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਰੰਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਢਾਕੇ ਦੀ ਮਲਮਲ ਇਕੋਲਿਤਰੀ ਜਾਮਕਾਰੀ, ਪੱਛਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਡਾ. ਢੀਂਗਰਾ ਨੇ ਏਨਾ ਕੁਝ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਲਿਆ। ਕਿੰਨਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਵੱਡਾ ਜ਼ੋਰ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ, ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਵਿਰਸਾ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣਾ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਤਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਟਵਿੱਟਰ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਚਰਨਜੀਤ ਜੋਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 76963-42853

ਸ਼ਾਇਰਾ ਚਰਨਜੀਤ ਜੋਤ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਟਵਿੱਟਰ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਪਲੇਠੀ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇ ਤੱਥ ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਾਠ 'ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਹਿਜ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਦੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੇ ਹਨ ਪਰ ਸੰਤ, ਆਗਸਟਨ ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤਾ ਵਚਨ ਬਹੁਤ ਸਟੀਕ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ।' ਪਰ ਇਸ ਸ਼ਇਰਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਤਾਂ ਰੂਹ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ ਤਾਂ ਸੱਚ ਜਾਣਿਓਂ ਇਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰ ਦਾ ਤਾਂ ਰੂਹ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ ਹੀ ਖਿੜ ਗਿਆ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਮਕਾਲਿਕ ਆਧੁਨਿਕਤਾ 'ਤੇ ਤਨਜ਼ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵਿਰਸੇ 'ਤੇ ਹੇਰਵਾ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਮਾਡਰਨ ਕੁੜੀਆਂ ਗੂਗਲ ਰਾਹੀਂ ਪਰੋਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੂਚਨਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿਚ ਉਲਝਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਸੁਲਝਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦੇ ਕਥਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੱਚ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦਾ ਮਹਾਂ ਨਾਇਕ ਜਰ ਬੁਸਤਰ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਤਾਂ ਪਲੇਗ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਮਕਾਰ ਉਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮਹਾਂ ਮਾਨਵ ਬਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਦੀ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੱਦਾਂ-ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਜਿਥੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ 'ਤੇ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ 'ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋਈਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਲੂਹੇ ਬਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰੋਪਾ ਲਾਏਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਜਾਂਦਿਆਂ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਜੇਕਰ ਫਿਰਦੌਸ ਹੁਏ ਜ਼ਮੀਂ ਅਸਤ ਹਮੀਨੋ ਅਸਤ ਹਮੀਨੋ ਅਸਤ', ਅਰਥਾਤ ਜੇ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਕੋਈ ਜੰਨਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਹੀ ਹੈ, ਇਹੀ ਹੈ।' ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਜੰਨਤ ਸਟੇਟ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਬੂਟਾਂ ਤੇ ਸੰਮੀਲਾਂ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਤੋਦੇ ਹੇਠ ਆਏ ਮੇਮਣੇ ਵਾਂਗ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਆਜ਼ਾਦ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਹ ਲੈਣਗੇ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਗੁਰੂ ਲੱਭ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ, ਟੱਪਰੀਵਾਸਾਂ, ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੇ ਸੀਰੀ, ਮਨਰੇਗਾ ਮਜ਼ਦੂਰਨੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ ਦੇ ਬੱਚੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪੱਕ ਰਹੀ ਰੋਟੀ ਵਿਚ ਤਵੇ ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਜਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਰੋਟੀ ਵੇਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਨਾਲ ਖੇਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਦੇ ਦਸਤਪੰਜੇ ਨੂੰ 60 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਵਿਤਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਤਾਂ ਲਗਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ ਤਲੱਖਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਜ਼ਖ਼ਮ-ਦਰ-ਜ਼ਖ਼ਮ
(ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਰਨ ਭੀਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99889-13155

ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀਆਂ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਕਰਨ ਭੀਖੀ ਵਲੋਂ ਚੁਣੀਆਂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਤੇਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਿਕ ਵਿਚ ਜਾਦੂ ਜਗਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛੇ ਸੰਪਾਦਕ ਕਰਨ ਭੀਖੀ ਦੇ ਪੁਸਤਕ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭੁਪਿੰਦਰ ਫੌਜੀ ਬਾਰੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਸ਼ਬਦ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ : 'ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ੌਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਤਾਰਾਂ ਵਰ੍ਹੇ ਫੌਜ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਹਨ। ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।' ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ 'ਭੁਪਿੰਦਰ ਨੇ ਫੌਜ ਵਿਚ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ ਹੈ।
ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀ 'ਕਿਸ ਮੋੜ 'ਤੇ' ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ 'ਚ ਹੰਝੂ ਭਿੱਜੇ ਲੰਬੇ ਹੌਕੇ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਲੀਕ ਵਾਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਦਰ-ਜ਼ਖ਼ਮ, ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਵਰਗੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸਿੱਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਰਮ' ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਜੀਵਨ ਫੁੱਲ ਜਾਂ ਕੰਡੇ
ਲੇਖਕ : ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 81960-80885

ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੈ ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ (1994 ਤੋਂ) ਉਹ ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਐਫ.ਸੀ.ਆਈ. ਵਿਚ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤਰ-ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਤੇ ਫਿਰ 2018 ਵਿਚ 300 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਿਤਾਬ 'ਮੇਰੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਦਾਂ' ਰਾਹੀਂ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਰ ਅਧਿਆਏ ਹਨ 'ਕੀਤਾ ਪਸਾਉ ਏਕੋ ਕਰਵਾਉ, ਜੀਵਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਵੱਸ਼ਕ ਅੰਗ, ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਵਲੋਂ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੰਜਾਬੀ/ਉਰਦੂ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ/ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤਿ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਜਰਬਾ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ 'ਚੋਂ ਥਾਂ-ਪੁਰ-ਥਾਂ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੇਦਾਂ, ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਲੇਖਯੋਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਨ ਦੇ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ. ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਸ ਲੇਖਕ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆਮ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੰਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਓਤ-ਪੋਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਈ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਖੁਲਾਸੇ ਕਰਕੇ ਸਧਾਰਨ ਬੁੱਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਆਮੋ-ਖ਼ਾਸ ਪਾਠਕ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਜਿਹਾ ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ
ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਡਾ. ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 320
ਸੰਪਰਕ : 78892-69677

ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਨੇ 31 ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ 21 ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੀਖਿਆਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਕਹਾਣੀ-ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਪੱਲੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ : ਦੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਹੀਰੋ ਪ੍ਰਸੰਨ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਦੁਖਾਂਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ 'ਟ੍ਰੈਜਿਕ ਫਲਾਅ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰੋ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ, ਜਾਦੂਗਰਨੀਆਂ, ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਸੂਹੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਸੀਜ਼ਰ, ਹੈਮਲਟ, ਲੀਅਰ, ਮੈਕਬਲ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਲਾ ਹੀਰੋ ਹੀ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ, ਰਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਧੱਕਾ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਾਰਡੀਲੀਆ (ਕਿੰਗ ਲੀਅਰ), ਰਾਣੀ ਮੈਕਬਲ ਨਾਲ। ਸੀਜ਼ਰ ਹਰੀ, ਜ਼ਿੱਦੀ, ਹੰਕਾਰੀ, ਓਵਰ ਕਾਨਫੀਡੈਂਸ, ਈਰਖਾ, ਸਾਜਿਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਜਦੋਂ ਵਿਸਵਾਸ਼ਪਾਤਰ ਹੀ ਧੋਖਾ ਕਰ ਜਾਵੇ। ਸੀਜ਼ਰ ਨਾਲ 'ਬਰੂਟਸ' ਵੀ ਧੋਖਾ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰੂਟਸ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵੇਖ ਕੇ ਸੀਜ਼ਰ ਤੜਫ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਬੋਲਿਆ, 'ਬਰੂਟਸ! ਤੂੰ ਵੀ' ਪੰ. 29, ਟ੍ਰੈਜਡੀਆ ਦੇ ਹੀਰੋ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿਰਜੇ ਹਨ : ਭਾਵ : ਸੀਜ਼ਰ, ਕਿੰਗ ਲੀਅਰ (ਬਾਦਸ਼ਾਹ), ਹੈਮਲਟ (ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ) ਅਤੇ ਮੈਕਬਲ (ਕੁਈਨ) ਆਦਿ। ਹੀਰੋ ਦੇ ਪਤਨ ਲਈ 'ਡੈਸਟਾਇਨੀ' (ਕਿਸਮਤ) ਅਤੇ 'ਕਰੈਕਟਰ' ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਏਕਤਾਵਾਂ, ਕਾਵਿਕ-ਨਿਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਸੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਸੰਸਾਰ, ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਮਰਚੈਂਟ ਆਫ਼ ਵੀਨਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਸਲੀ ਵੀਨਸ ਨਹੀਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੈ। ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਜੋ ਦੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਉੱਕਾ ਹੀ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਤਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਬਿਜ਼ਨੈਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਾਤਰ ਨੱਚਦੇ, ਟੱਪਦੇ, ਗਾਉਂਦੇ, ਮੌਜਾਂ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ : ਮਿਡ ਸਮਰਨਾਈਟ ਡਰੀਮ, ਟਵੈਲਫਥ ਨਾਈਟ ਆਦਿ। ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੀ ਹੈ। ਆਮ ਸੁਖਾਂਤ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਪਿਆਰੇ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ ਭਾਵ ਤੂਫਾਨ (ਟੈਂਪੈਸਟ) ਵਿਚ ਨਾਇਕ, ਨਾਇਕਾ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਵੱਢਦਾ ਹੈ। ਸੁਖਾਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਰੋਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ 350 ਵਰ੍ਹੇ (1200-1550) ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ 1588 ਤੋਂ 1598 ਤੱਕ ਲਿਖੇ ਗਏ। ਇਸ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚ ਰਿਚਰਡ ਤੀਜਾ, ਕਿੰਗ ਹੈਨਰੀ ਛੇਵੇਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ, ਕਿੰਗ ਹੈਨਰੀ ਅੱਠਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਰਾਜੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਕਈ ਕਮਜ਼ੋਰ! ਭਾਵ ਹੈਨਰੀ ਛੇਵੇਂ ਸੰਤ ਸੀ ਪਰ ਸੰਤਪੁਣੇ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਐਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ 'ਜੋ ਬੀਜੋਗੇ ਉਹੀ ਵੱਢੋਗੇ' ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਨੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਇਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੰਨ-ਬਿੰਨ ਪੰਨੇ ਹੋਣ। ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੂਲਤ ਰਹਿਣੀ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਦਾਦ ਦੇਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਤਰਕ ਤੇ ਤਕਰਾਰ
ਲੇਖਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ: 98152-64132

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਜਾਣੇ-ਪਹਿਚਾਣੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 24ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 128 ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆ ਹਨ। ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਸ: ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ (ਮਰਹੂਮ ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਕ) ਪਾਸੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਗ/ਤਨਜ਼/ਕਟਾਖਸ਼ ਦੀ ਨਸ਼ਤਰ ਹੇਠ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੋਟੂ ਬਿਰਤੀ, ਕਹਿਣੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਰਕ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪਸਰੇ ਮਹਿੰਗਾਈ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਬੋਲਬਾਲੇ, ਠੱਗੀ-ਠੋਰੀ, ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ, ਲੁੱਟਾਂ-ਖੋਹਾਂ ਅਤੇ ਵਧ ਰਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਤਰਕ ਤੇ ਤਕਰਾਰ' ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕੱਸੇ ਵਿਅੰਗ ਡੂੰਘੀ ਮਾਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ 'ਪਿਆਰ' ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:
ਪਿਆਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ, ਕਰਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ,
ਨਫ਼ਰਤ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕਰਨੀ ਨਹੀਂ।
ਖ਼ਾਹ ਮਖਾਹ ਹੀ, ਇਹ ਚੰਦਰੀ ਜੇਹੀ,
ਤਪਸ਼ ਹਿਜਰ ਦੀ ਜਰਨੀ ਨਹੀਂ।
ਕਵਿਤਾ 'ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ' ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ
ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਣ ਲਈ, ਕੋਈ ਕਲਮ ਤਾਂ,
ਤਲਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਦੋ ਧਾਰੀ ਹੈ।
ਵਿਅੰਗ ਉਸਦੀ, ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ
ਅਕਲ ਤੋਂ ਜਿਹੜਾ ਆਰੀ ਹੈ।
ਕਵਿਤਾ 'ਠੇਕਾ ਬਨਾਮ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ' ਵਿਚ ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,
ਨਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਬਦਨਾਮ ਹੋਣ ਦਾ,
ਸਾਰੀ ਹੀ ਝੱਭ ਮੁਕਾਅ ਦਿਉ ਜੀ।
ਪਿੰਡੋ ਪਿੰਡੀ ਸਭ ਠੇਕਿਆਂ ਉਤੇ,
ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੀ ਲਿਖਵਾ ਦਿਉ ਜੀ।
ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਕਰਨਾ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਸਰਸ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਲਿਖਣਾ, ਹਰੇਕ ਦੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਇਸ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਤਕਦੀਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 85
ਸੰਪਰਕ : 98762-64424

'ਤਕਦੀਰ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਸ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਦਰਦ, ਮੋਹ ਤੇ ਮਿਠਾਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਂਦਿਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਉਡਾਰੀ ਕਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਤੇ ਕਦੇ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚਾਲੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਤੇ ਸ਼ਗਨ-ਅਪਸ਼ਗਨ ਪਰਖਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ 'ਸ਼ਗਨ' ਕਵਿਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 'ਜੀਅ ਭਿਆਣਾ' ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। 'ਮੁਹੱਬਤ', 'ਕਿਰਦਾਰ' ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਨੇ ਮਾਨਵੀ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨਾਲ ਚਿਤਰੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਦਾਰਥਕ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਪੈਸਾ' ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਵਾਰਥ ਤੇ ਲਾਲਚ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਨਾ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ 'ਨਿੰਦਿਆ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਕਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਹਾਰ, (ਕਵਿਤਾ 'ਚਮਚਾਗਿਰੀ') ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ (ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ), ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਵਾਰਥ ('ਚੋਣਾਂ'), ਧੀਆਂ ਦਾ ਸਹੁਰੇ ਜਾਣਾ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰੀਤ (ਬਾਬਲਾ, ਤੂੰ ਰੱਬ ਹੈ ਦੂਜਾ) ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ, ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਦੀ ਰੁਚੀ (ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਹੋਣਾ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਣਖ ਰੋ ਪਈ, ਲੜਕੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਉਡੀਕ, ਮਜਬੂਰੀ, ਲਾਗ, ਬੰਦ ਮੁੱਠੀ, ਖੇਡ ਨਸੀਬਾਂ ਦਾ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਸੁਰ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਚਾਅ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸ਼ਰਾਬੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਨੇ। 'ਚੌਧਰ ਤੋਂ ਰੱਬ ਬਚਾਏ' ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।
ਚੌਧਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਕਈ ਬੰਦੇ ਤਾਂ
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਸਮਝ ਕੇ
ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਚੌਧਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ
ਰੱਬ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।

ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਤਕਦੀਰ' ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

ਬੋਲ ਰਹੀ ਚੁੱਪ
ਕਵੀ : ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਵਿਰਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94648-88133

'ਬੋਲ ਰਹੀ ਚੁੱਪ' ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਵਿਰਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਵੀ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ, ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ, ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਪੋਹ ਦਾ ਮਹੀਨਾ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ, ਤੱਤੀ ਤਵੀ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ, ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ, ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਸੰਧੀ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਵੀ ਨੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਵਿਚ ਵੀ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।
ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਠਵੀਂ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਜਾਈ
ਫਰੀਦ ਨਾਨਕ ਤੇ ਅੰਗਦ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਲਿੱਪੀ ਅਪਣਾਈ
ਦਮੋਦਰ ਪੀਲੂ ਵਾਰਸ ਦੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਰੂਹ
ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਖਵਾਈ
ਕਵੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। 'ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ' ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਵੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਇਕ ਕਲਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ-ਕਿਰਤੀ ਜਮਾਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸਤਿਕਾਰ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਤ੍ਰਿੰਝਣ, ਛੱਪੜ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸੱਥ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਇਕ ਤਮਾਸ਼ਾ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜਾਂ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ 'ਚ
ਕਾਵਾਂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਏ
ਸੋਹਣੇ ਜਿਹੇ ਮੁਖੜੇ ਤੇ
ਝੂਠਾ ਜਿਹਾ ਹਾਸਾ ਏ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ!

-ਪ੍ਰੋ: ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਜਲੰਧਰ।

ਸਕਾਈਟਰੇਨ ਟੂ ਵਾਟਰਫਰੰਟ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 685 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 438
ਸੰਪਰਕ : 098732-37223

'ਸਕਾਈਟਰੇਨ ਟੂ ਵਾਟਰਫਰੰਟ' ਇਕ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁੱਲ ਵੀਹ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਤਕਸੀਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪਾਠ 'ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ : ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ' ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲਾ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਸੰਗੀਤਕ ਰੁਚੀਆਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਸਵਾਮੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਤਾਨਸੇਨ ਉੱਦ-ਦੀਨ-ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਦਾਸ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਉਸ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਵੱਡੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਇਧਰੋਂ-ਉਧਰੋਂ ਪਹੁਚਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਡਾਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਪਾਠ 'ਲੋਕ ਨਾਇਕ : ਮਹਾਤਮਾ ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ', 'ਮਘਦੇ ਸੂਰਜ ਵਰਗਾ ਲੋਕ ਕਵੀ : ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ' ਆਦਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਠ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ-ਨਾਇਕ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਾਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਸਾਡੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ' ਪਾਠ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜਿਵੇਂ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਸਾਡੇ ਨਾਵਲਕਾਰ' ਪਾਠ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਿਰੰਜਨ ਤਸਨੀਮ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ 'ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦਾ ਸਫਰ', 'ਮੇਰਾ ਅਨੁਭਵ-ਲੇਖ', 'ਯਾਦਾਂ', 'ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ', 'ਪੁਸਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ', 'ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ', 'ਚਿੱਠੀਆਂ', 'ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ ਦਾ ਨਾਵਲੀ ਜਗਤ', ਆਦਿ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰੱਖ ਕੇ ਨਵੀਨ ਨੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਪੁਸਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਦੋਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮੇਂ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਤੀਕਰ ਚੱਲਦੀ ਸ਼ਬਦੀ ਟਰੇਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੱਥ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 09855395161

ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 88476-32403

ਪੁਸਤਕ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ' ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ 62 ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਖੁੱਲ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੁੱਝ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖ ਕੇ ਚੰਗਾ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰੇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਹੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਰਣਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਅਤੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਅਜੇ ਤਕ ਬਰਾਬਰਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਣ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਗ਼ਰੀਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਆਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੁਆਰੀ ਕੁੜੀ ਲੇਖ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਬਲ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਉਹ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣ ਸਕਣ।' ਕੀਮਤ ਲੇਖ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਸਤੂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਮਝ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੱਸ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੀ ਵਸਤੂ ਨਾ ਜਾਣ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।' ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਉਦਮ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਪਹਿਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦੇਣਗੇ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਖੋਲ੍ਹ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ-ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :120
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਜਾਦੂ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੈ ਅਤੇ ਏਥੇ ਬੜੀ ਮਿਆਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਨਾਮ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਸ ਦੇ 9 ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਦੋ ਗੀਤ ਤੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੱਲ ਪਰਤੇ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਬੜੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖੀ ਹੈ। 'ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਖੋਲ੍ਹ' ਉਸ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਤਰੀਨ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 91ਵੇਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਲ ਵਲ ਵਲੇਵਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਠਕ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਸਾਦਗੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ। ਸਰਲ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਕੁਝ ਕੁ ਬਿੰਦੂਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ 'ਸਭ ਨੂੰ ਮਿਲੇ' ਰਦੀਫ਼ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਦੁਆਗੋ ਹੈ। ਉਹ ਸੰਸਾਰ 'ਚੋਂ ਗ਼ਰੀਬੀ, ਭੁੱਖ ਤੇ ਬੇਚਾਰਗੀ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਉਹ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫੋਲਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਵਰਕਿਆਂ 'ਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਗੀਤ ਮਿਲ ਜਾਵੇ। ਇੰਝ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਹਰ ਤਰਫ਼ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਏਹੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਉਸ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ ਬੇਕਾਰ ਦੇ ਰੋਣੇ ਧੋਣੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਾਰ ਜਾਣਾ ਉਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਤਮਾਮ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਵਿਧੀ ਵਿਧਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ
ਸ਼ਹੀਦ ਬਦਨ ਸਿੰਘ
ਦਲੇਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੇਂਦਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਸਫ਼ੇ : 55
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸੇ ਲੜੀ ਦੀ ਇਕ ਕੜੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ ਸ਼ਹੀਦ ਬਦਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1964 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਲੇਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖ ਖੋਜੀ ਲੇਖਕ ਦਲਜੀਤ ਰਾਏ ਕਾਲੀਆ ਦਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਥਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਬਦਨ ਸਿੰਘ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕ ਗੌਲਣਯੋਗ ਕਵਿਤਾ ਆਜ਼ਾਦੀ (ਗਿਆਨੀ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਚਮਿੰਡਾ) ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖ ਸ਼ਿਵ ਨਾਥ ਬਸੀ ਪਠਾਣਾ ਦੀ ਲਿਖਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਗੱਦਾਰ ਬੇਲਾ ਸਿੰਘ ਜਿਆਣ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ ਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਲੇਖ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98145 07693

ਜਾਂਬਾਜ਼ ਲੜਾਕੂ
ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ
ਲੇਖਕ : ਜੈਕੋਬ ਐਬਟ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ:160
ਸੰਪਰਕ : 94635-37050

ਇਕ ਅਨੁਵਾਦ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਤਸੀਰ ਅਤੇ ਪਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੋਵੇ। ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਹੋਏ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਪਰਵਿਰਤੀ ਹੀ ਭਟਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕ ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਚਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਗ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਪਾਠ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਨੂੰ 'ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ' ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰਾ ਦਾਗਿਸਤਾਨ' ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪੁਸਤਕ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਦੀ ਗਈ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹੋਰ ਰੋਚਕ ਬਣਦੀ ਗਈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਣਿਆ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ ਤੇ ਏਨਾ ਕੁ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਕੱਟ ਵੱਡ ਕੀਤੀ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕੀ ਨਵਜਨਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੱਡ ਸੁੱਟਿਆ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆੳਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਜੋ ਤੈਮੁਜੀਨ ਤੋਂ ਚੰਗੇਜ਼ ਬਣਿਆ ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ, ਖੂੰਖਾਰ ਸ਼ਾਸਕ, ਸੱਤਾ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੇਠ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਜਿਸ ਨੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆਉਣ ਲਈ ਹਰ ਪੈਂਤਰਾ ਵਰਤਿਆ ਤੇ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੂੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦਿਉਆਂ, ਪਰੀਆਂ ਤੇ ਜਨੌਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਕਥਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੋਈਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਤੈਮੁਜ਼ੀਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਏਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲੋਂ ਲੜੀ ਟੁਟੱਦੀ ਨਹੀਂ, ਤੈਮੁਜ਼ਿਨ ਦਾ ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਅਖਵਾਉਣ ਦਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਅਤੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਜੋ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਪਾਠ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਦੀ ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਅਨੋਖੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਲੱਭ ਜੀਵਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ ਨੇ ਇਸ ਦੁਰਲੱਭ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਇਸ ਖੂੰਖਾਰ ਲੜਾਕੇ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਜੀਵਨ ਸਗੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਨਿਪੁੰਨ ਅਨੁਵਾਦ ਕਲਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਪਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ, ਇਸ ਪਖੋਂ ਗਰਗ ਸਾਹਿਬ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਧੀ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਗੁਰਚਰਨ ਸੱਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 011-26802448

'ਸਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਧੀ' ਵਲੈਤ ਵਾਸੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸੱਗੂ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਬੜੇ ਰੌਚਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਾਲਾ ਪਰ ਦੁਖਾਂਤ ਭਰਪੂਰ ਥੀਮਕ ਪਾਸਾਰ ਵਾਲਾ ਤੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦੁੱਖ ਭਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿਚ ਜੰਮੀ ਪਲੀ ਹੈ। 'ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਿਛਕੋੜ 'ਤੇ ਇਕ ਝਾਤ' ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਤਹਿਰਾਨ। ਹੱਸਦਾ-ਵਸਦਾ ਈਰਾਨ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਸੀ। ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਸੰਦ ਦੇ ਕੱਪੜੇ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਾਲੇ ਦੂਸਰੇ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਮੇਕ-ਅੱਪ। ਬੁਰਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵਗ਼ੈਰ ਹੁਸੀਨ ਚਿਹਰੇ, ਗੋਰੇ ਰੰਗ, ਬਿੱਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਅਰਬ ਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਕਲੱਬ, ਬਾਰ, ਪੱਛਮੀ ਪੌਪ ਮਿਊਜ਼ਿਕ, ਅਰਬੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਹਰ ਪਾਸੇ ਵੱਜ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।... 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੱਖ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਹਿਦਾਨ ਤੇ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦਾ ਮੋਟਰ ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਈਰਾਨ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਆਹ ਵੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤਹਿਰਾਨ 'ਚ ਜੰਮੀ ਪਲੀ ਕਰਮਜੀਤ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਥੇ ਨੈਰੋਬੀ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਇਕ ਸ਼ਕਲੋਂ ਬਦਸੂਰਤ ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਸੰਤੁਲਨ ਗੁਆਉਣ ਸਦਕਾ ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਦਾਸਤਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸੱਸ-ਸਹੁਰਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਹੀ ਪੱਖ ਪੂਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਕ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਖੋਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੰਤ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਉਹ ਦੋ ਜੌੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਅਬਨਾਰਮਲ ਪਤੀ ਉਸ 'ਤੇ ਬੇਵਜ੍ਹਾ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਗੋਂ ਅਮਰਜੀਤ ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਕਰਕੇ ਉਹ ਵੀ ਮੁੱਠੀ 'ਚੋਂ ਰੇਤ ਵਾਂਗ ਕਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵਸਤੂ ਵਲੈਤ ਵਿਚ ਵਸਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੁੱਖ ਭਰੇ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਗਲਪੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਗਲਪ ਸ਼ੈਲੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਅੱਕੜ-ਬੱਕੜ
ਲੇਖਕ : ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀ ਕਲਾਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰੀਤ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਨਾਭਾ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 98786-05965

ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀ ਕਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਨਿਰੰਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿਆਰੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਤੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਕਰੀਬ 25 ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਯੁੱਗ 'ਚ ਜਦ ਮੋਬਾਈਲ ਗੇਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ 'ਚ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਡੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਮਜਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਵੀ ਅਹਿਮ ਸਾਧਨ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਖੇਡ ਵਿਚਲੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਖੇਡਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ, ਖੇਡ ਦੇ ਮਕਸਦ ਅਤੇ ਖੇਡ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਕ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ : ਬਾਂਦਰ ਕਿੱਲਾ, ਊਚਕ ਨੀਚਕ, ਲੁਕਣ ਲਭਾਈ, ਕਿੱਕਲੀ, ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ, ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ, ਪੀਚੋ ਬੱਕਰੀ, ਘੁੱਤੀ ਪਾਉਣੇ, ਕਲੀ ਜੋਟਾ, ਗੋਲ ਕੁੰਡਲ, ਚੋਰ ਸਿਪਾਹੀ, ਬਾਰਾਂ ਗੀਟੀ, ਗੁੱਡੀਆਂ ਪਟੋਲੇ, ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ, ਖਿੱਦੋ ਖੂੰਡੀ, ਕੂਕਾਂ ਕਾਂਗੜੇ, ਅੰਨ੍ਹਾ ਝੋਟਾ, ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਰੱਸਾਕਸ਼ੀ, ਪਿੱਠੂ ਗੁਰਮ, ਛੂਹਣ ਛੁਹਾਈ, ਡੂਮਣਾ ਮਖ਼ਿਆਲ, ਲਾਟੂ ਘੁਮਾਉਣਾ ਜਾਂ ਗਧਾ ਚਲਾਉਣਾ, ਰੋੜੇ, ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ ਜਾਂ ਡੰਡਾ ਡੁੱਕਣਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਸ਼ੈਲੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਹੋਰ ਨਰੋਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਇਸ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ
ਇੱਕ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ, ਦਿੱਲੀ, 1857
ਲੇਖਕ : ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 536
ਸੰਪਰਕ : 98145-28282

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜ਼ਹੀਰਊਦਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਬਰ ਦੁਆਰਾ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1526 ਈ. ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1857 ਈ. ਵਿਚ ਹੋਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਤੱਕ 21 ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। 1858 ਈ. ਵਿਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਇਲਾਕਾਈ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸਿੱਧੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 331 ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਭਾਵ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬਰ ਤੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ (1526-1707 ਈਸਵੀ) ਤੱਕ, ਦੂਸਰਾ (1707 ਤੋਂ 1857 ਈਸਵੀ) ਭਾਵ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਤੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ, ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵਣਜ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਨਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਪੂਰਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਲਲਿਤ ਕਲਾਵਾਂ, ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ, ਖੇਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਆਦਿ ਹਨ। ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ੍ਰੋਤ ਬਾਬਰ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜ਼ਕ-ਏ-ਬਾਬਰੀ, ਗੁਲਬਦਨ ਬੇਗਮ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੁੰਮਾਯੂਨਾਮਾ; ਅਬੁੱਲ ਫ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਲਿਖਤ ਆਈਨ-ਏ-ਅਕਬਰੀ ਅਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜ਼ਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ ਆਦਿ ਹਨ। ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ, ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ, ਏਸ਼ੀਆਈ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਤੇ ਹੋਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਉਪਰੋਕਤ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਮੂਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਅਤੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਗਭਗ 20-25 ਸਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਉਪਲਬੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਰੋਜ਼ਨਾਮਚੇ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ, 1857 ਈਸਵੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ, ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ 50 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਮੂਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਕਿਊਰੇਟਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ। ਜੈਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸਾਲਾਨਾ ਕਿਤਾਬ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਹ 'ਥੋਮਸ ਕੁੱਕ ਟਰੈਵਲ ਬੁੱਕ' ਐਵਾਰਡ? ਅਤੇ ਸੰਡੇ ਟਾਇਮਜ਼ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 'ਯੰਗ ਰਾਈਟਰ ਆਫ਼ ਦੀ ਯੀਅਰ'? ਆਦਿ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ (1837-1857) ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ, ਸ਼ਾਇਰ, ਲੇਖਕ, ਅਦਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਧੀਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨਕਾਲ, ਦਰਬਾਰ, ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ, ਜਾਸੂਸਾਂ, ਦਰਬਾਰੀਆਂ, ਸੈਨਿਕਾਂ, ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਫਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਪਾਰੀਆਂ, ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਧੀਕਿਆਂ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ? ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ 2006 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 'ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ' ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ਅੰਮਿਤਯ ਸੇਨ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ' ਦੀ ਦਿਲ ਖਿੱਚਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ ਅਤਿਅੰਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬੁਝਦੇ ਦੌਰ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਤਿਅੰਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ, ਭਾਰਤ ਦੇ, ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਦੁਰਲੱਭ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਏਨੀ ਉਤਮ ਵਿਦਵਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਦਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਏਨੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਏਨੀ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੋਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 12 ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰ; ਆਸਤਿਕ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ਰ; ਇਕ ਬੇਚੈਨ ਸੰਤੁਲਨ; ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੀ ਆਗਮਾਨ; ਕਹਿਰ ਦੀ ਤਲਵਾਰ; ਇਕ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਦਿਨ; ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ; ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਖ਼ੂਨ; ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲਣਾ; ਸਭ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟੋ; ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਮਹਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਆਦਿ ਹਨ। ਅਧਿਆਇ ਪਹਿਲਾ ਜੋ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਹੈ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਾਤਰਾਂ 'ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਸੇਧ ਪੂਰਨ ਸਿੱਟਿਆਂ ਤਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਦੇ ਨਾਮ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜਾ, ਨਵਾਬ ਜ਼ੀਨਤ ਮਹਲ ਬੇਗਮ, ਤਾਜ ਮਹਲ ਬੇਗ਼ਮ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਵਾਬਖ਼ਤ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਸਦਉੱਲਾਹ ਖ਼ਾਨ ਗ਼ਾਲਿਬ ਆਦਿ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜਾਸੂਸ ਸਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਮੇਜਰ ਗੌਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ੁਕਲ, ਮੁਨਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਲਾਲ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ 3 ਦੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਰਫਰਾਜ਼ ਅਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਦਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਡੇਵਿਡ ਆਕਟਰਲੋਨੀ, ਥਾਮਸ ਮੈਟਕਾਫ਼, ਐਡਵਰਡ ਕੈਂਪਬੈਲ ਅਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰੀ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਡਸਨ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ, ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ, ਸ਼ਾਇਰ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਰਵੱਈਏ ਵਾਲਾ, ਬਜ਼ੁਰਗ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੇ ਬਾਹਰੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਨਾ ਅਹਿਲੀਅਤ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਆ, ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਚਾਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਤੀ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ 1600 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਵਿਕਾਸ, ਖੇਤਰੀ ਕਬਜ਼ੇ, ਸੈਨਿਕ ਸੰਗਠਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰਵਾਦ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਗੰਗਾ ਜਮਨਾ ਦੀ ਮਿਲੀ-ਜੁਲੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਉਖਾੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਡਸਨ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੀ ਕਿ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਅੱਤਿਆਚਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਇਆ ਸੀ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦੋ ਬੇਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1857 ਈਸਵੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂ ਭਾਵੇਂ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਮੇਲ ਜੋਲ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਆ ਬੜੀ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ''ਜ਼ਫ਼ਰ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਿਆ ਸੀ। ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਜੇਹਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਮੰਨ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਨੀਤੀ ਸੀ।'' ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਵਾਂਗ ਉਹ ਇਸਲਾਮੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਦੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਦਿਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਬਹੁਲਤਾਵਾਦੀ ਸੀ। ਸ

ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਰੰਗਮੰਚ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਾਟਕਕਾਰ ਬਣ ਕੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਅੰਦਰਲੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਰੰਗਮੰਚ ਦੀਆਂ ਯੁਗਤਾਂ ਦੱਸ ਕੇ ਰੰਗਮੰਚੀ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕ ਲਿਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਭਿਨੈ ਕਰਨ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੰਚਤ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ' ਵਿਚਲਾ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਮੰਚਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
'ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ' ਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਲ ਹੈ ਜੋ ਲਿਖਾਰੀ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੋਇਆ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਾ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਇਨਸਾਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਲਿਖਾਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਧਰਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਰੰਗ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦਾ ਅਸਰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਸੁਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਲਿਖਾਰੀ ਨੂੰ ਕਹਿਣ-ਸੁਣਨ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਕਲਮ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਇਨਾਮਾਂ-ਸਨਮਾਨਾਂ ਲਈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨਾਲ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਨਾਟਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚੋਂ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪਲਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਅਤੇ ਸੁਪਨੇ ਲਈ ਬੈਠੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਕ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦਾ ਟਕਰਾਅ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਪਈ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਪ ਦਾ ਵਿਰਲਾਪ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮੁਟਿਆਰ ਧੀ ਦਰਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਹੈ। ਬੇਟੀ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ, ਲਿਆਕਤ, ਹੁਨਰ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਸ ਦੀ ਹਵਾੜ੍ਹ ਵਿਚ ਰਾਖ਼ ਹੋ ਗਈ, ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਬਾਪ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਬਾਪ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਸਿਸਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਲੋਭ-ਮੋਹ, ਦੌਲਤ-ਸ਼ੌਹਰਤ ਨੂੰ ਦਰੜਦੀ ਹੋਈ ਸੱਚ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਅੱਖਰ ਗਿਆਨ ਉਸ ਦੀ ਸਚਿਨਮਾਲੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਚਿਨਮਾਲੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੁਗਤ ਰਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਕਲਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਦੇ ਸੇਕ ਦੀ ਰੜਕ ਨਾਇਕ ਦੇ ਨੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਕਤਲਾਂ ਦੀ ਹਾਹਾਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਹਿਨ ਵਿਚ ਤੜਥੱਲੀ ਮਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਛਾਂਹ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਵਿਚ ਡੁੱਲ੍ਹਿਆ ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਉਸ ਲਈ ਸਵਾਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪਾਪ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੰਙਾਂ ਦਾ ਫਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਈ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਸਭ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਨਾਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਹੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਸੱਚ ਲਿਖਵਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਲੇਖਾਰੀ ਤੋਂ ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਸਿੰਗਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 94179-18000

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਮਾਂ, ਭਰਾਵਾਂ, ਬੇਟੀ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਵਧੀਆ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਇਨਸਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਮਿਹਨਤੀ, ਮਿਲਣਸਾਰ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਬਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਤੀਰਥਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਪੂਜਣਯੋਗ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੇ ਵਧੀਆ ਰੁਝੇਵੇਂ ਹਨ। ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਈ ਬਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਝੜਾਂ ਆਈਆਂ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੇਕ, ਨਿਮਰ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਬੜਾ ਸੰਤੁਲਿਤ ਅਤੇ ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਜੀਵਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਆਤਮ-ਕਥਾ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਵਰਗਾ ਰਸ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਵਲਵਲੇ ਸਮੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਦਾਨਵੀਰ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਸਾਂਝੀਵਲਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਉਤੇ ਉਕਰੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਵਾਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਕਾਮਰੇਡ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਰਦਵਾਜ
ਸੰਪਾਦਕ : ਗੁਰਮੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98149-64455

ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ' ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਨਰਲ ਮੈਨੇਜਰ, ਪੱਕੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ ਖੱਬੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਕਾਮਰੇਡ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਉਪਰੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹੀਆਂ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ, ਖੱਬੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਦਵਾਜ ਜੀ ਦੇ ਜਵਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਹੁਰਾਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਤੇ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਦਵਾਜ ਜੀ, 1956 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ 'ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ' ਵਿਚ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਰਲ ਮੈਨੇਜਰ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਡਟ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖਲੋਤੇ ਰਹੇ। ਪਾਰਟੀ ਕਾਡਰ ਵਿਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਫਰੰਟ 'ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਵਾ ਕੇ ਚੰਗਾ ਤੇ ਯੋਗ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਬਿਮਾਰ ਪਤਨੀ ਦੀ ਵੀ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਰੱਜ ਕੇ ਅਤੇ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
ਅਖ਼ਬਾਰ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਵਸੀਲੇ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਵੀ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਟਕੇ ਤੇ ਅੜੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੱਤਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਔਖਾਂ-ਸੌਖਾਂ ਵੀ ਪੂਰੇ ਦਿਲ-ਗੁਰਦੇ ਨਾਲ ਝਲਦੇ ਰਹੇ। ਔਖੀ ਤੋਂ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵੇਲੇ ਵੀ ਉਹ ਸਦਾ ਟਹਿਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਉਹ ਉਪਰੋਂ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਤੇ ਕਠੋਰ ਜਾਪਦੇ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਉਹ ਨਾਰੀਅਲ ਦੀ ਗਿਰੀ ਵਾਂਗ ਮੁਲਾਇਮ ਅਤੇ ਨਰਮ ਸਨ।
ਆਖਰ ਕੈਂਸਰ ਜਿਹੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਡਾ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਨੁੱਖ ਸਾਥੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵਪੂਰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਬਣਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਸ਼ਬਦ 'ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਕਾਮਰੇਡ' ਸਮੁੱਚ ਹੀ ਢੁਕਵਾਂ ਤੇ ਯੋਗ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਡਾਇਰੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਡਾਇਰੀ, ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 2024 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਬੈਸਟਸੈੱਲਰ ਕਿਤਾਬ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ 14 ਸਾਲ ਐਡਹਾਕ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਡਾਇਰੀ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਬਿਓਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਡਾਇਰੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਐਡਹਾਕ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ, ਗੈਸਟ ਟੀਚਰ, ਪੰਚਾਇਤ ਵਲੋਂ ਰੱਖੇ ਨਿਯੋਜਿਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਰੱਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਲੇਖਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਆਪ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਲੇਬਸ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਪੜ੍ਹਾਈ, ਨੋਟਸ, ਚਾਕ, ਡਸਟਰ, ਮਾਰਕਰ, ਬਿਲਡਿੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਤਾਂ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਧਿਆਪਕ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਢੰਗ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਢਾਂਚਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਡਹਾਕ-ਕੱਚੇ ਅਧਿਆਪਕ ਆਕਸੀਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਨਹੀਂ।
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਜਵਾਦ, ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦ, ਨਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ (ਐਮ.ਏ.) ਗੋਲਡ ਮੈਡਲਿਸਟ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੀ-ਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਗਸਤ 2010 ਤੋਂ 6 ਦਸੰਬਰ 2023 ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਕ ਕਾਲਜ ਦੇ ਐਡਹਾਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੀ ਕੁਝ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਇਹੀ ਕਹਾਣੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੇਖਕ ਅੰਤ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਖੜ੍ਹਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾ ਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਵਿਵਸਥਾ ਕਿਵੇਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਉਚੇਚਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਤੋ 
ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ, ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 375 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 252
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਤੋ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਫ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਥਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਥਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾਪਣ ਕਾਇਮ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਭਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਜ਼ਹੀਨ ਕਥਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਾਮਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ, ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਝਾਤ ਹੈ, ਸਰਬ ਸਾਂਝੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲ ਹੈ ਅਤੇ ਮਲਵਈ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਘੱਟ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਬਾਤ ਰਸ ਏਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਵੀ ਪਾਠਕ ਕਿਤੇ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਉਂਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਰਹਿਤਲ ਤੇ ਮਲਵਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਛੋਹਾਂ ਹਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅੰਸ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿੱਛਲ ਝਾਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਾਵਿਕਤਾ ਉਸ ਦੀ ਕਥਾਕਾਰੀ ਦਾ ਖਾਸ ਗੁਣ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਣਕਹੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਕਦੇ ਛੁਪੇ ਸੱਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਉਹ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਕੋਮਲ ਹਿਰਦਾ ਵੀ ਚਿੱਤਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੂਰ ਤੇ ਨਾਰ, ਮੈਂ ਬੋਲੂੰਗੀ, ਪੇਕਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵਾਲੀ, ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਜਾਗੀ ਹੋਵੇ ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਉਸ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਵਿਚ ਇਜ਼ਾਫਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ.ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਗੱਲ ਤਾਂ ਚਲਦੀ ਰਹੇ...
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 230
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਾਵਿ-ਚਰਚਾ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਯੂ.ਐਸ.ਏ. ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਕਵੀ ਹੈ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਰੁਚੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਮੰਗਵਾਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਉੱਚ-ਖ਼ਿਆਲ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖ਼ਿਆਲ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਤਾਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਉਮੜ ਕੇ ਆ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਲਸਰੂਪ ਉਸ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਨਿੱਠ ਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਛੋਹਾਂ ਸਹਿਤ ਉਪਮਾਇਆ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ : ਉਰਾਮਦੇ ਦਿਹੁੰ ਵਰਗਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ), ਜਗਦੀ ਬੁਝਦੀ ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਲੋਅ 'ਚ ਵਿਗਸਦਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ), ਕੋਈ ਅਲਮਸਤ ਫ਼ਕੀਰ ਜਾਪਦਾ (ਜਸਵਿੰਦਰ), ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਖੰਭ ਤਲਾਸ਼ਦਾ (ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ), ਦੀਵਾਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੂਸਰਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ), ਪਥਰਾਹਟ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਕਰੂੰਬਲ (ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ), ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ (ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ), ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜ਼ਦਾਰ, ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਯਾਰ (ਕੁਲਵਿੰਦਰ), ਕੇਸਰ ਦਾ ਫੁੱਲ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੀਰਤ), ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ-ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲਦਾ ਅਲਬੇਲਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ), ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਵਿਚ ਢਾਲਦਾ (ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ), ਕਦੇ ਜੁਗਨੂੰ, ਕਦੇ ਦੀਵਾ, ਕਦੇ ਸੂਰਜ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ) ਆਦਿ।
ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ (ਗੀਤ, ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ) ਦਾ ਵਿਆਖਿਆਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਜੁਗਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਟੁਕੜੀ ਉਸਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਵੇਖ ਲੈਣੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹੇਗੀ। ਜਿਵੇਂ : ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਸ਼ੇਅਰ ਹੈ :
ਘਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਸਿਆਣੀ ਏ,
ਹੋਏ ਇਸ ਦੀ ਲਪੇਟ ਅੰਦਰ,
ਬਗਾਨੀ ਧੀ ਹੀ ਆਈ ਏ,
ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਆਈ ਏ। (ਬਿਰਖ ਅਰਜ ਕਰੇ ਪੰਨਾ. 14)
ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇੰਝ ਕਰਦੀ ਹੈ :
''ਸਮਾਜ ਦੀ ਘਿਨੌਣੀ ਤਸਵੀਰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਘਰ ਦੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਸੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?' ਪੰਨਾ 19.
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪੰਕਤੀ ਹੈ :
ਕਿੱਥੇ ਰੱਖ ਲਾਂ ਲੁਕੋ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕਣਕੇ,
ਰੁੱਤ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਗਈ। ਨੀਲਿਆ ਮੋਰਾ ਵੇ, ਸਫ਼ਾ-42
'ਸਖੀ' ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੋਟ ਕਰੋ :
'ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਹ ਹੋਣੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਪੱਕੀ ਫ਼ਸਲ ਉੱਤੇ ਮੀਂਹ-ਝੱਖੜ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਗੜ੍ਹੇਮਾਰੀ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਆਮ ਜਿੰਨੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਕਿਸਾਨ ਕਣਕ ਲੁਕੋ ਕੇ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਭਾਣੇ ਵਾਪਰਨੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਪੱਕੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵੇਖ ਕੇ ਰੁੱਤਾਂ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਪੰਨਾ 107.
ਕਈ ਵਾਰ ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਸਖੀ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ/ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਾਂਗ/ਭਾਵੁਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਵਾਹ! ਵਾਹ! ਵਾਹ!! ਵਾਹ ਵਾਹ ਵਾਹ!!! ਕਹਿ ਉੱਠਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vat}sh.dharamchand0{ma}&.com

ਬਿਸਾਤ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅਰਤਿੰਦਰ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98153-02081

ਸ਼ਾਇਰਾ ਅਰਤਿੰਦਰ ਸੰਧੂ ਇਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੀ ਮੁਥਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਏਕਮ' ਦਾ 2012 ਤੋਂ ਬੜੇ ਹੀ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਲੇਖਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਪੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੇ 16ਵੇਂ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬਿਸਾਤ' ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਕਤ ਦੀ ਬਿਸਾਤ ਦੇ ਮੋਹਰਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਿਦਆਂ ਵਾਈ. ਬੀ. ਨੀਟਸ ਦਾ ਕਥਨ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦਿਆਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਧਾਰਨੀਕਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਪਸਾਰੇ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦਾ ਜੋ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਮੋਹ ਦੇ ਸੀਮੈਂਟ ਨਾਲ ਉਸਾਰੇ ਮਹਿਲ ਮੁਨਾਰੇ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਠੇਸ ਤਾਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਡੈੱਡ ਲੈਟਰਜ਼ ਆਫ਼ਿਸ' ਤੱਕ ਹੀ ਮਹਿਦੂਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਚੌਥੇ ਥੰਮ੍ਹ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਵੀ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਗੋਦੀ ਮੀਡੀਆ ਬਣ ਕੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਰੀਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਛਲੀਏ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਭੂਤਰਿਆ ਸਾਨ੍ਹ ਸਾਡੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਬੁਰਕ ਮਾਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਨੱਥ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਭਗਵੇਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਲਈ ਭੇਡ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਭਰੂਣ ਦੀ ਨਰਮ ਤੇ ਕੂਲੀ ਬੂਟੀਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਪਸ਼ਮੀਨੇ ਦੀ ਨਿਆਈ ਹਾਂ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਕਥਨ ਤੇ ਕਾਂਟਾ ਫੇਰਦਿਆਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜੰਗਲੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਿਚ 'ਡਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਧਰਮ ਤੇ ਧਰਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਡਰ।' ਅਖੀਰ ਸਾਨੂੰ 'ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਠਾਹਰ' ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਇਸ ਬਿਸਾਤ ਦੇ ਮਕੜਜਾਲ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ ਤੇ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਅੱਗ ਨੇ ਬੁੱਝਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਬਰਫ਼ ਨੇ ਪਿਘਲਣਾ ਹੀ ਹੈ।' ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਸਾਹਿਤਕ ਪੀਰੋ ਪ੍ਰੇਮਣ ਨੂੰ ਜੇ ਸਿਜਦਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਅਪਰਾਧਬੋਧ ਦਾ ਭਾਰ ਝੱਲਣਾ ਹੀ ਪਏਗਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫ਼ੋਰਮ ਬਰਗਾੜੀ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 297
ਸੰਪਰਕ : 94656-14405

ਸਾਹਿਤਕ ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਉਕਤ ਨਾਵਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਕ ਨਾਵਲ 'ਨਹਿਰੋਂ ਪਾਰ' ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 'ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ' ਨਾਵਲ ਅੰਦਰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਈ ਕਲਾਤਮਿਕ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੇੜਿਓਂ ਤੱਕਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੁੱਚੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦੇ 21 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇ 29 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਨ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਢਾਲਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਧੀਆ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਕੰਮ ਧੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਲਈ ਇਹ ਰਚਨਾ ਵਰਦਾਨ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੀਹਾਂਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਇਕ ਛੋਟਾ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੂਪੇ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ 'ਚ ਲੜਦਿਆਂ ਬਾਂਹ ਧੜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਬੇਆਬਾਦ ਪਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਵਾਹੀਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਨੰਦ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਲਾਟ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਜਾ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀ ਬੰਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ 'ਚ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਫ਼ਿਰਕੂ ਦੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਧੀਆਂ, ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਦੀ ਬੇਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਧਰਲੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਗਏ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਲਾਭੋ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੱਖ ਜਾਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਸਮੁੱਚੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਚਕ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਰਚਨਾ ਜ਼ਰੀਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਊਣਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨੰਗਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ 'ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਮੋਹਰ ਗਿੱਲ ਸਿਰਸੜੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98156-59110

ਜਾਗਦੀ ਅੱਖ ਦਾ ਹਲਫਨਾਮਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

'ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ' ਇਕ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਬੇਬਾਕ ਅਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਬੇਬਾਕੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਯਥਾਰਥ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਪਰਵਾਸੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਰੂ-ਬਰ ੂਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਅਣਜਾਣ ਹਾਂ। ਇਹ ਪੂਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਖਾਸ ਕਰ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੰਜੋਈ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਵੈਚ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਅਤੇ ਹੰਢਾਉਣਾ ਸਹੀ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਇਕ ਡਰਾਉਣਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਵੈਚ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ ਨੂੰ ਬੜੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਨਿਘਰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਘਿਨਾਉਣੀ ਤਸਵੀਰ ਸਵੈਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੀ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀ ਤਸਵੀਰ ਸਵੈਚ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਇਕ ਟੂਣੇ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਭਾਜੜਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਪੜ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਵਧਦਾ ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮਦ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਹੁੰਦੀ ਗੈਂਗਵਾਰ ਨੇ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਸਗੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਜੋ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ ਉਹ ਅੱਜ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵੱਸਦੇ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ ਕਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਅਸ਼ਾਂਤੀ, ਗੈਂਗਵਾਰ, ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਵੈਚ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਪ ਕੈਨੈਡਾ ਦੀ ਵਾਸੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀ ਹਕੀਕਤ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਚੰਗੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉਸ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਬੁਲਾਇਆ ਪਰ ਨਾ ਉਸ ਮਤਰੇਈ ਧਰਤੀ ਨੇ ਕਦੀ ਬੁੱਕਲ ਦੇ ਨਿੱਘ ਦੇ ਨਾਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਲ ਲਾਉਣਾ।

-ਡਾ.ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਮੁਰਦਾ ਘਰ
ਲੇਖਕ : ਜਗਦੰਬਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀਕਸ਼ਿਤ
ਅਨੁਵਾਦ : ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 99150-99926

ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਦੰਬਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਹਿੰਦੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਮਵਰ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਗਲਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ। ਯਾਦਗਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਦਿ ਵਾਸੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ 1970 ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। 1972 ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਮਹਾਨਗਰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣਾ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਕਰਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਮ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਹੂਬਹੂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਗਰਸੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਰੰਡੀਆਂ' ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਗ਼ਰੀਬੀ ਕਰਕੇ, ਪੈਸੇ-ਪੈਸੇ ਦੀਆਂ ਮੁਥਾਜ ਹਨ, ਕੁਰਬਲ ਕੁਰਬਲ ਕਰਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਪਿੱਛੇ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਨਸ਼ੇਖੋਰ, ਕੂੜੇ ਦੇ ਢੇਰ, ਮੱਖੀਆਂ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ, ਪੀਣ ਲਈ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ, ਕੁਲੀ, ਡਰਾਈਵਰ, ਪਾਨ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ, ਰੇੜ੍ਹੀਆਂ ਫੜ੍ਹੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦਲਾਲ, ਅਮੀਰਜ਼ਾਦੇ, ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕਾਮ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਕੁਝ ਕਰਦੇ ਨੰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨੇਪਾ ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਮੈਨਾ, ਪੋਪਟ, ਬਸ਼ੀਰਨ, ਚਮੇਲੀ, ਪਾਰਬਤੀ, ਮਲਬਾਰੀ, ਪੁਲੀਸ, ਹੁਸੀਨਾ, ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਫਸੀ ਨਵੀਂ ਕੁੜੀ, ਜਬਾਰ ਸਮਗਲਿੰਗ ਦੈ ਅਨੈਤਿਕ ਕੰਮ ਵਿਚ ਫਸੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਕਰੂਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਰੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਫੜਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਭੱਜਦੜ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਫਿਰ ਹਵਾਲਾਤ, ਅਦਾਲਤ ਪੇਸ਼ੀ, ਜ਼ਮਾਨਤਾਂ ਵਕੀਲ ਜੱਜ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੀਆ ਰੰਡੀਆਂ, ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰੋਟੀ ਲਈ ਖਿੱਚਾਧੂਹੀ, ਬਾਹਰੋਂ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੈ। ਹੋਟਲਾਂ ਦੀ ਜੂਠ ਖਾਣ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੈ। 101 ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਪਿੱਛੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਲੜਾਈ ਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਰੂਰਤਾ ਦਾ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪੋਪਟ (ਮੈਨਾ ਦਾ ਪਤੀ) ਗੱਡੀ ਅਗੇ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾਸ਼ ਮੁਰਦਾ ਘਰ ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਨਾ ਤੇ ਸਾਥਣ ਬਸ਼ੀਰਨ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਛੇ ਵਿਸਤਰਿਤ ਕਾਂਡ ਹਨ। ਅਨੁਵਾਦ ਚੰਗਾ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਸੁਨ੍ਹੈਰੀ ਤਿਤਲੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 93165-44777

ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 34 ਕਹਾਣੀਨੁਮਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਲੇਖ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਨ੍ਹੈਰੀ ਲਿਖ ਕੇ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਵਿਘਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 13 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 6 ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ "ਤਿਤਲੀਆ" ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਤਿਤਲੀਆਂ ਮਾਯੂਸ ਹਨ' ਕਿਤਾਬ ਆਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਸੁਰ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਹਲਕੇ ਜਿਹੇ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਸਸਤੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 150 ਕਹਾਣੀਆਂ/ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਪਿਆਸ' ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਪਿਆਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ, ਫੈਸ਼ਨੇਬਲ ਕੁੜੀਆਂ ਸਫਰ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗ ਨੇੜਤਾ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਪਾਤਰ ਰੁਮਾਂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਨਾਜ਼ਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਸਿਧੇ ਸਪਾਟ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਕਮੀ ਹੈ। ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਸੁਰ ਵੀ ਹੈ (ਪਿਆਰ ਲਈ ਇਮਤਿਹਾਨ, ਖਾਲੀ ਕੁਰਸੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਹਾਂ, ਡਾ. ਛਿੱਬਾ ਖੁੱਲਰ) ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਪਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪਲ, ਫੈਸਲਾ, ਬੇਬਸ, ਸ਼ਰਤ, ਸਬੀਤਾ ਤੇ ਸ਼ਬਨਮ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੁਹਜ ਤੇ ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕਲਾ ਪੱਖ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦੁਹਰਾਓ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਗੈਟ-ਅਪ ਸੋਹਣੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਖਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ
ਲੇਖਕ : ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਕੌਸ਼ਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98550-04500

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਚੋਂ ਅਸੀਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ' ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਮੁੱਲਵਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਪਿੱਛੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਅਚੰਭਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣਾ ਗੌਰਵਮਈ ਹੈ। ਹੈਰਾਨੀ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕੁਟਲ-ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਸਗੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਲੋਭੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਅਜੋਕੇ ਭਖਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਸੰਜਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ 22 ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਦੋ ਜਮਾਤਾਂ ਹਨ ਇਕ ਮੁਨਾਫ਼ੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਜਮਾਤ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਿਰਤੀ ਜਮਾਤ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਜਮਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਾਂਗਰਸ, ਭਾਜਪਾ, ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਕਾਰ-ਕਰਦਮੀ ਨੂੰ ਮਾਨਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪੜਚੋਲਿਆ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ-ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ 2019 'ਚ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸੱਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ. ਨੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਹੇਠ ਫ਼ਿਰਕੂ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਨੰਬਰ ਇਕ 'ਤੇ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਲੋਕ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਅੰਦਰ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਹੱਥ ਠੋਕਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਮਸਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ-ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ 12 ਧਰਮ, 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਤਾਂ, 4000 ਉੱਪ-ਜਾਤੀਆਂ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੋਣ, ਉਥੇ ਕੇਵਲ ਭਗਵਾਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਠੋਸਣਾ ਬਹੁਤ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਨਤੀਜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕੌਣ ਰੋਕੇਗਾ? ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭੋਪਾਲ ਗੈਸ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸੱਤਾ ਨੇ ਜੋ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਅੰਕੜੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਕੋਲ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਹਨ, ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਲੈਨਿਨ ਤੇ ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਰਾਜਸੀ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹੈ, ਏਨੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਜੋ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਤੇ ਦਰਦ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਸ਼ਿਅਰ ਹੈ :
ਇਹ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਛੱਤਿਆਂ 'ਚੋਂ, ਜ਼ਹਿਰ ਚੋਅ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦੀ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਕ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੀਹ ਦੇ ਲਗਭਗ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਵੀ ਹਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਗਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 270 ਨਾਵਲ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ, ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ, ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜਿਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਘਾਲਣਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ, ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਰੰਗ' ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ' ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। 'ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ ਨੂੰ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉੱਘਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਅਗਲਾ ਲੇਖਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ, ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਵਣਜਾਰਾ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 3800 ਦੇ ਲਗਭਗ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਪ੍ਰੇਮ ਅੱਗੇ ਹਰੇਕ ਦਾ ਸਿਰ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਰੋਆ, ਬਾਬੂਰਾਮ ਦਿਵਾਨਾ ਅਤੇ ਪਰਮਜੀਤ ਪਰਮ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ ਭਾਸਕਰ, ਗੁਰਚਰਨ ਬੱਧਨ, ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਤ ਅਤੇ ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਿਆਰ ਹੋਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖਸ਼ਣ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 098553-95161

ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਰ ਬਾਲਕ
ਲੇਖਕ : ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 099964-25988

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਰ ਬਾਲਕ' ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ ਦੀ 'ਬਾਲ ਜੀਵਨ ਕਥਾਵਾਂ' ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੀਹ ਬਾਲ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਲਪਨ ਸਮੇਂ ਬੜੀ ਸੂਝਵਾਨਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਲੌਕਿਕ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੇ ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਕਸਰ ਹੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਏ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਪਿਆ ਉਸ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਾਅ ਪੇਚ ਸਿੱਖ ਲਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਠ ਸੌ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਜੌਹਰ ਵਿਖਾਏ ਸਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਜ਼ਾਦਿਆਂ ਬਾਬਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਾਲਮ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੀ ਈਨ ਨਾ ਮੰਨਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਨੋਖੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ 'ਦੰਬੂਕਾਂ (ਬੰਦੂਕਾਂ) ਬੀਜਣ' ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿਰਫ ਤੇਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਫੰਦਾ ਹੱਸ ਕੇ ਚੁੰਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਵੇਕਲਾ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ।ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ 'ਹੋਣਹਾਰ ਬਿਰਵਾਨ ਕੇ ਚਿਕਨੇ ਚਿਕਨੇ ਪਾਤ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਪਰੋਕਤ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਯੋਧਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ,ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ, ਜੈਮਲ-ਫੱਤਾ ਆਦਿ ਵੀਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਠੇਠ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗ਼ੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

ਮੁਹੱਬਤ ਕੌਰ
ਲੇਖਕ : ਮੁਹੱਬਤ ਸ਼ਯਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ.ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਐਂਡ ਮੀਡੀਆ ਹਾਊਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 56
ਸੰਪਰਕ : 79867-44676

ਸ਼ਾਇਰ ਮੁਹੱਬਤ ਸ਼ਯਰ ਦੀ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ 'ਮੁਹੱਬਤ ਕੌਰ' ਦਾ ਇਹ ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਮਰਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਸਵੈਕਥਨ ਹੈ 'ਕਿ ਅਣਜਾਣ ਰਾਹ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਹ ਇਨਸਾਨ ਤੁਹਾਡੇ ਕਰੀਬ ਆ ਜਾਣ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸਰੀਰਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ, ਪਾਕਿ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਦੀ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਜਹਾਨ ਵਿਚ ਸਰੀਰਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਦੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਪਰ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਨੂੰ ਉਸ ਨਿਰੰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਰਲਾ ਵਿਰਲਾ ਕਰਾਇਆ ਹੈ' ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਨੂੰ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 56 ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅੱਲ੍ਹੜ ਕਿਸਮ ਦਾ ਗਭਰੇਟ ਆਸ਼ਕ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਵੇਗ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਵਰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦਾ ਨਾਂਅ ਮੁਹੱਬਤ ਕੌਰ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕੌਰ ਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਸ਼ਕ ਤੇ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਵੀ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਵਿਚ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਤੀਰ ਵੱਜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਤੜਪ ਕੇ ਇਹ ਕਲਾਮ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੱਯਦ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਮਲਕਾ ਹਾਂਸ ਦੀ ਮਸੀਤ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਹੀਰ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ, ਭਾਗਭਰੀ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਜਨੂੰਨ, ਸਕੂਨ, ਰਹਿਮਤ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਾ ਕਹਿਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੁਕਬੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਰ ਅਜੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ ਹੀ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ ਤਖੱਸਲ ਆਮਦ ਅਤੇ ਆਬੁਰਦੇ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਜੇ ਇਸ ਬਿਖੜੇ ਪੈਂਡੇ 'ਤੇ ਪੈਰ ਧਰ ਹੀ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਬਕੌਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ 'ਗ਼ਾਲਿਬ ਯੇਹ ਵੋਹ ਆਤਿਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਲਗਾਏ ਨਾ ਲੱਗੇ ਔਰ ਬੁਝਾਏ ਨਾ ਬਨੇ' ਜਾਂ 'ਯੇਹ ਇਸ਼ਕ ਨਈਂ ਆਸਾਂ, ਏਕ ਆਗ ਕਾ ਦਰਿਆ ਹੈ ਔਰ ਡੂਬ ਕੇ ਜਾਨਾ ਹੈ' ਜਾਂ 'ਮੁਹੱਬਤ ਲਿਬਾਸ ਨਹੀਂ ਜੋ ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਬਦਲਾ ਜਾਏ, ਮੁਹੱਬਤ ਤੋ ਕਫ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਨ ਕਰ ਉਤਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਜੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿਚ ਉਤਰਨਾ ਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਨਿੱਠ ਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਲਿਖੀ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਸਰ ਜਾਦੂਨਾਥ ਸਰਕਾਰ
ਅਨੁਵਾਦ : ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 495 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 320
ਸੰਪਰਕ : 99150-99926

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਰ ਜਾਦੂਨਾਥ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਾਤਾਜ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੋਜੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਰੁਚੀ ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਕਲਕੱਤਾ ਦਾ ਉਪ-ਕੁਲਪਤੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਨਾਈਟ' ਅਤੇ 'ਸਰ' ਦੇ ਖਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਖੋਜ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਹਵਾਲਿਆਂ, ਮਿਤੀਆਂ, ਸਾਲਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਫੋਕਸੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ (1618 ਤੋਂ 1652), ਦੱਖਣ ਦੀ ਸੂਬੇਦਾਰੀ (1652 ਤੋਂ 1658), ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧਤਾ, ਤਖ਼ਤ ਲਈ ਜੰਗ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਜਿੱਤ, ਤਖ਼ਤ ਲਈ ਜੰਗ ਕਾਰਨ ਦਾਰਾ ਅਤੇ ਸੁਜ਼ਾ ਦਾ ਅੰਤ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਕਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਧ, ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ (ਆਸਾਮ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ), ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀ, ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਵਿਚ ਯੁੱਧ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਅਕਬਰ ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ, ਮਰਾਠਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਉਭਾਰ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ (1670-80), ਬੀਜਾਪੁਰ ਦਾ ਪਤਨ, ਕੁਤਬ ਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਪਤਨ, ਸ਼ੰਭੂ ਜੀ ਦਾ ਰਾਜ (1680-89), ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ, ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚਲੇ ਸੂਬੇ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਦਿ। ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ ਕਾਲ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਕਤੂਬਰ, 1618 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 20 ਫਰਵਰੀ, 1707 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ (24 ਨਵੰਬਰ, 1675), ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਲਿਖੇ 'ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮਾ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ।
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਮੁਸਲਮਾਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ੀਆ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਵਧੀਆ ਕੱਪੜੇ ਨਾ ਪਹਿਨ ਸਕਣ, ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ, ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਨਹੀਂ ਤੁਰ ਸਕਦੇ, ਮੰਦਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਆਦਿ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਮ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਜਾਇਜ਼-ਨਜਾਇਜ਼ ਢੰਗ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਕੇਵਲ ਮੁਸਲਿਮ ਕੌਮ ਨੂੰ 'ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੌਮ' ਮੰਨਦਾ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੀ ਨੀਤੀ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਅਮਨ-ਚੈਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਕਬਰ, ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸੀ, ਉਹ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨਿਰੰਤਰ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਿਆ ਰਿਹਾ। ਧਨ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ। ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਹੱਦੋਂ ਬਾਹਲਾ ਸੀ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਤੋਂ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਵਗਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਮਹਾਂਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਮਰਦੇ ਰਹੇ। ਯੁੱਧਾਂ ਕਾਰਨ ਉਦਯੋਗ ਵਪਾਰ ਦਾ ਘਾਣ ਹੋਇਆ। ਅਮੀਰਾਂ ਦਾ ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ ਹੋਇਆ। ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਨੀਤੀ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜ ਦਾ ਅਰਥ ਫ਼ੌਜੀ ਰਾਜ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ 90-91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਮਰਿਆ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਠੀਕ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਕੌਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।
'ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਸੀ ਖਹਿਬਾਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਇਹ ਫ਼ਿਕਰ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿਧਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਨਾ ਲੱਗ ਪਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੇ ਉਹਦੇ ਭਰਾਵਾਂ 'ਚ ਤਖ਼ਤ ਲਈ ਦੌੜ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਕਿਧਰੇ ਉਵੇਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਤਖ਼ਤ ਲਈ ਦੌੜ ਨਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ। ਕਿਧਰੇ ਤਖ਼ਤ ਲਈ ਲੜਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਰਵਾਇਤ ਨਾ ਬਣ ਜਾਵੇ।' ਪੰਨਾ-95.
ਏਨੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਦਾ ਬੜਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਬੜੀ ਸੁੰਦਰ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਖ਼ਤ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਉਹਨੇ 'ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ' ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਾਰੇ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਅਤਿ ਦੇ ਰੁਝੇਵੇਂ 'ਚੋਂ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪਸੰਦ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਵਿਚ ਕਲਾ, ਇਮਾਰਤਸਾਜ਼ੀ, ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਅਕ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਹੋਇਆ। ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ, ਸੰਗੀਤ ਕਿਧਰੇ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਕੰਨੀ ਦਾ ਕਿਨਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਵਜ਼ੀਰਾਬਾਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 151
ਸੰਪਰਕ : 94649-61436

ਨਾਵਲਕਾਰ ਇਕ ਪੁਰਾਣਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 6 ਨਾਵਲ ਤੇ 4 ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਨਿਰੰਤਰ ਲਿਖਣ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ 28 ਅਧਿਆਏ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਅਧਿਆਏ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ ਤੇ ਪਾਤਰ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਹੋ ਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਆਏ ਹਾਂ। ਪਰ ਹਰੇਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇਕ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਸਟਾਈਲ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਕੋਈ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ।
ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਤੇ ਹੋਣੇ ਵੀ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਤੋਰਨ ਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਮਸਲਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕੌਰ, ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ, ਦੁੱਗਲ ਸਿੰਘ, ਨਸੀਬ ਸਿੰਘ, ਜੰਗੀਰ ਕੌਰ, ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਆਦਿ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਪਾਤਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਚਰਦੇ ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ 'ਚੋਂ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿਓ ਜੋ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿਆ ਕਰਾਂਗੀ। ਇਹ ਮੈਂ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹਾਂ।
ਨਾਵਲ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਝਉਲਾ ਤਾਂ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਦੇ ਘਨੇੜੇ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਦਾ ਯੁੱਗ ਕਦੋਂ ਦਾ ਬੀਤ ਗਿਆ। ਅਜੋਕਾ ਨਾਵਲ ਯਥਾਰਥ ਤੇ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਹਿ ਕੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਵਧੇਰੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਇੱਕ ਅਨੁਭਵੀ ਲੇਖਕ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਵਾਚਦਾ ਪਰਖਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਕਾਰਜ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਕੋਈ ਘੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ? ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਨਾਵਲਕਾਰ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਵਜ਼ੀਰਾਬਾਦ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਣੀ ਕੁਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98145 07693

ਘੇਰਾਬੰਦੀ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 94175-86028

ਘੇਰਾਬੰਦੀ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ ਹੋਣਾ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਕਥਾਕਾਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੱਥ ਤੇ ਵੱਥ ਪੱਖੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ, ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਜਿੰਦਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਘੇਰਾਬੰਦੀ' ਪਾਤਰ ਅਨੁਰਾਧਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸੇਖਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਖੜੋਤ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀ ਨਵਰੂਪ ਵਰਗੀ ਔਰਤ ਬਾਰੇ ਮਰਦ ਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਂਵਲ ਧਾਮੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੁਜਰਿਮ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭੁਗਤ ਰਹੀ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਦੀ ਬਾਤ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਵਿਚ ਦਇਆ ਕੌਰ ਵਰਗੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੁੱਠੀ 'ਚੋਂ ਕਿਰਦੀ ਰੇਤ ਪਰਵਾਸੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਅਤੇ ਬਲੀਜੀਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਿਹਾੜ ਪਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਮੁੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਜਸਵੀਰ ਰਾਣਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਤੀਫੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਿਗਿਆ ਹੰਝੂ ਕਲਾ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿਚਲੇ ਸੰਕੇਤਕ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੁਣ ਕੋਈ ਫ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਇਕ ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਅਥੱਕ ਨਰਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਡੰਮੀ ਮਸਨੂਈ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਸੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਰੋਬੋਟਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਿਦ ਜਾਵੇਦ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜੰਗਲ ਉੱਗੀ ਚੁੱਪ ਇਕੱਲਤਾ ਕੱਟ ਰਹੇ ਸੰਧੂ ਸਾਹਬ ਦੀ ਪੰਛੀਆਂ ਨਾਲ ਰਚਾਏ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ : 'ਨਵੀਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀ' ਇਕ ਮਰਦ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਕਾਮੁਕ ਲਾਲਸਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਰਖ਼ਸ਼ਿੰਦਾ ਨਵੀਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੂੰਹ ਮੱਥਾ' ਸਮਾਜਿਕ ਵਸਤੂਵਾਦੀ ਝੂਠੇ ਵਿਖਾਵੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਹਮੀਦ ਰਾਜ਼ੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੈਂ ਮਰ ਜਾਣਾ ਏ' ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੱਧਵਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸਪਸ਼ੱਟ ਚਿੱਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਤੌਕੀਰ ਚੁਗਤਾਈ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਰੇਜ਼ਰ' ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਅਤ੍ਰਿਪਤ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਇਲਿਆਸ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਛੱਲਾਂ ਤੇ ਛਾਂਗਾ' ਨਾਦਰਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੇ ਪਿਤਰੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਸੂਲ ਮੰਨਦਿਆਂ, ਪਰ ਤੜਪਦਿਆਂ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਅਤੇ ਨਈਮ ਗਿਲਾਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰੱਬ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਭੋਲਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਖਿੰਡਰੀ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਲਿਪੀਅੰਤਰ ਖ਼ਾਲਿਦ ਫ਼ਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ, ਇਰਫ਼ਾਨ ਮਜੀਦ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਤਨਵੀਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਰਚੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸੁਰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਪਾਦਤ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ
ਲੇਖਕ : ਵਿਵੇਕ ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94633-84051

ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਅੰਗ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਹਰਕਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਖੇਡਾਂ ਕਿਸੇ ਨਿਯਮ-ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਬਣਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖੋਂ ਸੁਡੌਲਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਉਸ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਵੇਕ ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ' ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵੀਹ ਖੇਡਾਂ ਹਾਕੀ, ਕ੍ਰਿਕਟ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਜਿਮਨਾਸਟਿਕ, ਬੈਡਮਿੰਟਨ, ਤੈਰਾਕੀ, ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਫੁੱਟਬਾਲ, ਬਾਸਕਿਟਬਾਲ, ਵਾਲੀਬਾਲ, ਭਾਰ ਚੁੱਕਣਾ, ਜੂਡੋ, ਸ਼ਤਰੰਜ, ਹੈਂਡਬਾਲ, ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ, ਖੋ-ਖੋ, ਕੈਰਮ, ਗੋਲਫ਼, ਟੈਨਿਸ, ਕਬੱਡੀ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਡ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਖੇਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੇਡ ਕਿਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ। ਉਸ ਖੇਡ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੋਈ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਹ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਡ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਭਾਰ ਚੁੱਕਣ ਸਮੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਨੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਕਟੌਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇ ਭਾਰ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇਕਰ ਪਤਾ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਨਿਯਮ ਉਸ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਸ਼ਤਰੰਜ ਜਾਂ ਗੋਲਫ਼ ਆਮ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦੇ ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਭਿਆਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖਿਡਾਰੀਆਂ, ਕੋਚਾਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ/ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 127
ਸੰਪਰਕ : 98889-24664.

ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਥਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਅਸੀਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ. ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਹਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਹੀ ਹੈ। 'ਦੁੱਧ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ' ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਵਿਲੱਖਣ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਲਿਜਾ ਕੇ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਵੇਖ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਲਾਸ ਰੂਮ ਵਿਚ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਫੇਰ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜੇ ਬੱਚੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖੀਂ ਜਾ ਕੇ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤਿਆਂ, ਖੇਡਾਂ, ਲੋਕ ਗੀਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਜੰਮੇ ਪਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਉੱਥੇ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਬਹਿਣੀ, ਖੇਤਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਲਹਿ-ਲਹਾਉਂਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਸੰਘਣੇ ਬੋਹੜ-ਪਿੱਪਲ ਦੀਆਂ ਸੰਘਣੀਆਂ ਛਾਵਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਚਹਿ-ਚਹਾਉਣਾ ਸੋਚ ਕੇ ਵੇਖੋ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਡੇ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਿੱਥੇ ਗਿਆਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਥਾਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਠੇਠ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਵਾਲੀ ਭਾਵ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਬੱਚੇ ਦੋ ਘੜੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਜਾਗਰੂਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਢੇਰ ਸਾਰਾ ਤਜਰਬਾ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਹੈ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਹੀ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਜਾਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 9463542896

ਮਹਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕ 1542-1605
ਅਕਬਰ
ਲੇਖਕ : ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕ੍ਰਤਿਆਇਨ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 390
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਉਪਰੰਤ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਇਸ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜ਼ਹੀਰਊਦਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਹਿਤ ਚੰਦੇਰੀ ਅਤੇ ਘਾਗਰਾ ਆਦਿ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ, ਸੁਧਾਰ, ਲਲਿਤ ਕਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਸੀ। ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣੀ, ਉੱਥੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਸ਼ਾਸਕ ਜਲਾਲਊਦਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ (1556-1605) ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਉਚਿਤ ਮਨਸਬਾਂ, ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਜਾਗੀਰਾਂ ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਭਾਵੇਂ ਆਪ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਅਨੇਕ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਲੇਖਕਾਂ, ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ, ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ, ਯੋਧਿਆਂ, ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸਨਮਾਨ ਪੂਰਵਕ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹੇਮਚੰਦਰ, ਬੀਰਬਲ, ਤਾਨਸੇਨ, ਸ਼ੇਖ ਮੁਬਾਰਕ, ਫ਼ੈਜ਼ੀ, ਅਬੁਲ ਫ਼ਜ਼ਲ, ਮੁੱਲਾ ਬਦਾਯੂਨੀ, ਟੋਡਰ ਮੱਲ, ਰਹੀਮ, ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰੀ ਮੱਲ ਆਦਿ ਕੁਝ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਸਤੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਨੋ-ਸ਼ੌਕਤ ਸਨ। ਹੱਥਲੀ ਕਿਤਾਬ 'ਅਕਬਰ ਮਹਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕ 1542-1605' ਲੇਖਕ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਤਕ੍ਰਤਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ 390 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ 1956 ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਮਹਿਲ, ਦਿੱਲੀ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪਾਏ ਗਏ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਰਨ 1958 ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ 1963 ਵਿਚ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ 27 ਅਧਿਆਇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਕਬਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਲਿਖਤਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਮੁਢਲੇ ਸੋਮਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੇਮਚੰਦਰ (ਹੇਮੂ), ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਸਈਅਦ ਮੁਹੰਮਦ ਜੈਨਪੁਰੀ, ਸ਼ੇਖ ਅੱਲਾਈ, ਮੁੱਲਾ ਅਬਦੁੱਲਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ, ਤਾਨਸੇਨ, ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਟੁਕੜੀਆ, ਸ਼ੇਖ਼ ਮੁਬਾਰਕ, ਕਵੀ ਰਾਜ ਫ਼ੈਜ਼ੀ, ਅਬੁਲ ਫ਼ਜ਼ਲ, ਟੋਡਰ ਮੱਲ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਸੈਨਿਕ ਜਰਨੈਲ ਰਾਜਾ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਪਹਿਲੇ ਖੰਡ ਦੇ ਅਧਿਆਏ ਹਨ। ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼, ਜਿੱਤਾਂ, ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਰਮਵਾਰ ਵੰਡ ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ; ਨਾਬਾਲਗ ਬਾਦਸ਼ਾਹ; ਰਾਜ ਪ੍ਰਸਾਰ; ਗੁਜਰਾਤ ਜਿੱਤ; ਸੀਕਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ; ਬਿਹਾਰ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਜਿੱਤ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੁਮੇਲ; ਪੱਛਮ-ਉੱਤਰ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼; ਦੱਖਣ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼; ਅੰਤਿਮ ਜੀਵਨ; ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਬੰਧ; ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਮਹਾਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾ ਆਦਿ। ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਿਤ 6 ਅੰਤਿਕਾਵਾਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਕਬਰ ਸੰਬੰਧੀ ਤਰੀਕਾਂ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ; ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਿਸਮਤ; ਬਾਰੂਦ ਦੀ ਖੋਜ; ਸਰੋਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਟਕਰਾਉ ਨੂੰ ਸੁਮੇਲਤਾ ਵਿਚ 2 ਸਮੇਟਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ 'ਅਨੇਕਤਾ ਵਿਚ ਏਕਤਾ' ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਥਾਪਤ ਹੈ। ਅਕਬਰ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਨੇ ਮੱਧਕਾਲ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਦੋਵਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ, ਸਾਹਿਤ, ਸੰਗੀਤ, ਲਲਿਤ ਕਲਾਵਾਂ, ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਉਠਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੋਇਆ। ਅਕਬਰ ਠੀਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਹਾਨ ਉਸਰਈਆ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਮੋਢੀ ਬਣਿਆ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਭਾਰਤ, ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਅਕਬਰ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਰਾਜ, ਜਿੱਤਾਂ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਿਤ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਇਕ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਪੁੱਤ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ
ਗੀਤਕਾਰ : ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗਰੇਸ਼ੀਅਸ ਬੁੱਕਸ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ,
ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94175-62053

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 72 ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ :
-ਦੀਵਾ ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ ਸਦਾ ਹੀ ਜਗਾਈ ਰੱਖੀਏ
ਤੇਲ ਏਹਦੇ 'ਚ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦਾ ਪਾਈ ਰੱਖੀਏ।
-ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆ ਹੈ ਗੱਭਰੂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ
ਪੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜੜ੍ਹੋਂ ਜਿਵੇਂ ਫੁੱਲ ਨੀ ਗੁਲਾਬ ਦਾ।
-ਪੱਛਮ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਉੱਤੇ ਵੇਖੀਂ ਡੁੱਲ੍ਹ ਜਾਈਂ ਨਾ
ਵਿਰਸਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ, ਵੇਖੀਂ ਭੁੱਲ ਜਾਈਂ ਨਾ।
-ਰੱਬ ਦੇ ਸਮਾਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਨੇ
ਦੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ, ਤਨ 'ਤੇ ਸਹਾਰੇ ਨੇ।
-ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਵਿਰਸਾ ਭੁੱਲ ਗਏ
ਭੁੱਲ ਗਏ ਰੀਤ ਰਿਵਾਜਾਂ।
ਹੁਣ ਨਵੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਵੇਂ ਪਟੋਲੇ
ਭੁੱਲੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸਾਜਾਂ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਚੋਟ ਮਾਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਇਕ ਉਸਾਰੂ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਫਨੀਅਰ
ਲੇਖਕ : ਦਰਸ਼ਨ ਜੋਗਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98720-01856

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਪਤ ਕਲਮਕਾਰ, ਅੱਡ ਅੱਡ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ 'ਚ ਨਿਰੰਤਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ ਦੇ ਸਨ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਕੁੱਲ 7 ਲੰਬੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਨਮਸਕਾਰ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਤੀਜਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਤੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਹ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਰਚਨਾ ਫਨੀਅਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਬੰਧ 'ਚ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖਣਾ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਦੇ ਹੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮੈਂ ਨਾਲ ਤੇ ਉੱਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਖੁਦ ਦਾ ਇਕ-ਮਿੱਕ ਹੋਣਾ, ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੁਗ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਸਮਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਪੇਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਲਾਜ ਸ਼ਰਮ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਖੁਦਗਰਜ਼ੀ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫਸਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦਵੰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਲਪਿਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ, ਪਾਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਚਿਤਰਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮੰਝੇ ਹੋਏ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਮੈਮ, ਲਾਟ ਆਫ ਥੈਂਕਸ, ਰਿੰਗ ਟੋਨ, ਸਪੋਰਟ, ਹਾਰਡਲੀ, ਲੋਕੇਸ਼ਨ, ਸਕਰੀਨ, ਸ਼ੋਅਰ ਅਤੇ ਟ੍ਰਿਉਕਾਲਰ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਜੁੱਗ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਮਿਆਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਆਸ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਮਫ਼ਊਲ ਫ਼ੇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ
ਲੇਖਕ : ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 99882-64707

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ 'ਤੇ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕਾਰਜ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਸਿਨਫ਼ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਇਸੇ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਮੁਕਾਮ ਵਿਚ ਸੱਤਰਵਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਉਸੇ ਦੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਨਵਾਂਪਨ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਕਤ ਭਰਪੂਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਵਾਈ। ਆਪਣੀ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਲਵਾਨ ਪੁਸਤਕ 'ਮਫ਼ਊਲ ਫ਼ੇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ' ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅਰੂਜ਼ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਧਾਨ) ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਫ਼ੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਜਨਾਬ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ ਜੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਗ਼ਜ਼ਲ ਕੀ ਹੈ' ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਦੀਪਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਹੈ। ਅਰੂਜ਼ੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅੱਡਰੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਛੋਟਾ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਇਸ ਵਿਚ ਬੇਲੋੜਾ ਖਿਲਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਸਿਰਫ਼ ਓਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਹੈ ਤੇ ਤੀਸਰਾ ਇਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਅਰੂਜ਼ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਤੇ ਤਬਸਿਰੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਇਹ ਲੇਖਕ ਹਨ ਸਰਵ ਸ੍ਰੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੀਰ, ਐੱਸ. ਤਰਸੇਮ ਤੇ ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ। ਨਵਿਆਂ ਦੀ ਸੌਖ ਲਈ 22 ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਤਕਤੀਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਅਰੂਜ਼ ਐਨਾ ਵੀ ਕਠਿਨ ਨਹੀਂ' ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਨਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਵਖਿਆਨ ਕਰਦੀ 'ਮਫ਼ਊਲ ਫ਼ੇਲੁਨ ਫ਼ਾਇਲੁਨ' ਪੁਸਤਕ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਸਭ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਆਸਾਨ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਲਈ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਬਹੁਤ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾਦ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ।

ਪੀੜਾਂ ਢੋਈਆਂ ਬੜੀਆਂ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਕਰਮਜੀਤ ਭੱਠਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 98765-65508

ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਧੇਰੇ ਮਾਣ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਵਕਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਨਫ਼ ਨੇ ਨਵੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਦਬੀ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ ਇਸ ਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਕਲਮਾਂ ਵਿਚ ਕਰਮਜੀਤ ਭੱਠਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। 'ਪੀੜਾਂ ਢੋਈਆਂ ਬੜੀਆਂ' ਭੱਠਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਚੁਰਾਸੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਰੋਮਾਂਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਿਅਰ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੇ ਲੋੜਾਂ-ਥੁੜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸੋਚ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ 'ਤੇ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤਾਜ ਮਹੱਲ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਜੇ ਉਸ ਕਿਰਤੀ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਅਜੋਕੇ ਰਬ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵਾਂ ਰਬ ਘੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਅੱਲ੍ਹਾ, ਗੌਡ ਤੇ ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਦੇ ਕਿਉਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ ਵੀ ਹਨ ਸੱਚੇ-ਸੱਚੇ ਤੇ ਸੁੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਨਇੱਛਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਹਵਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ਿਕ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦਰਿਆ ਕੰਢੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸੁੱਕੇ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਆਖ਼ਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੇਖਣਾ ਤੇ ਪਰਖਣਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਿਯਮ ਅਜੇ ਉਸ ਨੇ ਬੁੱਕਲ਼ ਵਿਚ ਸਮੇਟਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ ਹਨ ਤੇ ਭੱਠਲ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਥ ਨੂੰ ਪੂਰਨਾ ਪਵੇਗਾ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਉਂਝ ਕਰਮਜੀਤ ਭੱਠਲ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਅਦਬੀ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣਨਾ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

 ਗੋਦਾਨ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 464
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦਾ ਨਾਮੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। 'ਗੋਦਾਨ' ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲਾ ਅਨੁਵਾਦ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਵਲੋਂ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਵੀ. ਬਾਲਿਨ (ਰੂਸੀ ਲਿਖਾਰੀ) ਤੇ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਰਟੀਕਲ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਗਲਪਕਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਵਡੱਤਣ ਦਾ ਭੇਦ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਤਸਵੀਰ ਉਕਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰੀ, ਵੇਸਵਾ-ਬਿਰਤੀ ਤੇ ਸੂਦਖੋਰੀ ਦੀ ਲਾਹਨਤ ਨੂੰ 1947 ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ...ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਸਦਾ ਗ਼ਰੀਬ ਰਿਹਾ ਪਰ ਲੋਕ ਉਹਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਰੂਸੀ ਲਿਖਾਰੀ ਵੀ. ਬਾਲਿਨ ਨੇ 'ਮਹਾਨ ਲਿਖਾਰੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ' ਤਹਿਤ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਗੋਦਾਨ' ਨਾਵਲ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਹਕੀਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਜੇ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਉੱਤੇ ਉਮੀਦ ਲਾਈ ਬੈਠਾ ਰਹੇ ਤੇ ਜਬਰ ਨੂੰ ਭਾਣਾ ਸਮਝ ਕੇ ਮੰਨ ਲਏ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੇ ਨਾ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ 'ਹੋਰੀ' ਕੰਗਾਲ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਉਮੀਦ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗੇ ਦਿਨ ਆਉਣਗੇ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਸਲੋਂ ਸਾਧਾਰਨ ਸੁਪਨੇ ਵੀ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹਮਦਰਦੀ ਤੇ ਤਰਸ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜੀ ਨਿਯਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਬੇਕਿਰਕ ਹਨ। ਹੋਰੀ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਲੁੱਟ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਆਰਟੀਕਲ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸਾਰ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਕੋਲ ਪੁੱਜਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਹਨ।... ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਤੇ ਬੇਬਸੀ ਮੈਨੂੰ ਸਾਰੀ-ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਾਗਦਿਆਂ ਰੱਖਦੀ। 'ਪੂਸ ਕੀ ਰਾਤ', 'ਸਵਾ ਸੇਰ ਗੇਂਹੂ' ਅਤੇ 'ਕਜ਼ਾਕੀ' ਵਰਗੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਲਗਦੇ, ਜਿਸ ਦਿਨ 'ਈਦਗਾਹ' ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਰੋਇਆ। ...ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਲਮਹੀ ਵਿਖੇ ਅੱਜ ਤੋਂ 126 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ 31 ਜੁਲਾਈ, 1880 ਈ. ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਧਨਪਤ ਰਾਏ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਧਨ ਤਾਂ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।... ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਨ। ...'ਗੋਦਾਨ ਬੇਲਾਹੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਹੋਰੀ ਦੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਇਕੱਲੇ ਹੋਰੀ ਦੀ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਲਿਤਾੜੇ ਹੋਏ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦੀ ਹੰਝੂਆਂ ਭਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ...ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ 'ਗੋਦਾਨ' ਵੱਡਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਹੈ। ਅੰਤ 'ਚ 'ਪੋਸਟ ਸਕਰਿਪਟ' ਤਹਿਤ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ : ''ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਯਾਤਰਾ ਵੇਲੇ ਕੁੱਲ ਦਸ ਕੁ ਬੰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਥੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਰਾਹਗੀਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, 'ਕੌਣ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈ?' ਤਾਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ 'ਇਕ ਮਾਸਟਰ ਸੀ।'
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਸਟਰ-ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਾਂਗੇ।'
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਲੇਖਕ ਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਗੋਦਾਨ' ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਰੂਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ
ਲੇਖਕ : ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਰੇਟਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੇ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਬਰੇਟਾ
ਮੁੱਲ : 235 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94786-35500

ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਕਥਨ, ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕਲਮ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਿਤ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ 'ਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਰੇਟਾ ਦੀ ਸਾਲ 2024 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹਥਲੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 32 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਅਤੇ ਜਗਦੀਸ਼ ਰਾਏ ਕੁਲਰੀਆਂ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਪਰਿਵਾਰਕ, ਰੋਜ਼ਮਰਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੀਆਂ ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ 'ਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਲੰਬੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਘੱਟ ਸਮੇਂ 'ਚ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਦੀ ਕਲਾ ਉਸ ਦੀ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ, ਚਲੰਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਇਰਦ -ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦੀਆਂ, ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸਾਹਿਤਿਕ ਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਗਿਆਨ, ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪਕੜ ਅਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਲਪਨਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਾਤਰ ਅਤੀਤ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਗੋਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਾਦੀ-ਪੋਤੀ ਦੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ 'ਬਸ ਹੁਣ ਨਹੀਂ' 1947 ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਕਹਾਣੀ 'ਰੂਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ' ਰੁੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ, ਗੈਪ, ਪਲੀਜ, ਓ.ਕੇ, ਸੇਫ ਅੰਗੇਰਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬਲਕਿ, ਨਿਰੁੱਤਰ ਅਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਪੜ੍ਹਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 340 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 195
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

19 ਖੋਜ ਲੇਖਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਾਰ ਪਾਠ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਾਇਕ ਅਤੇ ਖਲਨਾਇਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਤਰ ਲੋਕ ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੀ ਸਿੱਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੂਸਰਾ ਪਾਠ ਗੁਰ ੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਰਾਗਾਂ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰ ਇਕ ਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਉਹ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੌਥਾ ਪਾਠ ਅਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅਨੰਦ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਕਲਿਆਣੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ ਜਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਬਾਵਾ ਬਲਵੰਤ ਦੀਆਂ ਗੱਦ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਕ ਲੇਖ ਡਾ. ਸਰਵਨ ਸਿੰਘ ਪਰਦੇਸੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਇਕ ਲੇਖ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕਾਹਲੋਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਿਰਜਣ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਕ ਲੇਖ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਬਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ (ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਗਰਿਕ) ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਖੋਜ ਲੇਖ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ 'ਚਾਹਤ' (ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀ) ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 'ਮਾਂ' (ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਾਂਧੀ) ਹੈ। ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੌਤ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ (ਮੁਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਿਖੀ), ਸਾਂਝੇ ਅੱਥਰੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਕਰਨ ਸਿੰਘ ਤਾਲਿਬ) ਦੇ ਨਾਲ 31 ਮਾਰਚ (ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਡਾਲਾ) ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਲੇਖ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਯਾਦਾਂ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ (ਪ੍ਰੋ. ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ) ਬਾਰੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਲੇਖ ਸਭੇ ਗੱਲਾਂ ਖੋਟੀਆਂ (ਡਾ. ਮੋਨੋਜੀਤ) ਦੀ ਵਿਅੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੇ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਦਿੱਲੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਇਕ ਹਾਦਸਾ
ਲੇਖਕ : ਪਾਲੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਪਾਲੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਨਾਟਕ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਛਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਲੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਦਿੱਲੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਇਕ ਹਾਦਸਾ' ਨਾਟ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਾਦਸਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦਿਸਦੀਆਂ, ਅਣ-ਦਿਸਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਲਈ ਉਹ ਰੰਗ ਸ਼ੋਖ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਲਈ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਬਰਬਾਦੀ ਵਾਲੇ। ਪਾਲੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ/ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਚੌਕੰਨੇ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਲੀ ਸਨਸਨੀ, ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਫੁਰਤੀਲੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਜਾ ਵੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਤੋਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ 'ਦਿੱਲੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਇਕ ਹਾਦਸਾ' ਵੀ ਪਾਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿਚ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚਲਾਨ ਕਟਾਅ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਰਾਜਾ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਟਕ ਹੈ ਇਹ ਪਰ ਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਆਪ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਰਾਜਾ ਜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਣੀ ਖੁਦ-ਮੁਖਤਿਆਰ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਰੋਹਬ- ਦਾਬ ਹੈ, ਹੈਂਕੜ ਹੈ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਵੀ। ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪੈਂਠ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਬਰਕਰਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਗੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਾਲੇ ਬੁਰਜ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰ 'ਤੇ ਦੇਖਣਾ ਵੀ ਲੋਚਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪੈਂਤੜੇ ਖੇਡਦੀ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਘਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਨੂੰਹ ਸੀਮਾ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਰੱਖਣ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਪਤਾ ਅਤੇ ਢੰਗ ਵੀ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਝੁੱਗੀਆਂ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਵਾਲੀ ਬਸਤੀ ਦੇ ਹਨੇਰ ਦੇ ਦਰਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ। ਸੀਮਾ ਉਸ ਬਸਤੀ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਵਿਕਰਮ ਕੰਪਲੈਕਸ ਬਣਾਉਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ, ਬਸ ਇਥੇ ਈ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਜਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਟੀਂਅ ਟੀਂਅ ਪਾਂਅ ਪਾਂਅ ਹੁੰਦੀ ਆ। ਸੀਮਾ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀ ਗ਼ਲਤ ਸਾਈਡ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀ ਹੈਂਕੜ ਅਤੇ ਪੈਂਤੜੇਬਾਜ਼ ਫੁੱਲ ਸਪੀਡ ਸੋਚ ਰੂਪੀ ਗੱਡੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾ ਜੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਭੀੜ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦਾ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾਟਕ ਵੇਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਵੈਸੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਕਰਿਪਟ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸੀਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਵਾਪਰਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਰੰਗਮੰਚ ਪੱਖੋਂ ਨਾਟਕ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਖਿੱਦੂ
ਲੇਖਕ : ਮੀਰ ਤਨਹਾ ਯੂਸਫ਼ੀ
ਅਨੁ: ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ (ਡਾ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ :ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98152-18545

ਮੀਰ ਤਨਹਾ ਯੂਸਫ਼ੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਾਲਾ ਗਲਪਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 'ਤ੍ਰੇਹ', 'ਇਕ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ', 'ਤਾਂ ਫੇਰ', 'ਕਾਲਾ ਚਾਨਣ' ਅਤੇ 'ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ' ਜਿਹੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤਾਈਂ ਚੰਗੀ ਰਸਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਖਿੱਦੂ' ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ।
ਯੂਸਫ਼ੀ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਏ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਾ ਕੇ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਗਲਪਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਗੂੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੋਧ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੁਰਬੋਧ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਖਿੱਦੂ' ਦਾ ਸ਼ਬਦੀ ਅਰਥ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸੂਤਰਧਾਰ ਆਈ ਗੁਲ ਹੈ ਜੋ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਅਗਾਂਹ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਤਰ ਉਸ ਦੀ ਨਾਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਸਕੋ ਦੀ ਕੇ.ਜੀ.ਬੀ. ਵਿਚ ਨੌਕਰ ਹੈ ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ, ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਸੋਚਣ ਦੇ ਢੰਗ ਬਾਰੇ ਬਿਹਤਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਨਾਨੀ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ ਕਿ ਹਿਟਲਰ, ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਂ, ਹਲਾਦੂ, ਤੈਮੂਰ, ਸਿਕੰਦਰ ਜਿਹੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਈਗੋ ਪੁਗਾਉਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਿਹਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਸੋਚਦੇ ਹਨ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਚਣ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਸਟਾਲਿਨ ਵੀ ਮਾਸਕੋ ਫੌਜ 'ਚ ਨੌਕਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਫ਼ਦਾਰ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸੇ ਫ਼ੌਜ 'ਚ ਅਨੇਕਾਂ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ ਸਨ, ਅਨੇਕਾਂ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।
ਅਸਲਮ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਆਇਆ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਬਹਿਸ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਹਿਮਦ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸੀ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤਿਆ। ਆਈ ਗੁਲ ਦੇ ਦਾਦਕੇ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹੀ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕਾਰਨ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅਸਲਮ ਵੀ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਗਿਆ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤਦਾ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਲਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਰਹਿਤਲ ਦੇ ਖ਼ਾਸੇ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਖੂਨ ਖਰਾਬੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਈਗੋ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਮ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਗੇਦੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵੱਖਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਤੇ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਨਾਗਾਲੈਂਡ
ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਪ੍ਰੇਮ ਲਹਿਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 98886-48111

ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਇੱਛਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਾਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂ ਸੁਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਰੀਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪਰਾਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਕੇ ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰੇ, ਉਥੇ ਮਾਨਸਿਕ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇ। ਗੁਰਪ੍ਰੇਮ ਲਹਿਰੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ' ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ 'ਬੁਲਟਨਾਮਾ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬੁਲਟਨਾਮਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਟ੍ਰੇਨ ਰਾਹੀਂ ਤਹਿ ਕੀਤਾ ਪਰ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਬੁਲਟ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਹੀ ਗਾਹਿਆ। ਇਸ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿਚ ਜਸਵਿੰਦਰ ਬਰਾੜ, ਜਸਪਾਲ ਸੰਧੂ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਮਾਨ (ਜੋ ਹਵਾਈ ਸਫ਼ਰ ਰਾਹੀਂ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ), ਜਸਵੰਤ ਕੌਸ਼ਿਕ, ਨਰੇਸ਼ ਪਠਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੀਪ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਵਿਚ 'ਨਾਗਾਲੈਂਡ' ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਨਰੋਈ ਅਤੇ ਬਰੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਬਾਰੇ ਬਣੀਆਂ ਕਈ ਸਾਰੀਆਂ ਮਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਦਰੋਹ ਵੀ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ ਤਾਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ ਹਨ। 1963 ਵਿਚ ਨਾਗਾ ਹਿੱਲਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 16ਵੇਂ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਸਾਮ ਸੂਬੇ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਹੋਰਨਬਿਲ ਫੈਸਟੀਵਲ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਖਣ ਦੀ ਰੀਝ ਸੀ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸੂਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ 16 ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ 12 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਗਲੇਰੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪਾਠਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੇਰਵੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੇਰਵੇ ਪਾਠਕ ਲਈ ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਰਗੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਜੰਗਲੀ ਜਿਹਾ ਸੂਬਾ ਹੀ ਖਿਆਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਰੋ ਅਨੁਸਾਰ ਇਥੋਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦੀ ਦਰ 80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦਿਲਚਸਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਥੋਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਦੇਖਣਯੋਗ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

 ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ (ਬਠਿੰਡਾ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀਥਿੰਕ ਬੁੱਕਸ (ਸੰਗਰੂਰ)
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 130
ਸੰਪਰਕ : 98155-33725

ਸੂਝਵਾਨ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ (ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼) ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਥੇਦਾਰ ਟੌਹੜਾ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ, 1924 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਟੌਹੜਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੇਹਾਂਤ 31 ਮਾਰਚ, 2004 ਨੂੰ ਐਸਕਾਰਟ ਹਸਪਤਾਲ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸਵ: ਬਸੰਤ ਕੌਰ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸਵ: ਸ. ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਬੀ.ਏ. ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ 7 ਕਾਂਡਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ: ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਬਾਰੇ ਹਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭੰਵਰ ਦੁਆਰਾ ਟੌਹੜਾ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਜ਼ਬਾਨੀ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਰਜਤ ਸ਼ਰਮਾ 'ਆਜ ਕੀ ਬਾਤ' (ਟੀ.ਵੀ.) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਗੱਲਬਾਤ, ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਨਾ-ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਰਹੇਗਾ (26.10.1997), ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ 'ਅਕਸ' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਲਈ, ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਵਲੋਂ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਪ੍ਰ੍ਰਧਾਨ ਸਾਹਿਬ ਸਦਾ ਅਮਰ ਹਨ) ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਸਰਦਾਰਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ ਟੌਹੜਾ ਨਾਲ ਹਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭੰਵਰ/ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਵਲੋਂ (24 ਫਰਵਰੀ) ਮੁਲਾਕਾਤ, 'ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਿਓ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ 'ਪੀਪਲਜ਼ ਕਮਿਸ਼ਨ' ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ (ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਲਈ ਸਤੰਬਰ, 1998) ਮੁਲਾਕਾਤ : ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ' ਲਈ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਇਹ ਆਖੀ ਕਿ ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ. ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੈ। ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਡਾਇਆਸ ਪੋਰਾ ਲਈ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ 7 ਸਤੰਬਰ, 1998 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ।
ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਦੇ ਵੀ 7 ਕਾਂਡ ਹਨ : ਮਿਤੀ 29 ਅਕਤੂਬਰ, 1978 ਨੂੰ 'ਫੈਡਰਲ ਢਾਂਚਾ : ਅਰਥ, ਲੋੜ ਤੇ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਬਾਰੇ ਟੌਹੜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਪੀਚ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਰਮੀਮੀ ਬਿੱਲ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕਿਉਂ? ਬਾਰੇ ਦਲੀਲ ਭਰਪੂਰ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੇ ਕਿਉਂਕਿ ਬਿੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਟੌਹੜਾ-ਤਲਵੰਡੀ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਦੀ ਵਾਰਤਾ (27-9-1979), ਜਥੇਦਾਰ ਟੌਹੜਾ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਦੀ ਵਾਰਤਾ : ਇਹ ਪਿੰਡ ਟੌਹੜਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇਕ ਪੱਤਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਐਸ.ਜੀ.ਪੀ. ਸੀ. ਦੀਆਂ ਅਹਿਮ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਰਣਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂ-ਵਾਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। 30 ਮਈ, 1999 ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਪੰਥਕ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਵਿਰੁੱਧ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਦੋਸ਼ ਪੱਤਰ ਜਿਸ ਵਿਚ 9 ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ 100 ਸਾਲਾ ਬਰਸੀ ਸਮੇਂ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੁਨੇਹਾ (22.10.1993) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰ. ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲੋਂ ਟੌਹੜਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਭਾਵੁਕ ਕਾਵਿਕ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ (ਪੰ. 129-90). ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ ਜਥੇਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਊਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਗਭਗ 30 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ-ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ।
ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇੰਝ ਕਿਹਾ ਹੈ : 'ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਥ-ਦਰਦੀ, ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਚਾਣਕਿਆ, ਸਿੱਖ ਦਾ ਪੋਪ, ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ, ਪੰਥ ਰਤਨ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦਾ ਮਸੀਹਾ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਹੀਰਾ, ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼, ਪੰਥ-ਪ੍ਰਸਤ, ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਗਾ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਪੰਨਾ 14.

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vat}sh.dharamchand0{ma}&.com

ਮੇਰੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਆਤਮ-ਕਥਾ
ਲੇਖਕ : ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਪੁਸਤਕਮਾਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 192
ਸੰਪਰਕ : 98889-24664

ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ (1913-1973) ਅਜਿਹਾ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ ਗੁਰੂਦੇਵ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਤੋਂ ਮਿਲੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਹਿੰਦੀ/ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 14 ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾ. ਪਿਆਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗ.ਨ.ਦ. ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਈਆਂ। ਬਲਰਾਜ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ, ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਤੇ ਲੇਖਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਪਟਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਧਰਤੀ ਕੇ ਲਾਲ' ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ 'ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ' (1953) ਨਾਲ ਬਣੀ। ਦੋ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਨਾਨਕ ਦੁਖੀਆ ਸਭ ਸੰਸਾਰ' ਅਤੇ 'ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਕੰਢੇ' ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ-ਕਾਲ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 85 ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਲਰਾਜ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਲੇਖਕ ਤੇ ਅਭਿਨੈ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਅਭਿਨੇਤਾ ਚੰਗੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਖੱਟੀ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਬਣਾਏ ਹਨ - ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਵਿਚ 11 ਅਧਿਆਏ ਹਨ (ਪੰਨੇ 5-122) ਅਤੇ ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਦੇ 8 (ਪੰਨੇ 123-192)। ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿੱਸਿਆਂ, ਅਦਾਕਾਰਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ, ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਅੰਸ਼ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਠਕ ਉਸ ਵਿਚ ਵਹਿ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਭਾਵੇਂ ਬਲਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਪਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਮਸਾਲਾ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਵੀ ਉਲੀਕੀ ਹੈ-'ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਕੀ ਲੁਕਾਉਣਾ, ਮੈਨੂੰ ਵਾਲ ਕਾਲੇ ਕਰਦਿਆਂ ਵੀਹ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਾਲ ਪਿਛਲੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਬੰਬਾਂ ਦੇ ਧਮਾਕਿਆਂ ਨੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮੇਰੀ ਅੱਲ੍ਹੜ ਅਤੇ ਅੱਥਰੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਿਰ ਚੁਕਦਿਆਂ ਹੀ ਧੌਣ ਉੱਪਰ ਵੱਜੇ ਧੱਕਿਆਂ ਤੇ ਹੂਰਿਆਂ ਨੇ ਸਫ਼ੈਦ ਕਰ ਸੁੱਟੇ ਸਨ। ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿਚੋਂ ਜਵਾਨੀ ਵੱਲ ਕਦਮ ਪੁੱਟਣ ਬਰਾਬਰ ਸੀ' (9)। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਿਤਾ, ਬੇਟੀ ਸ਼ਬਨਮ, ਬੇਟਾ ਪ੍ਰੀਕਸ਼ਿਤ, ਪਤਨੀ ਦਮੋ (ਦਮਿਅੰਤੀ) ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਤੋਸ਼ (ਸੰਤੋਸ਼), ਭਰਾ ਭੀਸ਼ਮ, ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ, ਜੀਡੀ ਸੋਂਧੀ, ਆਈਸੀ ਨੰਦਾ, ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ ਤਾਜ, ਵਰਲੀ ਜੇਲ੍ਹ ਯਾਤਰਾ ਆਦਿ ਸੰਬੰਧੀਆਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ, ਥਾਵਾਂ, ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰਾਂ, ਐਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਫਿਲਮੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੇ ਬਾਹਰੀ ਝਲਕ ਨੂੰ ਜਾਨਣ, ਵੇਖਣ ਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਤੌਫ਼ੀਕ ਮੁਹੱਈਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-920a{e

ਕਾਗਦੁ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਸ਼ਾਇਰ ਪਰਮਜੀਤ ਸੋਹਲ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਸਾਹਿਤਕ ਸੱਥਾਂ ਦਾ ਮਾਣਮੱਤਾ ਹਸਾਤਖ਼ਰ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਕਾਗਦੁ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੰਜ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ 'ਓਨਮ', 'ਕਾਇਆ', 'ਪੌਣਾਂ ਸਤਲੁਜ ਦੀਆਂ', 'ਨੀਸਾਣੁ' ਅਤੇ 'ਝੋਕਾਂ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਮਰਪਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਬਰ ਦੇ ਚੰਦੋਏ ਹੇਠ ਕਾਗਦੁ, ਕਲਮ ਤੇ ਬਿਰਖ ਦੀ ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ ਹੇਠ ਕਾਗਦੁ ਰਾਹੀਂ ਹਰਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਦਾ ਹੋਇਆ ਭੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਦੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ 117 ਨਿੱਕੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ 136 ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕਵੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਜਨਾਬ ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ ਨੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹੋਣ ਲਈ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਹੀ ਫਿਲੋਸੀਫ਼ਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਬਦ ਨਰਬਦ ਧੁੰਦੂਕਾਰਾ ਸਮੇਂ ਬਿੱਗ ਬੈਂਗ ਅਰਥਾਤ ਵੱਡਾ ਧਮਾਕਾ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਨੁਸਾਰ 'ਕੁੰਨ' ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਹੋਇਆ ਜਿਥੋਂ ਅੱਜ ਦਾ ਮਾਨਵ ਪਹਾੜੀ ਕੁੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿਕਲ ਕੇ ਮਾਈ ਹਵਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਆਦਮ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੱਕ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਪਾਵਨ ਕਾਗਦੁ ਵਿਚ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਹੀ ਕਾਗਦੁ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਖੰਡਾਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦਾ ਢਾਈ ਅੱਖਰ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੇਮ ਲਿਖ ਕੇ 'ਸੁਣਤੇ ਪੁਨੀਤ ਕਹਿਤੇ ਪਵਿਤ' ਦਾ ਅਨਹਦ ਨਾਦ ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਕਾਗਦੁ ਦੀ ਹੀ ਬਰਕਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੇਦ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ, ਗੀਤਾ, ਗੁਰਬਾਣੀ, ਰਿਸ਼ੀਵਰਾਂ ਅਤੇ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਕੌਲ ਕਾਗਦੁ ਨੇ ਸੰਭਾਲ ਲਏ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਗਦੁ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਗਿਆਨ ਚਹੁੰ ਕੂੰਟੀਂ ਪਸਰਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਗਦੁ ਨੂੰ ਦਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਲਕਬ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ 'ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਏ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੀਗੰਦ' ਦੇ ਗਾਡੀਰਾਹ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਰਖ ਕਾਗਦੁ ਦੀ ਜਣਨੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪ ਤਾਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਪੱਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਿਵੇਂ ਜਜ਼ਬ ਕਰਦਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਿਘਲ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਸਨੂਈ ਬੁੱਧੀ 'ਤੇ ਸੰਦੇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਟੇਜੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕਤਾ ਤੋਂ ਵਿਥ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਗੁੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਵੀ ਹੈ। ਜੇ ਅਜਿਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਵ-ਬੋਧ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਨਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸੱਚੀ ਮੁੱਚੀਂ ਅਸੀਂ ਅਪਰਾਧ ਬੋਧ ਦੇ ਭਾਰ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੇ ਰਹਾਂਗੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-{}bed

ਕੰਡਿਆਲੇ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਪਾਂਧੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 75298-78500

'ਕੰਡਿਆਲੇ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਪਾਂਧੀ' ਡਾ. ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਜੋ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੇ ਭਖਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲੇ 'ਗੈਂਗਸਟਰ ਵਾਰ' ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੀਡਰ ਬਖ਼ਤਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵੀਰੂ ਅਤੇ ਬਸ਼ੀਰ ਜਿਹੇ ਤਾਂਘੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਤਲ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਗਾਜਰ-ਮੂਲੀ ਵੱਢਣ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਕਤਲਾਂ, ਲੁੱਟਾਂ-ਖੋਹਾਂ ਅਤੇ ਮਾਰ-ਧਾੜ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਭਾਵੇਂ ਦੋ ਸਕੇ ਭਰਾਵਾਂ ਧਰਮਪਾਲ ਅਤੇ ਰਾਮਪਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਾਮਪਾਲ ਧੋਖੇ ਅਤੇ ਮੱਕਾਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੜੱਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਮਪਾਲ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜਗਮੇਲ ਕੌਰ ਸਿੱਧੇ-ਸਾਦੇ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਉਹ ਪਿੰਡੋਂ ਔਖਾ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਲੇ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਲੁਧਿਆਣੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਉਥੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਜਿਹੇ ਨੇਤਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲਟਰ ਮਿਲ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਗੈਂਗ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਾਜਵੀਰ ਗਰੇਵਾਲ, ਗੁੱਗੂ, ਬਸ਼ੀਰ, ਜਿੰਦਰ ਆਦਿ ਦਾ ਗੈਂਗ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੈਂਗ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖ਼ੂਨ ਖਰਾਬਾ ਤੇ ਕਤਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਨੋਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਲਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਕਦੇ ਇਕ ਨੇਤਾ ਤੇ ਕਦੇ ਦੂਸਰੇ ਨੇਤਾ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੈਂਗਸਟਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਇਹੋ ਕੁਝ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਗੈਂਗਸਟਰ ਵਾਰ। ਅੱਜ ਇਕ ਦਾ ਕਤਲ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਕਤਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲਾਖੋਰੀ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਆਪਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜਾਨਾਂ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਗੈਂਗਸਟਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੌਤ, ਬਰਬਾਦੀ ਅਤੇ ਖਾਨਾਖਰਾਬੀ ਵਿਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਬਦਲਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਰੌਚਕ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਨੈਤਿਕਤਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਚੱਠਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਅਸੀਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਕੈਨੇਡਾ
ਮੁੱਲ :225 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 148

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ 'ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਚੱਠਾ' ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਬੜੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਜੋ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਮਨਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਬਾਰੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖੀ। ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਿਤ ਹੋਵੇਗੀ ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਬੱਚੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਪਾਠ- ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਹਲੂਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਚੋਭ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਵੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਹਰ ਪਾਠ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਪਾਠ ਅੰਦਰ ਹਨ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੇ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਨ ਬਾਅਦ ਤਲਾਸ਼ਣੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲਾ ਪਾਠ 'ਬਜ਼ੁਰਗੀ ਦਾ ਇਕਲਾਪਾ', ਲੱਕੜ ਦੀ ਪਲੇਟ, ਕਹਾਣੀ ਤਿੰਨ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ, ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ, ਮਨ ਨੂੰ ਟੂੰਬਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਪਾਠ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਹੈ ਕਿ ਨੈਤਿਕਤਾ ਵਰਗੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਅੱਜ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-68677

ਮੋਬਾਈਲ : 98721-a{{ro

ਪੈਰਿਸ ਉਲੰਪਿਕ 2024
ਲੇਖਕ : ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 94174-79449

ਪੈਰਿਸ ਉਲੰਪਿਕ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 2024 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਈਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਪੈਰਿਸ ਉਲੰਪਿਕ 2024' ਭਾਵੇਂ ਆਕਾਰ ਪੱਖੋਂ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ 'ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ' ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ ਭਾਵ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਪਰਿਪੇਖ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਸਾਲ 1900 ਅਤੇ 1924 ਵਿਚ ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਮੰਗ ਸੀ। 1924 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2024 ਵਿਚ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਣ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਪੈਰਿਸ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਇਸ ਦੀਆਂ ਭਾਵਪੂਰਤ ਤਿਆਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਗਮਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਗਮੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਜੌਹਰੀ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ 'ਚੌਮੇਟ' ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਈਫਲ ਟਾਵਰ ਦੇ ਲੋਹੇ ਦਾ ਸਕਰੈਪ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਇਥੇ ਇਹ ਵੀ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੈਰਿਸ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਤਗਮਾ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੇ ਆਈਫਲ ਟਾਵਰ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਖਿਚਵਾਈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਅਤੇ ਤਗਮਾ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਥੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਕਿਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਜਿਹੜੇ ਤਗਮੇ ਖਿਸਕ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਾਕੀ ਦੀ ਟੀਮ ਅਤੇ ਨੀਰਜ ਚੋਪੜਾ ਜਿਸ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਬਾਰੇ, ਭਾਵਪੂਰਤ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗਿਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਭਾਰ ਵਧਣ ਕਰਕੇ ਕਿਵੇਂ ਤਗਮਾ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੈਰਾਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤਗਮਿਆਂ ਬਾਰੇ ਖ਼ਾਸ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ 2024 ਦੀ ਪੈਰਿਸ ਉਲੰਪਿਕ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਹਾਲ ਉਥਾਈਂ ਕਹੀਏ
ਸ਼ਾਇਰ : ਜਗਜੀਤ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 126
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਵਿਧਾ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਮੁੱਚੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਦੀ ਦਮਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤਸੱਲੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਜਗਜੀਤ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਗੀਤ ਵੀ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। 'ਹਾਲ ਉਥਾਈਂ ਕਹੀਏ' ਵਿਚ ਜਗਜੀਤ ਦੀਆਂ 29 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਪੈਂਤੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਗੀਤ ਅਤੇ 2 ਸਫ਼ੇ ਫੁੱਟਕਲ ਹਨ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ, ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ, ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਚੇਤਨਾ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤੱਤ ਤੇ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਗਜੀਤ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਹਰੇ ਕਚੂਰ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਡਿਗ ਰਹੀਆਂ ਤ੍ਰੇਲ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਵਰਗੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਮਾਨਦਾਰਾਨਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਵੀ। ਮੈਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਹੋਣ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਸੀ। ਜਗਜੀਤ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹਾਲ ਉਥਾਈਂ ਕਹੀਏ' ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਅਹਿਸਾਸ ਫੜੇ ਹਨ ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਅੰਤ ਸਵਾਲੀਆ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਛੰਦ ਮੁਕਤ ਤੇ ਕੁੱਝ ਛੰਦ ਬੰਦ ਹਨ। ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ ਦੇ ਗੀਤ ਬਾਜ਼ਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਜੀਦਗੀ ਜਿਊਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਸਤਕ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਪਲੇਠੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਜਗਜੀਤ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਛਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਇਦ 'ਹਾਲ ਉਥਾਈਂ ਕਹੀਏ' ਦੇ ਪਰੂਫ਼ਾਂ 'ਤੇ ਨਿੱਠ ਕੇ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਉਂਝ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈ, ਜਗਜੀਤ ਦੇ ਅਦਬੀ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਤੁਸਾਂ ਹਨ ਲੱਭਣੇ
ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਹੱਲ
ਲੇਖਕ : ਆਵੀ ਯੋਰਿਸ਼
ਅਨੁਵਾਦ : ਪੂਨਮ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 230
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿਵੇਂ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਜੁਗਤੀਪੁਣਾ ਦੁਨੀਆ ਸੰਵਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ' ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ ਹੈ। ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਸਾਰਥਕ ਕਾਢਾਂ ਕੱਢਣ ਵਿਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਮਾਲ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ ਹੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਵੀ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਕਾਢਕਾਰੀ ਦੇ ਹੁਨਰ ਪਿਛਲੇ 'ਚੱਕੀ ਦੇ ਆਟੇ' ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਦੇਸ ਆਪਣੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।... ਇਹ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਚਿਆਈਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾਂ ਪੁਆਉਂਦੀ ਕਿਤਾਬ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਚਾਨਣੇ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਡੇਢ ਕੁ ਸਾਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਕਬੂਲ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ' 'ਚ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੂਨਮ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ 'ਅਨੁਵਾਦਿਕਾ ਵਲੋਂ' ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਰਮੰਨੀ ਕਾਢਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਮਾਲ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ।
ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਚਮੁੱਚ ਕਮਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਆਵੀ ਯੋਰਿਸ਼ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਕੰਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੱਕਾ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹਾਸਿਲਾਂ ਤੋਂ ਲਾਹਾ ਲੈ ਕੇ ਅਸੀਂ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਭੁੱਖਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਬਿਮਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਏਨਾ ਚਾਅ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਪਈ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਥਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਮਹਿਜ਼ ਕੋਈ ਸੁਫ਼ਨਾ ਨਹੀਂ। ਪਰਮਪਾਵਨ ਦਲਾਈਨਾਮਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਹੈ 'ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣਾ' ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਯਹੂਦੀ ਸੰਤ ਰੱਬੀ ਟਰਫੌਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ 'ਪਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ' ਵਿਚ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ 'ਕੋਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਚਾੜ੍ਹੋ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਛੱਡਣ ਲਈ।'
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਐਂਬੂਲੈਂਸਾਂ ਦੀ ਊਬਰ', 'ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ, 'ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਜੀ.ਪੀ.ਐੱਸ.', 'ਸੁਨਹਿਰੀ ਅਗਨਕੰਧ', 'ਕੈਮਰਾ ਗਟਕ ਜਾਂ ਰੀੜ੍ਹ 'ਤੇ ਲੱਗੀ ਅੱਖ', 'ਇਕ ਬਿਹਤਰ ਬੈਡ-ਏਡ', 'ਧਰਤੀ ਸੁਰਗ ਇਕ ਕਰਨੇ', 'ਮੋਏ ਜਿਉਂਦੇ ਕਰਨੇ' ਆਦਿ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਤਹਿਤ ਬਣੀਆਂ ਖੋਜਾਤਮਕ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ 'ਚ ਜਾਂਦਿਆਂ ਲਿਖਾਰੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਸਾਰੀਆਂ ਹੈਰਾਨ ਹੀ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। 'ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਨੇਸ਼ਨ' ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਇਕ ਬ੍ਰਾਂਡ ਬਣਾ ਕੇ ਦਰਸਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪੁਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਮੁਲਕ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਸੀਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਆਬਾਦੀ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ, ਭਾਰਤ, ਜਾਪਾਨ, ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ-ਸਾਰੇ ਰਲਾਅ ਕੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਪੂਨਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਪੂਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਸਲੋਂ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਆਪਣਾ ਘਰ
ਲੇਖਕ : ਗੋਵਰਧਨ ਗੱਬੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 94171-73700

ਗੋਵਰਧਨ ਗੱਬੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ 15 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਲੇਖ, ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਕਵਿਤਾ, ਜੀਵਨੀ, ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ 11 ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਝਮੇਲੇ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ; ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਕਲਾਤਿਮਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦ ਔਰਤ ਨਜਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ 'ਕੜਵਾ ਝੂਠ' ਵਿਚ ਪਤੀ ਕੈਨੇਡਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਫੋਨ ਤੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਚੈਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਹੋਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਆ ਕੇ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਮਾਹੌਲ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਂ ਨੂੰ ਨੂੰਹ ਪੁੱਤਰ, ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਛੱਡ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਲਾਅਨਤਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪੁੱਤਰ ਜਾ ਕੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਂ ਨੂੰ ਆਸ਼ਰਮ ਹੀ ਆਪਣਾ ਘਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। 'ਜਲਾਦ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚਾਰ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਜਲਾਦ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਲਾਉਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਮੁਲਜ਼ਮ ਰੇਪ ਕੇਸ ਵਿਚ ਫਾਂਸੀ ਲਾਏ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਜਲਾਦ ਨਾਲ ਫੋਨ ਤੇ ਅਜਨਬੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ। ਜਲਾਦ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਮੌਕੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ, ਮਿਲਣੇ ਹਨ । ਇਹ ਉਸਦਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਸਪੈਂਸ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਹੈ। ਟਟੀਹਰੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਟਟੀਹਰੀ ਦੇ ਆਂਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬੱਚੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਤੇ ਘਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਪੰਛੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੰਵਾਦ ਰੌਚਿਕ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਸੌਦਾ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਅਲੀ ਵਿਆਹ, ਜਾਅਲੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਜਾਇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਅਲੀ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਪਾਤਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਅਸਲੀ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ...। ਸੌਦੇ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੀਲੀ, ਵਕਤ, ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗ, ਮੁਆਤੇ, ਹਵਾ ਹਵਾਈ, ਜਿਊਣ ਮਰਨ, ਦਿਲਚਸਪ, ਰੌਚਿਕ ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ ਤੇ ਕਥਾ ਰਸ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਪੇਪਰਬੈਕ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਗੈਟ ਅਪ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕੇ.ਐਲ.ਗਰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94635-37050

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 10 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ ਮੇਰਾ ਜਨਮ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਦੌਰ : ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਿਨ-1, ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਿਨ-2, ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਿਨ-1, ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਿਨ-2, ਪੜ੍ਹਾਈ ਫਿਰ ਸ਼ੁਰੂ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਦੇ ਦਿਨ, ਮੇਰਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 108 ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਯਾਦਾਂ, ਤਜਰਬੇ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ 'ਚ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਪਹਿਲੂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਮਿਹਨਤੀ, ਸਿਰੜੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਾਮਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ, ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਾਂ, ਸੰਪਾਦਨਾ ਰਾਹੀਂ ਅਮੀਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਬੜਾ ਮੁੱਲਵਾਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 50 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕਈ ਕਲਾਸਿਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਿੱਲੀ ਵਲੋਂ 2018 ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੀ ਇਹ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਢਲੇ 24 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਪਾਠਕਾਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਿਉਂ ਦੇ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 10 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਰਮੀਲੇ, ਸੰਕੋਚੀ ਅਤੇ ਹੀਣ-ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਬਾਲਕ ਦੇ ਮਹਾਂਨਾਇਕ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਬਣਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕ ਜਾਣ ਸਕਣਗੇ ਕਿ ਜੀਨੀਅਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੈਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸਗੋਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ-ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਬਣ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਾਹਸੀ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਭੈਅ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਡਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਜਿੱਤਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲੈਣੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਸੋਖੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪਰ ਸੋਖੇ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ, ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਆਖੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਇਸਪਾਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੂਰਤੀ ਵਿਚ ਢਲਦਾ ਦੇਖੋਗੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੁਭਾਸ਼ ਬਣਾਇਆ। ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਦੇ ਤਰਕ-ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਜਨ ਨੂੰ ਮਾਨਵ-ਮਨ ਦੇ ਦਵੰਧਾ, ਭੈਅ ਅਤੇ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸੱਚੀ, ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਮਿਲੇਗੀ। ਪਾਠਕਾਂ ਤਤਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇਖ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਦੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਸਕੋਗੇ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਕਫ਼ਨ ਦੀ ਜੇਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 290 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 237
ਸੰਪਰਕ : 98156-59220

ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਸਥਾਪਿਤ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ। ਚਾਰ ਮੌਲਿਕ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਸੰਪਾਦਤ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਹਥਲਾ ਸੰਪਾਦਤ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕਫ਼ਨ ਦੀ ਜੇਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ' ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਲੁੰਪਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਪਾਦਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਲੁੰਪਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸਾਧਨ ਵਿਹੂਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਮਾਈ ਲਈ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਰੋਕਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕ ਮੌਤ ਨਾਲ ਨਿੱਤ ਖੇਡਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਨੌਰੰਗ ਸਿੰਘ, ਅਜੀਤ ਕੌਰ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਲਿੱਟ, ਲਾਲ ਸਿੰਘ, ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ, ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ, ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ, ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਾਲੀਵਾਲ, ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹੀ ਤੇ ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦੀ ਵਿਊਂਤਬੰਦੀ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋਣ। ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਵਹਿੰਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬੇਹੁਰਮਤੀ ਅਤੇ ਨਹਿਰ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਬਦਲੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨਾਲ ਸੌਦੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪੈਸੇ ਬਦਲੇ ਮਰਦ ਵੀ ਦੇਹ ਦਾ ਸੌਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਿੰਗਲਿਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਫੰਡਾਂ 'ਚ ਕੁੰਡੀ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਲਾਵਾਰਸ ਮੁਰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਵੇਚਦੇ ਹਨ, ਹਯਾਤੀ ਦੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਲਈ ਕਸਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਥਰਡ ਜੈਂਡਰ ਦੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪੈਸੇ ਲਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਲਿੰਗ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਜਾਦੂ ਦੇ ਖੇਡ-ਖੇਡ ਵਿਚ ਦੇਹਾਂ ਦੇ ਸੌਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਜਿਸ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਪਾਦਤ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਿੱਥਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੇ ਉਦੇਸ਼ ਕਾਰਨ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਬਣੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਮਿੰਟੂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ
ਲੇਖਕ : ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 68
ਸੰਪਰਕ : 095184-02049

'ਮਿੰਟੂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ' ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਸੈਰ' ਪ੍ਰੇਰਣਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਨੋਖਾ ਵਿੱਦਿਅਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਅੱਖਰ ਵੀ ਵਿਹਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਖਰ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਲਈ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੀਆਂ ਇਲਾਕਾਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਵਧਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੋਮੇ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਹਰਮਨ ਦਾ ਜਾਦੂ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਰਮਨ ਝੁੱਗੀ-ਝੌਂਪੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਕੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰਮਨ ਦੇ ਇਹ ਸੰਬੋਧਨੀ ਬੋਲ, 'ਮਿੱਤਰੋ! ਸਾਡਾ ਮਿਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਲੈ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਬੱਚੇ ਹਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਛੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਰਾਬਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰੋਗੇ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਵੀਨਤਾ ਦਾ ਸੰਗਮ ਹੈ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾਮਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਵੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਖੂਹ ਦਾ ਡੱਡੂ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲਾ ਇਕ ਡੱਡੂ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਛੱਪੜ ਵਿਚੋਂ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਬਣ ਕੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਤਲਾਬ ਵਿਚ ਪੁੱਜ ਕੇ ਮਨ ਦੀ ਮੁਰਾਦ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਮਿੰਟੂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ' ਵਿਚਲਾ ਪਾਤਰ ਮਿੰਟੂ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਬਲਰਾਜ ਨੂੰ ਏ.ਟੀ.ਐਮ. ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹਾ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ੰਕਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏ.ਟੀ.ਐਮ. ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਵਰਤਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਅ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਬਲਰਾਜ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤਤਕਾਲ ਸਕੂਲ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਲਰਾਜ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਏ.ਟੀ.ਐਮ. ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਫੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਏ.ਟੀ.ਐਮ. ਵਿਚ ਨਗਦ ਰਾਸ਼ੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਉਂ ਮਿੰਟੂ ਆਪਣੀ ਦੂਰਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਬਲਰਾਜ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਨਾਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 'ਲਾਈਲਗ ਵਜ਼ੀਰ', 'ਚਿੜੀ ਦੀ ਸੈਰ', 'ਸਮਝੌਤਾ' ਅਤੇ 'ਕੋਇਲ ਦੀ ਸਮਝ' ਆਦਿ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। 'ਹੋਲੀ ਵਾਲਾ ਦਿਨ' ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੁੰਦਰ ਕਥਾ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਰਤਮਾਨ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਸਿਰਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਹਾ

 ਨਸ਼ੇ ਸਮੱਸਿਆ ਤੇ ਸਮਾਧਾਨ
ਸੰਪਾਦਕ : ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਫੂਲਪੁਰ
ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ : ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 70, ਸਫ਼ੇ : 176

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਸੁਘੜ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ 28 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਨਸ਼ੇ ਨਿਗਲ ਗਏ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਪਾਅ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਆਦੀ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ?, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਆਓ! ਨਸ਼ਿਆਂ ਖਿਲਾਫ ਇਕਜੁਟ ਹੋਈਏ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਨਸ਼ੇ: ਸਮੱਸਿਆ ਤੇ ਸਮਾਧਾਨ, ਜਦੋਂ ਤਮਾਕੂਬੰਦੀ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ।, ਸ਼ਰਾਬ: ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਰਾਪ, ਨਸ਼ੇ: ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਰੋਗ, ਨਸ਼ਾ-ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ-ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ, ਇਤੁ ਮਦਿ ਪੀਤੈ ਨਾਨਕਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਤੰਦੂਏ ਜਕੜ ਲਈ ਜਵਾਨੀ, ਨਸ਼ਾ: ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਹਨਤ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਨਸ਼ੇ ਕਿਵੇਂ ਖਤਮ ਹੋਣ?, ਸੁਨਹੁ ਲੋਕਾ ਮੈ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ ਪਾਇਆ, ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜੁਗਤੀ, ਜਿਤੁ ਪੀਤੈ ਮਤਿ ਦੂਰਿ ਹੋਇ, ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ, ਝੂਠਾ ਮਦੁ ਮੂਲਿ ਨ ਪੀਚਈ ਜੇ ਕਾ ਪਾਰਿ ਵਸਾਇ, ਨਸ਼ਾ : ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਜੜ੍ਹ, ਜਗਤ ਜੂਠ ਤਮਾਕੂ ਦਾ ਬਹੁਘਾਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੈਆਂ 'ਚੋਂ ਲੱਭਦਾ ਮਸਤੀਆਂ ਤੂੰ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਭੂਤ, ਖਾ ਲਈ ਜਵਾਨੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਖ ਮੋੜ ਲੈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਨਾਮ ਜਪੋ, ਕਿਰਤ ਕਰੋ, ਵੰਡ ਛਕੋ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਨਰੋਈ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦੱਸੀ ਸੀ, ਅੱਜ ਉਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਦਰਿਆ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੁਆਰਾ ਵਰੋਸਾਈ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਿਸ ਧਰਤੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਹਾਦਰ-ਸੂਰਬੀਰ ਯੋਧੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅੱਜ ਉਸ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਭਾਰੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਪਰਤੀ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹ ਹੋਈ ਜਵਾਨੀ ਇਸ ਸਾਰੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਾਰਨ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਕੋ ਇਕ ਕਾਰਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਬੇਹੱਦ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਾ ਡਿਗੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਖ਼ਲਾਕ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਕ ਧਿਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਨਿਰੋਲ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਤਿੰਨ ਧਿਰਾਂ-ਰਾਜੇ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਸੀ। ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਪਰਤ-ਦਰ-ਪਰਤ ਫਰੋਲ ਕੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖਲੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਤਸਕਰਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇ-ਖੌਫ ਹੋ ਕੇ ਨਸ਼ਰ ਕਰਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਜਗਾਉਣ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜੀ ਇਹ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀਰਘ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਔਖਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ; ਪਰ ਨਾ-ਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਸਾਰੇ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਸਾਰਥਿਕ ਸਿੱਟੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ, ਮਹਾਨਤਾ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

...ਖ਼ਤ ਲਿਖੀਂ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਗੁਰਦੀਪ ਲੋਪੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਹਾਓ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 94
ਸੰਪਰਕ : 98780-02774

ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੇ ਜਿਸ ਬੁਲੰਦੀ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਹੈ ਉਸ 'ਤੇ ਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਇਸ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਤੀਤ ਦੇ ਸਮਰਪਿਤ ਤੇ ਸਿਰੜੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਧਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਓਥੇ ਨਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਘੇਰੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਫ਼ਿਲਾ ਹੋਰ ਵਡੇਰਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਗੁਰਦੀਪ ਲੋਪੋਂ ਵਰਗੇ ਕਲਮਕਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। 'ਖ਼ਤ ਲਿਖੀਂ' ਉਸ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਕਾਸੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਇਕ ਮਹਿਜ਼ ਦੋ ਤੋਂ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਫ਼ੇਲੁਨ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਵਿਚ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹਿਰਾਂ ਵੀ ਲੰਮੇਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿੰਦੂ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਬਿੰਦੂ ਫੈਲਦਾ ਫੈਲਦਾ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤੀ ਲੰਬੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਸਦਿਆਂ ਮੁਸਕ੍ਰਾਉਂਦਿਆਂ ਬਸਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਬਿਹਤਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣਿਆਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਮਗ਼ਰੂਰੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੇਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਇ ਵੀ ਓਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਕਲਮਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਨੇਤਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵੀ ਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਇੰਝ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਜਿੱਥੇ ਪਿਆਰ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹਨ ਓਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਢਾਹੂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਿਅਰ ਕਈ ਵਾਰ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਵਰਗੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਬਣਤਰ, ਵਜ਼ਨ, ਸ਼ਬਦ ਉਚਾਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਡਾ ਅੰਤਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਖ਼ਤ ਲਿਖੀਂ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਗੁਰਦੀਪ ਲੋਪੋਂ ਦਾ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਹੈ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਬਣਨਾ ਹੈ ਤੇ ਹੌਸਲਾ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਦੁਆ ਦੇਵਾਂਗਾ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਕਾਊਟਿੰਗ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 52
ਸੰਪਰਕ : 97800-36137

'ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਕਾਊਟਿੰਗ' ਪੁਸਤਕ ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ 52 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਕਾਊਿਟੰਗ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਕੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਵਰ 'ਤੇ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੇ ਬਾਨੀ ਲਾਰਡ ਬੇਡਨ ਪਾਵੈਲ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਖੇਡਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਐਨ.ਸੀ.ਸੀ ਅਤੇ ਐਨ.ਐੱਸ.ਐੱਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਦਿਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਬੰਧੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਕਾਊਟ ਲਹਿਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਬੇਡਨ ਪਾਵੈਲ ਸਨ। ਬੇਡਨ ਪਾਵੈਲ ਨੇ ਸਕਾਊਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੈਂਪ 1907 ਵਿਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਕ ਨੇਕੀ ਭਲਾਈ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸਕਾਊਟ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ। ਸਕਾਊਟ ਸ਼ਬਦ ਮਿਲਟਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਸਕਾਊਟ ਅਤੇ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਗਾਈਡ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਨਿਯਮ, ਆਦਰਸ਼, ਗੀਤ, ਵਰਦੀ ਸਬੰਧੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਕਾਊਟ ਅਤੇ ਗਾਈਡ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸਬੰਧੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਕਾਊਟ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ, ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ, ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਗ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੈਂਪ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਲੋੜਾਂ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਵੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ
'ਸਾਰੀਆਂ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਰਤਾਜ ਹੈ।
ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਚੰਗਾ, ਸੇਵਾ ਇਹਦਾ ਕਾਜ ਹੈ।
ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਅਤਿ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਸਕਾਊਟਿੰਗ ਸਬੰਧੀ ਦਿੱਤੀ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਰ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੇਲੋੜਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਹੱਸ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੌਕੀਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਾਊਸ ਆਫ ਲਿਟਰੇਚਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300, ਸਫੇ : 179
ਸੰਪਰਕ : 99145-49724

'ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਹੱਸ' ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੌਕੀਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੌਕੀਮਾਨ ਬੀ. ਐਸ. ਐਫ. ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਟੀ ਕਮਾਂਡੈਂਟ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 13 ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਤਕਸੀਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੇ ਪਾਠ 'ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ' ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇਕ ਅਹਿਮ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਸੀਂ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।ਅਗਲੇ ਪਾਠ 'ਜ਼ਹਿਨੀਅਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ' ਵਿਚ ਮਨ ਦੀ ਭਟਕਣ ਅਤੇ ਚਿੱਤ ਦਾ ਉਛਾਲ ਜੋ ਨਾਰਦ ਮੁਨੀ ਦੋ ਗੱਲ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ 'ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਝ', 'ਆਤਮ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ, ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਆਸ', 'ਉਮੀਦਾਂ ਦਾ ਕਾਤਲ ਜੋਖਮ', 'ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਕੀ ਹਨ?', 'ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚਣ ਵਾਲੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀਏ?' ਅਤੇ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣਾ ਇਕ ਕਲਾ ਹੈ' ਵਰਗੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨ ਰੱਬ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਸਭ ਵਿਚ ਭਿੰਨਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੱਲ ਕਿ ਆਦਮੀ ਜੋ ਚਾਹੇ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹ ਹਰ ਔਕੜ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਵੇਂ ਇਨਸਾਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਸੀਮਿਤ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਮਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਏਨੀ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਧਰਤ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਅਥਾਹ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਲੁਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਾਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੀ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲੇਖਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਸਫਲ, ਉੱਜਲ ਭਵਿੱਖ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 09855395161

ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ 'ਝੂਟੀ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ.ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਐਂਡ
ਮੀਡੀਆ ਹਾਊਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 98155-61456

ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਪਰਿਵਾਰਕ, ਸਮਾਜਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਹਨ। ਆਓ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ :
-ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਬੋਹੜ ਦੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਝੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਦੇਵੇ ਨਿੱਘੀਆਂ ਦੁਆਵਾਂ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨੋ ਬੋਝ, ਨਾ ਮੰਨੋ ਭਾਰ ਜੀ
ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਕਰੀਏ ਸਤਿਕਾਰ ਜੀ।
-ਅਮੀਰੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਜਾਪੇ ਮੈਨੂੰ ਧੁੱਪ ਛਾਂ
ਅੱਜ ਇਸ ਬਨੇਰੇ ਕੱਲ੍ਹ ਉਸ ਬਨੇਰੇ ਕਾਂ।
ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਜਿੰਦ ਤਪਾਈ ਜੀ
ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਰਲ ਕਰਨ ਕਮਾਈ ਜੀ।
-ਦੁੱਖਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਨੇ
ਇਕੋ ਪਰਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਬਾਂਹ ਫੜਦੇ ਨੇ।
-ਬੰਦਿਆਂ ਬੰਦਾ ਬਣ ਕੁਝ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਕੋਲੋਂ ਡਰ
ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਵਾਤਾਵਰਨ ਉਜਾੜੇ ਕੁਝ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰ।
-ਬਿਖੜੇ ਪੈਂਡੇ ਸੁੰਨੀਆਂ ਰਾਹਾਂ, ਨਜ਼ਰ ਕੋਈ ਨਾ ਆਵੇ
'ਕੱਲੀ ਕਹਿਰੀ ਜਿੰਦ ਮੇਰੀ ਦੱਸ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ ਜਾਵੇ।
ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਗ਼ਰੀਬੀ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੂਸ਼ਿਤਾ, ਦਾਜ ਆਦਿ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਚੇਤੰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸੁਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਜੇ ਤੂੰ ਨਾ ਮੰਨਦੀ
ਲੇਖਕ: ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਭੀਖੀ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 98143-98762

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹਸਤਾਖਰ, ਅਨੇਕਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ 'ਚ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ ਦੇ ਸੰਨ 2024 'ਚ ਛਪੇ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਕੁੱਲ 10 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਲਮਕਾਰ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਇਕ ਕਹਾਣੀ 'ਜੇ ਤੂੰ ਨਾ ਮੰਨਦੀ' ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮਕਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਨੇਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਵਾਦ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਰਚੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਰਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸੋਸ਼ਣ ਦੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਜੇ ਤੂੰ ਨਾ ਮੰਨਦੀ' 'ਚ ਅਮਨ ਅਤੇ ਹਨੀ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜਨੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਹਾਣੀ 'ਲਹੂ ਦੇ ਰੰਗ' ਵਿਚ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮਾਂ, ਨਸਲਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲੜਾ ਕੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਦੰਗੇ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲਣੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਛੇੜ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਤੀਤ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਫੈਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਆਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਮੁਤਾਬਕ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ, ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਹ ਚੋਣਵੇਂ ਕਹਾਣੀ ਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 99826-27136

ਸਿੱਖ-ਧਰਮ ਦੇ ਚਿੰਤਨ-ਪ੍ਰਸੰਗ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਿਥਿੰਕ ਬੁੱਕਸ, ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 400, ਸਫ਼ੇ : 240
ਸੰਪਰਕ : 94643-46677

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਥਾਪਤ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁੰਝੀਆਂ ਰਮਜਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੋ ਦਰਜਨ ਨਿਬੰਧ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਸਿੱਖ ਰਹੱਸਵਾਦ, ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸੋਮਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅਕਾਲ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਤੱਕ ਦਾ ਮੀਮਾਂਸਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਗ੍ਰੰਥ, ਪੰਥ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ, ਗੁਰਮਤਾ ਬਨਾਮ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਰੋਕਾਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਤੇ ਵਿਕਾਸ, ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਸਿੱਖ/ਪੰਥਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਧਾਨ ਦਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਬਾਣੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ: ਮਸਲਾ, ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਕਿ ਸਿਆਸਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ-ਰਹੱਸ, ਦਸਤਾਰ ਦਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ, ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਭੂਤ ਅਤੇ ਭਵਿਖ, ਸਿੱਖ-ਸਮਕਾਲੀਨਤਾ ਦੀਆਂ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਲੋੜਾਂ, ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਪੰਥ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਪਰਿਪੇਖ, ਸ਼ਬਦ-ਮਾਡਲ ਦੀਆਂ ਸੰਬਾਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦਾ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਸਿੱਖ, ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਰਥੀ ਸਰੋਕਾਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਾਖੂਬੀ ਵਰਣਿਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ-ਕਾਲ ਵਿਚ (1469-1708) ਗੁਰੂ-ਦੇਹੀ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ-ਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਦੇਹੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਗੁਰੂ-ਜੋਤਿ ਅਰਥਾਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ 'ਗੁਰੂ ਮਾਨਿਓ ਗ੍ਰੰਥ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਭਾਈ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ, ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਪੰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਭ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਿਭੀ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਚਿੰਤਨ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹੀ ਜੋਤਿ ਅਤੇ ਜੁਗਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਭਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸੋਮਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦਰਜ ਸੰਕਲਪਾਂ/ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਆਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮਕਾਲ ਦੇ ਹਾਣ ਦੇ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਆਮ ਜਗਿਆਸੂ ਦੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਡਾ. ਸਰਬਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਸਿੱਖ-ਧਰਮ ਦੇ ਚਿੰਤਨ-ਪ੍ਰਸੰਗ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ' ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਸੇਧ ਪੱਖੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਆਪਣੇ ਵਰਗੀ ਆਪ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਵਿਚ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਾਂ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਵੀ ਤੇ ਲਾ-ਮਿਸਾਲ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਲੱਖਣ ਤੇ ਅਦਭੁੱਤ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਭਖਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 24 ਹੈ। ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ, ਇਸ ਵੇਲੇ ਆਲਮੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੋ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਨਿਭਣ ਵਿਚ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀਆਂ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਰਮੀ-ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੁਕਤੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ 'ਸਿੱਖ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਬਹੁ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਿਰਤਾਂਤ' 'ਸਿੱਖ ਸਮਕਾਲੀਨਤਾ ਦੀਆਂ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਲੋੜਾਂ' ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੱਖ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ, ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਗ਼ਰੀਬ ਮਾਲਕ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਕੇ ਤੁਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਰੀ-ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਬੰਧਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਵੇਕਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੁਸਤਕ ਰਚੇਤਾ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਅਛੋਪਲੇ ਹੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਿੱਖ ਹੋ ਜਾਣ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਜਰ ਆ ਰਹੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਵਾਂਗ ਲਏ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਮਸਲਾ-ਏ-ਹੱਲ ਕਸ਼ਮੀਰ
ਲੇਖਕ: ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ 'ਲਾਲੀ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਿੰਟਵੈੱਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 70
ਸੰਪਰਕ : 98882-24772

ਇਹ ਇਕ ਨਾਟਕੀ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੱਖ ਪਾਤਰ 'ਲਾਲੀ' ਇਕ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਬੰਦਾ, ਜੋ ਘੜੀਸਾਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ 77 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਗ ਰਹੇ ਖੂਨ ਦੇ ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿਮਾਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲਾਲੀ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਅੱਗੇ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਬਸ ਇਕ-ਇਕ ਟੀਮ ਬਣਾ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਇਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹ ਟੀਮ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ ਕਹਾਣੀ ਵਿਸਤਾਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਸ਼! ਇਹ ਕੰਮ ਲਾਲੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਜਿੰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਲਾਲੀ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਨਿੱਤ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲਾਲੀ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਪ੍ਰਿੰਸ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਲਾਲੀ ਦੀ ਸੋਚ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 77 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀਆਂ ਉਹ ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਕਰੇਗੀ? ਪ੍ਰਿੰਸ ਲਾਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਜਾਗਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲਾਲੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਬਜ਼ਿੱਦ ਹੈ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਜਾਏ। ਬੱਸ ਏਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੰਦਾ ਹੈ ਲਾਲੀ ਦੇ ਇਸ ਭੋਲੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀਕਰਨ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਓ ਕਿ ਲਾਲੀ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਾਡੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਲਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸ ਤਬਕੇ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਹੀ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ ਚਾਹੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇਕ ਵੇਖਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੇਤਾ ਇਸ ਮਸਲੇ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭਖਦਾ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਚਮਕਾਉਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਸੇਕਣੀਆਂ ਹਨ, ਵਰਗੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰਸ ਅਤੇ ਲਾਲੀ ਵਰਗੀ ਭੋਲੀ ਜਨਤਾ ਕਿਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀਕ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਬਰਬਾਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲਾਲੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਇਕ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਸੋਚ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ: 98721-17774

ਨੰਗੇਜ਼
ਅਤੇ ਹੋਰ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਾਂਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਊੜਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਮੋਗਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 94633-52107

ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਾਂਸ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉੱਘਾ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਛਪੀਆਂ 9 ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ, ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਹਾਣੀ, ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਬਸ ਅਜੇ ਏਨਾ ਹੀ, ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਢਾਹਾਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜਤਿੰਦਰ ਹਾਂਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਨੰਗੇਜ਼' ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਔਰਤ ਬਦਨਾਮ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਪਿਛੋਂ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮਰਦ ਪਾਤਰ ਵੀ ਇਸੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਬੜੀ ਜੁਗਤ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਮਰਦ ਔਰਤ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਪਾਵੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਕਾਲ' ਦੀ ਫਿਜ਼ਾ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਕ ਸ਼ਰਾਬੀ ਪਾਤਰ ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਕਹਾਣੀਆ ਵਿਚ ਮਰਦ-ਔਰਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਉਸਰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ 'ਲੁਤਰੋ' ਦੀ ਔਰਤ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਾਲਕਣ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਬਹੁਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਕਹਾਣੀ ਆਓ ਪਿਆਰ ਕਰੀਏ ਦੀ ਔਰਤ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੁਸੀਨ ਔਰਤ ਹੈ। ਅਫ਼ਸਰ ਹੈ। ਪਤੀ ਉਸ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਮਹੀਨੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਗਈ ਸੀ। ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਤਲਾਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਨਤਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਜਿਹਾ ਬੱਚਾ ਸ਼ਰਾਬੀ ਦੀ ਸਕਿਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਗੱਲਾਂ-ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਮੈਡਮਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਮਾਹੌਲ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਰਾਹੂ ਕੇਤੂ ਲੰਮੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਾਤਰ ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ। ਤੱਖੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸਪੇਰੇ ਦਾ ਜਵਾਨ ਪੁਤ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗ ਨਾਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੌਤ ਦੀ ਜੰਗ ਲੜਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਪ ਗਿੱਦੜਸਿੰਗੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇ-ਰਵਾਜਾ ਸੂਟ ਵਿਚ ਸਿਰਲੇਖ ਬਣਾ ਕੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਵੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਗੁੰਮਰਾਹ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵਰਡ ਲਾਈਟ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 270 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 94170-81419

'ਗੁੰਮਰਾਹ' ਨਾਵਲ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਅਜਿਹਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਭਟਕ ਜਾਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜੁਰਮ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਗਆਚ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੁਰਮ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਤੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚਾਨਣ ਕਿਵੇਂ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲਾ ਪਾਤਰ ਦੀਪੀ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੱਗੇ ਸੀ ਪਰ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਇਕ ਅਧਿਆਪਿਕਾ ਵਲੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਹੈਰੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਵਜ੍ਹਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੈਰੀ ਬੇਦੋਸ਼ਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮੈਡਮ ਦੀ ਕੁੱਟ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ। ਮੈਡਮ ਦੇ ਹੈਰੀ ਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੈਡਮ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਲੜਕਾ ਇਕ ਵਿਗੜੀ ਔਲਾਦ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਪਰ ਮੈਡਮ ਨਾਲ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਖਰਮਸਤੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈਰੀ ਨਾਲ ਉਲਝਣ 'ਤੇ ਹੈਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਨਿੱਤ ਮੈਡਮ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਦੀਪੀ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਮੈਡਮ ਦੇ ਪੱਥਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜੁਰਮ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵੱਲ ਪੈੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਚੰਗਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਨਾਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਹਰ ਖੇਡਣ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫਰਮਾਇਸ਼ੀ ਖਿਡਾਰੀ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਮਰਨ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਦੀਪੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਤ-ਪਨਾਹੀ ਲੀਡਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੀਪੀ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਲਾਹਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦੀਪੀ ਦੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਜ਼ੁਲਮ ਸਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਪਿਛਲਝਾਤ ਦੀ ਜੁਗਤ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੇ ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਦੀਪੀ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪੀ ਜੁਗਤਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਵਲ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਹਿੰਮਤ ਦਾ ਹੁਨਰ
ਲੇਖਕ : ਤਰਸੇਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਪੰਨੇ 108
ਸੰਪਰਕ : 98159-76485

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਤਰਸੇਮ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿੰਮਤ ਦਾ ਹੁਨਰ' ਉਸ ਦਾ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਥਾ-ਸੰਕਲਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਰਗ-ਵੰਡ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਖ ਪਰਖੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਸਾਰ ਸਮਾਜਿਕ, ਪਰਿਵਾਰਕ, ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਸੰਸਾਰ, ਵਿੱਦਿਅਕ, ਖੇਡਾਂ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦਾਅਰਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਤਣਾਅਯੁਕਤ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਛੂਹਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਕ ਸੁਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮੋੜ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਪੰਚਤੰਤਰ' ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਬੋਲਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਦੀ ਉਚਿਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਜਾਂ ਮੁਖ਼ਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਭੈੜੀ ਸੋਚਣੀ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਮੱਕਾਰ, ਝੂਠੇ, ਜ਼ੁਲਮੀ, ਚੁਗਲਖ਼ੋਰ, ਨਿੰਦਕ, ਬੇਈਮਾਨ, ਈਰਖਾਲੂ, ਸੜੀਅਲ ਜਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਨਾ ਸੁਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਮੂੰਹ ਦੀ ਖਾ ਕੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਈਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਾਤਰ ਜੇਤੂ ਹੋ ਕੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਸਤੂ-ਜਗਤ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 'ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੀ ਤਿਤਲੀ', 'ਰਾਣੀ ਮੱਛੀ', 'ਕਰਨ ਦੀ ਚਿੜੀ', 'ਨਿੱਕੇ ਡੱਡੂ','ਤਿੰਨ ਦੋਸਤ', 'ਟਟੀਹਰੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ','ਨੇਕ ਕਬੂਤਰ', 'ਸੱਪ ਤੇ ਪੰਛੀ', 'ਸਾਬਾਸ਼ ਸੁਮਨ' ਅਤੇ 'ਰੱਬ ਦੇ ਜੀਅ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਲੇਖਯੋਗ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਦੀ ਚਰਿੱਤਰ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਯਥਾਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਪ੍ਰੇਰਨਾਤਮਕ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਖੇਡ-ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। 'ਚਲੋ ਰੋਟੀ ਲੱਭੀਏ, 'ਖਿਡਾਰੀ, 'ਨਿੱਕਾ ਸਾਵੀ, 'ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੀ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਨੇ, 'ਸਾਈਕਲ ਦੋਸਤ, 'ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਤੀ, 'ਅਨਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿਹੜਾ, 'ਰਿੰਕੂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ, 'ਜੇਠੀ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਸੁਨੇਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪਾਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਹੜਾ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾ ਜਾਣੇ ਅਤੇ ਪਿਆਜ਼ੀ ਡੰਕ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰ-ਚਿਤਰਣ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਅਖਾਣਾਂ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਉਚਿਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਕ੍ਰਿਤ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਲਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ
ਲੇਖਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 148
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਕੁਦਰਤੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਰ ਵੀ ਹੈ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਯਾਦ ਹਨ। ਉਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਗਾ ਵੀ ਬੜੇ ਟੁੰਬਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਨਾਵਲ 'ਲਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ' ਅੱਜ ਦੇ ਇਸ਼ਕੀਆ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮਤਲਬ ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪਦਾਰਥ ਆਧਾਰਿਤ ਮਤਲਬੀ ਪਰਿਪੇਖ ਦਾ ਉਹ ਸਮਾਂ ਗਿਣਿਆ/ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਕਾਮ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ ਲਗਭਗ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਕਗਾਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਾਮ ਦੇ ਚੁਬਾਰੇ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪੌੜੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਪਦਾਰਥਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੀ ਇਹ ਜੁੜ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਮੁਕ ਇਸ਼ਕ ਲਈ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਲੱਭੀ ਵੀ ਉਹ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਸਰਦੀ-ਪੁਜਦੀ ਹੋਵੇ, ਚੰਗੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੋਵੇ, ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸੌਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕਿ ਇਕ ਤਕੜੀ ਸਾਮੀ ਹੋਵੇ। ਆਪਣੇ ਝੱਗੇ ਦੇ ਭਾਵੇਂ ਬਟਨ ਵੀ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਹੋਣ ਪਰ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਕਮੀਜ਼ ਦੀ ਕਰੀਜ਼ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਪਾਕਿ-ਪਰਵਿਰਤੀ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ 'ਲਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ' ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣਗੇ, ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤਾਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਕੁਝ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਿਆਰ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ (ਲਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ) ਦੀ ਬਾਤ ਹੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਲ 21 ਕਾਂਡਾਂ 'ਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰਗਤ ਲਵ-ਪ੍ਰ੍ੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਲਾਉਣ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਲੱਗੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਤਨਵੀਰ ਦੀ ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਨੂੰ ਬੜੀ ਪ੍ਰਭਾਵਪੂਰਨ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁੱਖ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਨੌਜਵਾਨ ਇਕ ਗੋਰਾ ਖ਼ਾਨ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਇਮਾਮਤ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਤਨਵੀਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁਸਨਪ੍ਰੀਤ ਨਾਂਅ ਦੀ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਚੰਗੀ ਜਾਇਦਾਦ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਬੀਵੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਹਲਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਸਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਬਚਾਅ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਸਦਕਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਧਰੋਂ ਸਮਾਪਤੀ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਕੁੜੀ ਅਨੂਪ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਵੀ ਅੱਧਵਾਟੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਜਦੋਂ ਦੈਵੀ ਪੱਖ 'ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪੱਖ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਪਰਮਾਰਥ ਉੱਪਰ ਪਦਾਰਥ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਪਿਆਰ ਉੱਪਰ ਵਪਾਰ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਵਸਤੂਵਾਦੀ ਵਰਤਾਰੇ ਹੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਰੱਬ ਨਾਲੋਂ ਜੱਗ ਪਿਆਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਤਮਿਕ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਚੰਮ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਅਸਰਦਾਇਕ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਟਕਣ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਸਹਿਜ ਸੁੰਗੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੰਦਾ ਰਾਹੋਂ ਕੁਰਾਹੇ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਧਾਰਨਾ ਗ੍ਰਸਤ ਲਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਆਰੰਭ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਸੁਖਾਵਾਂ ਲੱਗੇ ਪਰ ਅੰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁਖਦਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਲਗਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡਾ ਅੱਜ ਦਾ ਸਮਾਜ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਲਈ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਜੋਂ ਹੀ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਅਸਰਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਸਫ਼ਲਤਾ ਭਰਪੂਰ ਅਦਬੀ ਅਮਲ ਲੇਖਕ ਦੀ ਖ਼ਿਆਤੀ, ਕੀਰਤੀ ਤੇ ਸ਼ੁਹਰਤ 'ਚ ਵੀ ਵਾਹਵਾ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98889-24664

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬੜੇ ਹੀ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਨਿਆਰਾ ਬਾਲ ਨਾਵਲ 'ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ' ਵਿਚ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚਲੇ ਬਚਪਨ, ਪਰਿਵਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੋਲੀ ਭਾਵ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਪੋਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਅਰਾਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਚਾਰ ਦੋਸਤ ਮੀਕਾ, ਬਿੱਲੂ, ਜੱਸ ਅਤੇ ਸੋਨੂੰ ਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਰੌਚਕ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚਾਰੋ ਦੋਸਤ ਇਕੋ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਇਕੋ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਰੰਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਕੀਆਂ ਲਈ ਉਦਾਹਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਬਗੀਚੇ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਵੀ ਉਚੇਚਾ ਖਿਆਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਇੰਨੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਤੱਕ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬੱਚੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਯਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਸਗੋਂ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਵੀ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਖੂਨ ਖਰਾਬੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਚੁਣਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੋਨੂੰ ਗੁੱਸੇ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਯਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਬੱਚੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਰਗਰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਵੀ ਹਨ। 'ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ' ਨਾਵਲ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਨਵੀਂ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰ ਮਾਣ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਨੋਰਥ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਸਫਲ ਹੋਇਆ। ਨਾਵਲ ਦੇ 14 ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਲੋਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਕਦੀ ਨਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਸੀਹਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42895

ਇਕ ਅਨਜਾਣ ਔਰਤ ਦਾ ਖ਼ਤ
ਲੇਖਕ : ਸਟੀਫਨ ਜ਼ਵਿਗ
ਅਨੁਵਾਦ : ਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ 'ਮਖ਼ਮੂਰ'
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਭਾਕਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94640-62370

ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਸਟਰੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੀ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਲ ਹਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਲੇਖਕ ਤਾਂ ਮਹਾਨ ਹੈ ਹੀ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਵੀ ਮਹਾਨ ਹੈ। ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਬੱਚੀ ਦੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ ਇਕ ਅਮੀਰ, ਹੋਣਹਾਰ, ਸੁੰਦਰ ਲੇਖਕ ਆ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਬੱਚੀ ਉਹਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਬੱਚੀ ਹਰ ਸਮੇਂ ਟਿਕਟਿਕੀ ਲਾ ਕੇ ਇਸ ਵੱਡੇ ਵਿਦਵਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਲੜਕੀ ਵੱਲ ਕਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਣਗੌਲੀ ਸਾਧਾਰਨ ਲੜਕੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਜਾਨ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਪਰ ਇਹ ਮੁਹੱਬਤ ਕਦੇ ਲੇਖਕ 'ਤੇ ਜ਼ਾਹਿਰ ਨਾ ਹੋਈ। ਅਖ਼ੀਰ ਉਹ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਪੈ ਗਈ, ਇਸ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਰਾਤਾਂ ਰਹੀ। ਇਸ ਦੇ ਇਕ ਬੇਟਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਕੇ ਮਰ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਇਸ ਨੇ ਇਕ ਖ਼ਤ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਕਦੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਕ ਪਿਆਰ-ਵਿਗੁੱਤੀ, ਮਜਬੂਰ, ਮਰਨ ਕਿਨਾਰੇ ਹੋਈ ਇਸ ਔਰਤ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਖ਼ਤ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਔਰਤ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਲੜਕਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸ਼ਿੱਦਤ, ਤੜਪ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਨਾਲ ਇਹ ਖ਼ਤ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਦਿਲ ਕੰਬਾਊ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁਆਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਗਿਆਨ ਦੇ ਗਹਿਣੇ
ਲੇਖਕ : ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98150-18939

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਸ੍ਰੀ ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਕਈ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਕੌਮੀ ਰਾਜ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਉੱਦਮੀ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਡ ਜਗਤ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵੰਨ-ਸਵੰਨਤਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਗਿਆਨ ਦੇ ਗਹਿਣੇ' ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਚਾਸ਼ਨੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਸੁਆਦ ਵੀ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਅਤੇ ਨਿਹਾਰਿਆ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਰਗ-ਵੰਡ ਸੂਝ-ਸਿਆਣਪ ਵਾਲੀ ਹੈ। 1. ਬਾਲ ਜੀਵਨ ਭਾਗ 'ਚ ਸੱਤ ਲੇਖ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਉੱਜਵਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਵਿਰਸਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। 2. ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰ ਭਾਗ 'ਚ 14 ਲੇਖ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸੋਚ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਉਤੇਜਨਾ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲ-ਬਾਣੀ ਨਿਖਾਰਦੀ ਹੈ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ। ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਉੱਚੀਆਂ ਪਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਪਗਡੰਡੀ ਹੁੰਦੀ। 3. ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਾਰ 'ਚ 11 ਲੇਖ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਸੇਧ ਦੇਣ ਲਈ ਜੀਵਨ-ਤਜਰਬੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸਾਂਝ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਲਗਾਓ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕਾਂ, ਪਾਠ-ਕ੍ਰਮ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਰੌਚਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। 4. ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਭਾਗ ਵਿਚ 10 ਬੜੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਰਫ਼ਤਾਰ, ਗੁਫ਼ਤਾਰ ਤੇ ਦਸਤਾਰ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਅੰਬਾਂ ਵਾਲਾ ਦੁਆਬਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਰਿਹਾ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਆਦਿ। 5. ਅੰਤਲਾ ਭਾਗ ਨਜ਼ਰੀਆ 'ਚ 9 ਲੇਖ ਬੜੇ ਗੰਭੀਰ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਲਖਾਇਕ ਹਨ। 'ਕੁਝ ਵਾਕ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ : ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀ ਮਾਰ ਵਗ ਗਈ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਉੱਜੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ 'ਚ ਫਸ ਕੇ ਜੁਆਨੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।' ਔਲਾਦ ਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ। ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਦੀ ਇਹ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸੱਚ ਤੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ, ਮੁਬਾਰਕ ਹੋਵੇ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ
ਲੇਖਕ : ਪੀ. ਫਰੈਡਰਿਕ, ਭਜਨ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀਥਿੰਕ ਬੁੱਕਸ, ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 349 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 148
ਸੰਪਰਕ : rethinkbook24@gmail.com

ਪੀਟਰ ਫਰੈਡਰਿਕ ਅਤੇ ਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ Kite Flights : The Proxy Wars Behind the Kabul Gurdwara MassacreÓ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਕੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸ਼ੌਕੀ ਥੀਉਰੀ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੱਤਾ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਆਈਡੀਆਲੋਜੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਖਣੀ-ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿਚ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਨਰਸੰਘਾਰ ਦੀਆਂ ਘਿਨੌਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੀਟਰ ਫਰੈਡਰਿਕ ਅਤੇ ਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਪਰ ਬੈਠੀ 'ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ' ਨੂੰ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਪਾਰਟੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 'ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜ' ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਦੀ ਇਕ-ਇਕ ਕੜੀ ਨੂੰ ਡੀਕਨਸਟ੍ਰਕਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਬਦਨੀਤੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ :
1. ਸੰਘ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਗਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ... ਇਹ ਇਕ 'ਨਕਲੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ' ਬਣਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਰ.ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ 'ਹਿੰਦੂ ਨਾਇਕਾਂ' ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 25)
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਵਰਗੇ ਅਖੌਤੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਵੀ ਬੇਪਰਦ ਹੋਈ ਹੈ। ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਨੇ 1935 ਈ. ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਜਿਵੇਂ ਨਿਪਾਲ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ-ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਵਰਾਜ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਬੇਕਾਰ ਹੈ। ਜੇ ਹਿੰਦੂ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪਹਾੜੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। (ਬੈਕ ਟਾਈਟਲ ਤੋਂ)।
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਟੋਹ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਖੇਡ ਇਕ ਬੜੀ ਕਰੂਰ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਲਈ ਪਿਤਾ, ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਾ ਕੋਈ 'ਅਮਾਨਵੀ-ਕਾਰਜ' ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਖੂੰਖਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਟੋਲੇ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਹਿੰਸਕ ਖੇਡ, ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

 
ਅਸੀਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਨਹੀਂ
ਲੇਖਕ : ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰਤਾਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਚਿਤਵਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਕ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੀ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਦਾਦੇ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਪੋਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬੀ.ਐੱਸ-ਸੀ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਪੋਤਾ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਛੋਟਾ-ਮੋਟਾ ਬਦਮਾਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਚਾਚੇ-ਤਾਏ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹਨ।
ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦੀ ਬਣਦੇ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਦੇ ਹਨ। ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਭਰਾ 'ਤੂਫ਼ਾਨ ਸਿੰਘ' ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਰਲ ਕੇ ਲੁੱਟਾਂ-ਖੋਹਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜਾ ਭਰਾ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਨ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪਾਸੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਅੱਤਵਾਦੀ ਬਣਿਆ ਭਰਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ 'ਪੁਲਸ ਕੈਟ' ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਸਟਮ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਭਰਾ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਬੋਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਦਿਨ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਸਰਪੰਚ ਦੇ ਕਿਹਾਂ ਰਿਹਾਅ ਤਾਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ (ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ) ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੁਲਿਸ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾਅ 'ਤੇ ਲਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਫਿਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਗੁੰਡੇ, ਅੱਤਵਾਦੀ ਜਾਂ ਗੈਂਗਸਟਰ 'ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਬੰਦੇ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੂਤ ਬੈਠਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ-ਬਿਠਾਏ ਵੀ ਇਹ ਲੋਕ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਾਕਰਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਸਕੇ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਖਾੜਕੂ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਖਾੜਕੂ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਲਿਖਤ 'ਨਾਨ-ਪੋਲੀਟੀਕਲ' ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਕੱਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਕ-ਢਾਂਚਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਿੱਧੇ-ਸਾਦੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਆਹੂਤੀ ਦੇ ਕੇ ਸਿਸਟਮ ਫਲਦਾ-ਫੁੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਦਿਲਚਸਪ ਨਾਵਲ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

222? 'ਚ ਘਿਰਿਆ ਦੇਸ਼ ਲੱਭੋ
ਲੇਖਕ : ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲਬਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਫਰਵਾਹੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98770-33838

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਦਰਦਵੰਦ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਵੇਕਸ਼ੀਲ ਆਪਾ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ, ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 222 ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੰਭੀਰਤਾ, ਤਲਖ਼ੀ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਦਨਸੀਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਰਕ ਭਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਾਰਦੇ ਹੋਏ ਅਜਿਹੇ ਖ਼ੁਦਗ਼ਰਜ਼ ਅਤੇ ਪਾਪੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਉਠਾ ਕੇ ਸਾਡੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਹਲੂਣਿਆ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਲੋਕ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਦਿਲ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਝੂਠ, ਫਰੇਬ, ਨਫ਼ਰਤ, ਜਾਤੀਵਾਦ, ਪਖੰਡ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਹਿੰਮਤ, ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਨੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਚਾਨਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉਪਰਾਲੇ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਉੱਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮਹਾਨ
ਅਣਗੌਲਿਆ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ
ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਬਹਿਲੋਕਾ
ਲੇਖਕ : ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸੇਲਬਰਾਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਸਫ਼ੇ : 107
ਸੰਪਰਕ : 98146-13178

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਣਗੌਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਬਹਿਲੋ ਕਾ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕ ਬਹੀ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੀ ਉੱਘੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਜੋ ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਹੀ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਬਹਿਲੋ ਕਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ ਵੰਸ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਝੂਠੀਆਂ ਤੇ ਅਣਕਿਆਸੀਆਂ ਕਥਾ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮੂਲ ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੰਦ-ਬੰਦੀ ਤੇ ਪਿੰਗਲ ਦੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਸੋਝੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਾਰਾਮਾਹ ਗੋਪੀ ਚੰਦ ਕਾ, ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਮਾਤਾ ਚਿੰਤਪੁਰਨੀ, ਸੀਹਰਫ਼ੀ, ਬੰਸਾਵਲੀ ਸਿੱਧੂਆਂ ਕੀ, ਚੰਡਾਲਕਰ (ਸ਼ੁਭ-ਅਸ਼ੁੱਭ ਕਰਮਾਂ ਸੰਬੰਧੀ) ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਕਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸੋਚ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਚ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਸਮੇਂ ਡੋਗਰਿਆਂ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੇ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਡਾ. ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੱਧਰ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਮਾਰਕੰਡਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਸ਼ਾਹਬਾਦ (ਮਾਰਕੰਡਾ) ਹਰਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਦੋ-ਸ਼ਬਦ (ਭੂਮਿਕਾ) ਵਜੋਂ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬੜੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਬੂਤ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 'ਬਹੀ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੋਜੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਲਿਆ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਸਕਣ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੇਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਕੈਨੇਡਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 425 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 299
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਮੇਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਨੂੰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸੇਖਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਰ ਪਾਠਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਛੇ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਠ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾ ਵੱਸਣ ਅਤੇ ਉਥੇ ਸੈੱਟ ਹੋਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲ ਉੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ, ਕਾਲਜ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਇਆ, ਬੀ.ਐੱਡ. ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਬੀ.ਐੱਸ.ਐੱਫ਼ 'ਚ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਲੋੜੀਂਦੀ ਰਕਮ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਕੇ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਥੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਸਲ ਦਾਸਤਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਪਾਠ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚਣ ਦੌਰਾਨ ਕੀ ਤੇ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਹੀ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪੀ.ਆਰ. ਲਈ ਅਪਲਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। 89 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਖੱਜਲ-ਖੁਆਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਓਪਨ ਵਰਕ ਪਰਮਿਟ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੈਸੀਫਿਕ ਰੇਲਵੇ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਘਰ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਾਰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਨੌਕਰੀਆਂ ਬਦਲੀਆਂ ਐਮਕੋ ਕੈਨੇਡਾ ਆਇਲ ਐਂਡ ਗੈਸ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਨੌਕਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਸੌਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਬਦਲਦੇ-ਬਦਲਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਹੀ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਨੌਕਰੀ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਝੀਲ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲਸਟਨ ਦੇ ਇਕ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਇਹ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਦਲੀ ਟਿੰਬਰ ਬੇਅ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਰਵਾ ਲਈ। ਅਗਲੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਖ਼ੁਲਾਸੇ ਕਰਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਵਾਪਸ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾ ਕੇ ਉਹ ਫਿਰ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਵੱਲ ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਹ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਵਸਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ ਪੋਸਟਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਦਿ ਬਲੀਡਿੰਗ ਵਿਮੈਨ
("he 2&eed}n{ Women)
ਲੇਖਿਕਾ : ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੋਹਲ ਬਤੌਰ ਸ਼ਾਇਰਾ, ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ, ਸੰਪਾਦਕਾ, ਸਮੀਖਿਅਕਾ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਿਕਾ ਵਜੋਂ ਬੜੀ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਨਾਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਦੋ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚੇਤਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਂਅ ਵਾਲੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਿ ਬਲੀਡਿੰਗ ਵਿਮੈਨ' ਵਿਸ਼ੇ ਪੱਖੋਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪੱਖੋਂ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਔਰਤ ਹੀ ਕੁਲ ਵੰਸ਼ੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦਾ ਉਥਾਨ ਹੋਇਆ ਫਿਰ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਕਲੰਕਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਵਿਡੰਬਨਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨਾ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਸੱਭਿਅਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹੋਂਦ ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੋਹਲ ਨੂੰ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵੱਡਾ ਜੇਰਾ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਦੀ ਪੀੜਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ। ਜਿਸ ਵੇਦਨਾ ਭਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਪੈਰ-ਪੈਰ 'ਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਬੇਕਿਰਕੀ ਅਤੇ ਜ਼ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਮਾਨਵਜਾਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਦਾ ਨੰਗਾ ਨਾਚ ਮਨੀਪੁਰ ਕਾਂਡ ਵੇਖ ਕੇ ਹਰ ਔਰਤ ਡਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਵਾਪਰਦੇ ਜਬਰ-ਜਨਾਹ ਤੇ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕ ਵਾਪਰੀਆਂ ਦਰਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਲੋਕ-ਜਗਤ ਅੱਗੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਹੋਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਾਮ ਜਾਂ ਸੰਭੋਗ, ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੇ ਲਿੰਗੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕੈਲਾਸ਼ਪੁਰੀ, ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਗਿੱਲ, ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਤੇ ਕਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖੋਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਕਾਮ ਤੇ ਲਿੰਗੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਉਸਾਰੂ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ 12 ਲੇਖ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਵੇਦਨਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਹਨ : ਔਰਤ ਦੀ ਸੈਕਸ ਲਾਈਫ਼, ਦੇਹ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ, ਇਉਂ ਕਰ ਹੋਵੇ ਜੀਵਣਾ, ਮੈਂ ਸੁੰਦਰ ਹਾਂ, ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਬਨਾਮ ਦਰਦ ਦੇ ਪਿਰਾਮਿਡ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਇਸ਼ਕ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਿਯਮ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਗਿਲ ਆਦਿ। ਕੁਝ ਕਥਨ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ : ਔਰਤ ਹੋਣਾ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਘਾੜਤ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਦਰਜਾ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਤਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੰਮ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਔਰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁਰਗਾ ਹੁੰਦੀ। ਔਰਤ ਦੀ ਉਮਰ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਰਵਾਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ, ਜਿਊਂਦੀ ਉਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ? ਲੇਖਿਕਾ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦੀ ਹੈ : ਸੁਖਾਵੀਂ, ਅਨੰਦਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਮਰਦ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਦਾ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਔਰਤ ਦੇ ਜਾਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸੱਚ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵੰਤ ਜ਼ੀਰਖ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98151-69825

ਸੰਨ 2024 ਵਿਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜਸਵੰਤ ਜੀਰਮ ਦੇ ਇਸ ਲੇਖ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 19 ਲੇਖ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਰ ਲੇਖ ਲੇਖਕ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ੀਨਗੋਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਦਾ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲਾਮਬੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਸੂਝ-ਬੁਝ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ 'ਚ ਆਰਥਿਕ ਨਾ ਬਰਾਬਰੀ, ਗ਼ਰੀਬੀ, ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੋਹੇ ਜਾ ਰਹੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਛੇੜ ਕੇ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵੰਡ ਰਿਹਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਜਿੱਥੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦੇ ਪੱਖ 'ਚ ਖੜ੍ਹਾ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਆਰਥਿਕ ਨਾ ਬਰਾਬਰੀ, ਗ਼ਰੀਬੀ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੇ ਅਨਿਆਂ ਲਈ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਤੇ ਗ਼ਲਤ-ਫ਼ਹਿਮੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਜਾਪ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਦੀ ਧਰਤ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ, ਲੋਕ ਹਿਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਜੋਸ਼ੀਲੀ ਸੋਚ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪ ਸ਼ੈਲੀ, ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਚੁਣਨ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹੁਨਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਬੁਲਬੁਲ ਦੇ ਬੱਚੇ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ ਪੰਨੇ 48
ਸੰਪਰਕ : 98147-83069

ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਫ਼ਸਾਨਾਨਿਗਾਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਵਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬੁਲਬੁੁਲ ਦੇ ਬੱਚੇ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਾ ਸੰਕਲਨ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 9 ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ ਜੋ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼,ਹੱਕ-ਸੱਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਸਾਰੂ ਆਸ਼ਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਾਨਵੀ-ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਦਾਚਾਰਕ ਪੱਧਰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਿਚ ਯਥਾਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਉਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਾਨਵੀ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਬੁਲਬੁਲ ਦੇ ਬੱਚੇ' ਕਹਾਣੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਸੂਮ ਪੰਛੀ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ-ਮੋਹ ਦੇ ਤਲਬਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 'ਇੰਜ ਫਸਿਆ ਬਘਿਆੜ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸੰਕਟਕਾਲੀਨ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਲੂੰਬੜ ਆਪਣੇ ਦੋਖੀ ਬਘਿਆੜ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਕੋਲ ਫਸਾ ਕੇ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਚਿੜੀ ਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ' ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇਸ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵਿਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਮਨਸੂਬੇ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਸੰਕਟਮਈ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? 'ਜੈਸੇ ਕੋ ਤੈਸਾ' ਕਹਾਣੀ ਫੋਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 'ਮਿੱਠੀ ਸ਼ੱਕਰ ਕੌੜੀ ਸ਼ੱਕਰ' ਕਹਾਣੀ ਦੋ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਭੈੜੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਭੈੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਨਿੱਕੀ ਮੱਛੀ ਦਾ ਗੀਤ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਨਿੱਕੀ ਮੱਛੀ ਆਪਣੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਕੇ ਹੈਂਕੜਬਾਜ਼ ਤੇ ਗੁਸੈਲ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਏਕਤਾ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਸੂਤਰ ਹੈ। 'ਮੰਮੀ ਦੇ ਆਖੇ ਨਾ ਲੱਗਣ ਦੀ ਪੀੜ' ਕਹਾਣੀ ਸਿਆਣਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਭੁਗਤਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣ ਦਿਓ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਭੈੜਾਂ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਅਤੇ ਚੰਗੇਰੇਪਣ ਨੂੰ ਵਡਿਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮਘਦੇ ਸੰਵਾਦ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਇਕ ਵਿਸਫੋਟਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਉਸਾਰੂ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪਲਾਟ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਾਂ ਉਲਝਾਊ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕਹਿਰੀ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਰੰਗਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਉਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਰਾਹ-ਦਸੇਰੇ ਵਜੋਂ ਸੂਚਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਵੀ। ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਅਮਰ ਗੋਸਵਾਮੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ
ਮੁੱਲ : 130 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98150-18947

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀਆਂ, ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਦਰਜਨਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੰਡੀਆ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਰਿਕਾਰਡਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਬਾਲ ਰਸਾਲੇ 'ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ' ਦਾ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਰਬਾਂਗੀ ਲੇਖਕ ਨੇ 7 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਾਰਜ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀ ਪੁਸਤਕ 'ਅਮਰ ਗੋਸਵਾਮੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ ਵਲੋਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਰੰਗਦਾਰ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਮਰ ਗੋਸਵਾਮੀ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਉੱਥੇ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਦਸ ਹਿੰਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਨੇ ਬੜੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਉਲਥਾਇਆ ਹੈ। 'ਜੰਗਲ ਦੀ ਘੜੀ' ਕਹਾਣੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਘੜੀ ਵਰਗੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਆਉਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਤ-ਵਿਅਸਤ ਹੁੰਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਅਤੇ ਦਖ਼ਲ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਚੁਨਮੁਨ ਕੀੜੇ ਦੀ ਸੈਰ' ਕਹਾਣੀ ਛੋਟੇ ਜੀਵਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਚੁਨਮੁਨ ਕੀੜਾ ਕਿਵੇਂ ਹਿਰਨ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਜਿੱਦੀ ਪਤੰਗ' ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਹਵਾ 'ਚ ਉੱਡਦੀ ਪਤੰਗ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਰਾਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 'ਚਲਾਕੀ ਲੁਕ ਨਾ ਸੱਕੀ' ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਚਿੜੀਆਂ, ਤੋਤਿਆਂ ਦੀ ਇਕਜੁਟਤਾ ਕਾਰਨ ਬਿੱਲੇ ਵਰਗੇ ਚਲਾਕ ਮਾਰਖੋਰੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਖੁੰਬ ਠੱਪਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਏਕਤਾ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਮਿੱਠੇ ਬੋਲ' ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਨਾ ਪੁਜਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਐਨਕ' ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਦੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਲਵਰਤਨ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ। 'ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸਜ਼ਾ' ਰੁੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਤੋੜ ਕੇ ਫੈਲਾਈ ਅਨਾਰਕੀ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਮਾਤਾ ਵਲੋਂ ਇੱਕੋ ਥਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮਿਲੀ ਸਜ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਪਸੰਦ ਹੋਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਪਿਕਨਿਕ 'ਤੇ ਧਮਾਲ : ਸੀਟੀ ਦਾ ਕਮਾਲ' ਬਾਲ ਕਾਹਣੀ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਵਕਤੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨਾਲ ਕੰਮ ਲੈਣ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਰਿੱਛ ਦਾ ਘਰ' ਵੀ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਚਾਪਲੂਸਾਂ ਦੀ ਝੂਠੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਦਸਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਆਈ ਪਰੀ' ਵੱਧ ਖਾਣ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਰੌਚਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ 'ਚ ਜੰਗਲ, ਦਰੱਖਤ, ਪੰਛੀਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵੱਡਮੁਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਸ਼ੀ ਸ਼ੇਟਯ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਅਰਥਪੁਰਨ ਅਤੇ ਅਦਰਸ਼ਕ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਇਹ ਬਾਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਅਨੁਵਾਦ ਮੂਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਚੰਗੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹੈ। ਅਮਰ ਗੋਸਵਾਮੀ ਦੀਆਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਆਮਦ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਹੈ। ਨਰੋਏ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਅੱਗੇ ਪਰੋਸਣ ਦਾ ਇਹ ਇਕ ਯਤਨ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਾਨ ਸਦਾ ਮੋਹਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

ਕਿਣ ਮਿਣ
ਲੇਖਕ : ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀ. ਸੁੰਦਰੱਈਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98141-82998

ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਤੇ ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਬੀਬੀ ਕਰਮੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿਣ ਮਿਣ' ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ ਦੀ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪੁਖਤਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਪਾਠਕ ਦੀ ਅਦਬੀ ਸੁਹਜ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪੁਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਇਸ ਵਿਚ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਮਹੀਨਤਾ ਵੀ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ 'ਰਾਹਗੀਰ' ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਵਾਰਤਕ ਦੇ 35 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਹਿਤ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ 'ਰੀਝਾਂ ਦਾ ਮਰਸੀਆ' 'ਚ ਮਾਤੜ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਦਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਨਾ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦਾ ਬੜਾ ਟੁੰਬਵਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। 'ਬੱਚਾ ਬੰਦੇ ਦਾ ਬਾਪ ਹੈ' ਵਿਚ ਵਿਲੀਅਮ ਵਰਡਸਵਰਥ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ, ਨੂੰਹ ਤੇ ਪੋਤਰੇ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਉਪਰੰਤ ਸੂਖਮ ਤਲ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। 'ਅਧੂਰੇ ਸੁਪਨੇ' ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 'ਰੀਝਾਂ ਦਾ ਮਰਸੀਆ' ਵਿਚਲੀ ਵਿਚਾਰਾਤਮਿਕ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਹੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਆਖਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ 'ਇਸ ਬੀਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਧੂਰਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਇਸੇ ਉਡੀਕ 'ਚ ਹੀ ਭੱਜੇ ਫਿਰਦੇ ਹਾਂ।' 'ਸਰਹੱਦਾਂ...?' ਵਿਚ ਭੈਣ ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਚ ਗੜੁੱਚ ਮੋਹ ਭਰੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਹੈ। 'ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦਾ ਮਾਣ' ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਅਮੀਰੀ ਬਾਖੂਬੀ ਵੇਖਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਮੀਰਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਮਿਜ਼ਾ ਵੀ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਵਲੋਂ ਪਿਆਈ ਗਈ ਚਾਹ ਵੀ ਔਖੇ ਹੋ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। 'ਸਵੈ ਮਾਣ ਦਾ ਘਾਤ' 'ਚ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰਲੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਡਰ ਤਰਕ ਨਾਲੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਲਵਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ 'ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਤਰਕ' ਵਿਚੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਦੁੱਖ 'ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ...' 'ਚੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 'ਪਰਬਤੋਂ ਭਾਰੀ ਪੀੜ' 'ਚ ਦੁਸਹਿਰੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਰੇਲ ਪਟੜੀ 'ਤੇ ਹੋਏ ਹਾਦਸੇ ਬਾਬਤ ਬੜੀ ਕਰੁਣਾਮਈ ਵਿਥਿਆ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਭਰਜਾਈ ਦੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਿਲਾਸਾ ਹੀ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ। 'ਦਿਲਾਸਾ' ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਹ ਲੇਖ ਬੜੇ ਬਾਰੀਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰਸਲੀ ਬਾਕੀ ਵਰਾਤਕ ਵੀ ਖਾਸੀ ਮਿਆਰੀ ਹੈ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ ਲਿਖੇ ਲੇਖ 'ਇਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ' ਦੀਆਂ ਆਖਰੀ ਸੱਤਰਾਂ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿਣ ਮਿਣ' ਇਕ ਮਨ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਇਹ ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਮਝ ਨਾਹੀਂ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 138
ਸੰਪਰਕ : 62804-77383

ਅਸਿ: ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਰ ਖੰਡਾਂ (ਮਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਮੀ ਦੇ ਕੌਲ ਕੋਈ, ਬਹਿ ਨਾ ਏਸ ਬੋਹੜ ਦੀ ਛਾਵੇਂ..., ਕੁੰਜ ਨਾਗ ਦੀ ਖੰਡ ਮੋਰ ਦਾ..., ਲਾਏ ਅੰਬਰਾਂ ਨੇ ਐਵੇਂ...) ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ (ਅਨੇਕ ਕਵੀਆਂ/ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ / ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਾਟਕਾਂ ਬਾਰੇ) ਆਪਣੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ 'ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ' ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਖੇਦ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਹਿਤਲ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬਾਕੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਨਿਵੇਕਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਲੱਗਤਾ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਰਹਿਤਲ ਜੋ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜੋਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰੜੇ ਹੱਥੀਂ ਟੱਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼। ਲੜੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਇਸ 'ਆਦਰਸ਼' ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਵੈਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਿਬੰਧ 'ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ' ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ 'ਪ੍ਰੇਮ ਖੇਡਣ ਦਾ ਚਾਓ' ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਜੁਗਤ ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਜਾਂ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਰਾਵਾਂ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਲੈਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਰਾਇ ਵੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਦੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੀਖਿਆਤਮਿਕ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ 'ਭਟਕਣ' ਹੈ। ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿਚ ਨਿਹਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹਾਵਰੇ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜ ਕੇ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਲੇਖਕ ਕਈ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਿਆ ਟ੍ਰੈਪ ਹੀ ਟ੍ਰੈਡਿੰਗ ਟ੍ਰੈਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਵਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁੱਧ-ਬੁੱਧ ਖੋਣ ਦਾ ਟ੍ਰੈਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਕਾਲਨ ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਵਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਇਹ ਤਾਂ ਸਰਵਕਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਕੀ ਗੁਰਦੀਪ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਾਅਨੀਖੇਜ਼ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸੰਹਾਲੀਨੁਮਾ ਹਨ। 'ਬੀ' ਆਊਟ ਆਫ਼-'ਏ', ਲਵ-'ਸੀ' ਆਊਟ ਆਫ਼ 'ਬੀ' ਐਂਡ ਸੋ ਔਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸਾਹਿਤਕ ਨਵ-ਸਮੀਖਿਆਕਾਰਾਂ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਵੰਗਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਿਲਾਂਗੇ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਨਾਮ ਬਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ (ਰਜਿ.) ਫ਼ਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 083072-64301

'ਸੰਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਪਰੋਕਤ ਲੇਖਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਨਿਵੇਕਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਸਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਡੀਲਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਉਹ ਕੇਵਲ ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ ਘੁੰਮਦੇ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਏਜੰਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਇੰਦਰਪਾਲ ਅਤੇ ਪਾਲ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਏਜੰਟਾਂ ਅਤੇ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇ ਪਾਉਂਦੇ। ਕਈ ਹਾਲਾਤਾਂ 'ਚ ਕੇਵਲ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਮਕਾਨਾਂ 'ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਛੋਟੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ-ਮਿਲਾ ਕੇ ਭੂ ਮਾਫ਼ੀਆ ਹੜੱਪਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਭਖ਼ਦੇ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਪਾਲ ਅਤੇ ਬਬਲੀ ਦੋ ਪਾਤਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ 'ਲਵ ਅਫ਼ੇਅਰ' ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਵਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਰਚਨਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਨ, ਰੌਚਕਤਾ ਅਤੇ ਪਾਤਰ-ਉਸਾਰੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਉਤਸੁਕਤਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ? ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਰਚਨਾ 'ਚ ਕਾਂਡ ਨੰਬਰ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਨਵਾਂ ਤਜਰਬਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ 'ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੌਖ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਉਪ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਛੂਹਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ 'ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਫ਼ਲ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਮੋਹਰ ਗਿੱਲ ਸਿਰਸੜੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98156-59110

ਚਾਂਦ ਕੀ ਓਰ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ 'ਖੁਸ਼ਦਿਲ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 450 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 85588-03871

ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਤਜਰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਇਕ-ਇਕ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਲਿੱਪੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਦੋ ਲਿੱਪੀਆਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਪੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ 'ਖੁਸ਼ਦਿਲ' ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚਾਂਦ ਕੀ ਓਰ' ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿੱਪੀ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 71 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਅਤੇ ਬਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰੁਕਨ ਤੇ ਕਈਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ 'ਖੁਸ਼ਦਿਲ' ਪਾਸੋਂ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਗੁਰ ਸਿੱਖੇ ਸਨ। 'ਖੁਸ਼ਦਿਲ' ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਜੱਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੋਂ ਜਾਨਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਰ ਦੁਖਦੀ ਰਗ ਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਹੈ ਤੇ ਇਹੀ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਢਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ 'ਖੁਸ਼ਦਿਲ' ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੌਮੀ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਿਆ ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ 'ਚਾਂਦ ਕੀ ਓਰ' ਵਿਚ ਮਿਲ ਜ

ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਵੀਰਾਂਗਣਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਉਪਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 73550-14055

ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 22 ਬਹਾਦਰ ਨਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸੰਖਿਪਤ ਜੀਵਨ ਸਮਾਚਾਰ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਜੀਵਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਕੁਝ ਉਘੜਵੇਂ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਨਾਰੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਾਂ/ ਰਾਜਿਆਂ-ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਇਕ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਤੇ ਆਭਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਹਿਤ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਤੱਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਚਰਣ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਦੀਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ 1236 ਤੋਂ 1240 ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ; ਜਵਾਹਰ ਬਾਈ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਉੱਤੇ ਬਹਾਦੁਰਸ਼ਾਹ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ; ਜੀਜਾ ਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਰਾਠਾ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ; ਅਹਿਲਿਆ ਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਉਸਾਰੂ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਏ; ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਨੇ ਆਸਫ਼ ਖਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਵੀਰਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ ਨੇ ਝਾਂਸੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਾਣ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ; ਚੇਨੰਮਾ ਨੇ ਕਿਤੂਰ ਉੱਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਭੀਮਾ ਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਇੰਦੌਰ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ; ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੇ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ; ਹਜ਼ਰਤ ਮਹਲ ਨੇ ਅਵਧ ਉੱਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਕੀਤੀ; 12-ਸਾਲਾ ਭੀਲ ਲੜਕੀ ਕਾਲੀ ਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ; ਕਾਮਾ ਭੀਕਾ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿਚ ਜਲਾਵਤਨੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਇਆ; ਰਾਜਬਾਲਾ ਨੇ ਮਰਦ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਜਾਨ ਬਚਾਈ; ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਨੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੇਵਾੜ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ; ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਰਾਣੀ ਦਾ ਭਰਤਪੁਰ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਨਾਂਅ ਹੈ; ਹਾੜਾ ਰਾਣੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਰੂੜਾਵਤ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਦੁਚਿਤੀ ਵਿਚ ਵੇਖਦਿਆਂ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਵੱਢ ਕੇ ਦਿੱਤਾ; ਝਲਕਾਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ; ਅਵੰਤੀ ਬਾਈ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਦਿਆਂ ਘਿਰ ਜਾਣ ਤੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਲਿਆ; ਮਾਤਾਂਗਿਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਿਤ ਪੁਲਿਸ ਗੋਲੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਈ; ਕਸਤੂਰਬਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਹਰ ਥਾਂ ਪਤੀ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ; ਬੀਬੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਨੇ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ; ਕਮਲਾ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪਤੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨਾਲ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਤੇ 36 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ। ਹਰ ਮਹਾਨ ਨਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖ ਨਾਲ ਉਚਿਤ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਵਰਕ ਤੇ ਵੀ 7 ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਨਾਰੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਬਹੁਤ ਮਹਾਨ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਣਗੌਲੀਆਂ ਹੀ ਰਹੀਆਂ। ਪੁਸਤਕ-ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਉਹਦੇ ਐਡਰੈਸ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਨਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94165-92015

ਨਾਗ ਕਥਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਵਿਜੈਦਾਨ ਦੇਥਾ
ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 094162-35210

ਸੱਪ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਅਜ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪੱਕਾ ਪੀਡਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਵਿਸ਼ਣੂੰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਈਆ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਥ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਨਾਗ ਦੇ ਫ਼ਨ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾਗ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਨਾਗ ਕਥਾਵਾਂ' ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੁਭਾਅ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਗ ਜਾਂ ਸੱਪ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਬੋਲਦੇ ਤੇ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਪ ਨੂੰ ਸੈਕਸ ਅਤੇ ਧਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਪ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਭਟਕਾਉਂਦਾ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਸੁਨਹਿਰੀ ਸੱਪ' ਵਿਚਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਸਿੱਧਾ ਹਿਸਾਬ' ਬਦਲਾਖੋਰ ਸੱਪ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਅਕ੍ਰਿਤਘਨ ਸੱਪ' ਵਿਚਲਾ ਸੱਪ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਭਲੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡੰਗ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਪੁਰਾਣਾ ਸੱਪ', 'ਨਾਗਣ ਤੇਰਾ ਬੰਸ਼ ਵਧੇ', 'ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਪੂੰਛ ਵਾਲਾ ਭਰਾ', 'ਫੂਲ ਕੰਵਰ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਨੁੱਖ-ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਸੱਪਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਸੱਪ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤੱਗਤਾ' ਵਿਚ ਭਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੱਪ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਜ਼ਾਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਲੇਖ ਟਲ ਜਾਣ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਸੱਪ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਿਰੋਲ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸੱਪ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਜਾਂ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚੂਲ ਸੱਪਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਟਿਕੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਬਾਤਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਰੌਚਕ ਹਨ। ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਨਵਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਮੌਨ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ
ਲੇਖਕ : ਰੂਪ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : roopnahil@yahoo.com

'ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਮੌਨ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ' ਰੂਪ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਹਨ, ਸੁਹਜ ਵੀ ਹੈ, ਖ਼ਿਆਲ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਉਹ ਬੜੀ ਹੀ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਹਿਜ ਪਦਾਰਥ ਸਮਝੀ ਜਾ ਰਹੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
ਕੌਣ ਕਹੇ ਕਿ ਔਰਤ ਦਾ
ਤਾਂ ਘਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ,
ਔਰਤ ਨੇ ਹੀ ਘਰ ਤੇ
ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਸਾਂਭੀ ਏ।
ਰੂਪ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਸੱਚ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਲੁਕੋ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਦਿਸਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਉਹ ਦਿਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਸਾਡੇ ਠੱਗੇ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਇਹੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਪਾਸਾ ਹੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ:
ਜੋ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦਿਸਦੈ, ਦੂਜੀ ਤਰਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,
ਯਾਦ ਰਹੇ, ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ।
ਰੂਪ ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਚੰਗੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਅਰਥ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਤਕਰੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੱਕ, ਇਨਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪਰਚਮ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਅਜਿਹੀ ਹੋਰ ਮਿਆਰੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਸਵੈ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ
ਲੇਖਿਕਾ : ਦਵਿੰਦਰ ਬਾਂਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 155
ਸੰਪਰਕ : 077174-65715

ਦਵਿੰਦਰ ਬਾਂਸਲ ਪਰਦੇਸੀਂ ਵਸਦੀ ਹੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹੱਬਤੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਕਵਿੱਤਰੀ ਹੈ। 'ਸਵੈ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ' (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਉਸ ਦਾ ਤੀਜਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ 'ਝਾਂਜਰਾਂ ਦੀ ਛਨ-ਛਨ' (1998-2021, 2023) ਅਤੇ 'ਜੀਵਨ ਰੁੱਤ ਦੀ ਮਾਲਾ' (2023) ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 'ਸਵੈ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਮਰਪਣ ਹਮਸਫ਼ਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਬਾਂਸਲ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਜੋ ਤਲਖ਼ ਸਮਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਪੱਖ ਪੋਤੇ-ਪੋਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋ ਭਵਿੱਖੀ ਸੁਖ਼ਦ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਅਤੇ ਊਰਜਾਵਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਧਰਵਾਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 'ਸਫ਼ਰ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਆਜਾ ਵੇ ਮਾਹੀ' ਤੱਕ 68 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਵਿ-ਪਾਠਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਨਾਰੀ ਮਨ ਦੀ ਅੰਤਰ-ਵੇਦਨਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸੰਗ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਏਗਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੈਂਡੇ ਤਹਿ ਕਰਦਿਆਂ ਅਪਾਰ ਪਦਾਰਥਕ ਤਰੱਕੀ ਤਾਂ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਨੇਹ, ਮੁਹੱਬਤੀ ਛਿਣਾਂ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਆਪਾ-ਧਾਪੀ, ਬੇ-ਵਸਾਹੀ ਦੇ ਭਾਵ ਥਾਂ ਵਸ ਗਏ ਹਨ। ਕਵਿੱਤਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ, ਸਵੈ-ਹੋਂਦ, ਵਰਗੀ ਵੰਡ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਕੁੱਲ ਲੋਕਾਈ ਅੰਦਰ ਮੁਹੱਬਤੀ ਪਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੈ। ਪਦਾਰਥਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਹਫ਼ਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ, ਧੀਰਜਤਾ, ਸੰਜਮਤਾ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੇ-ਚੈਨੀ, ਬੇ-ਭਰੋਸਗੀ ਦਾ ਆਲਮ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦੀਆਂ 'ਸੁਫਨਾ', 'ਮੁਕਤੀ', 'ਅਰਥ', 'ਹਸਰਤ', 'ਭੀੜ', 'ਔਰਤ', 'ਹਿਜਰ', 'ਦੂਰੀ', 'ਬੇਗ਼ਾਨਾ ਸ਼ਹਿਰ', 'ਅਸੀਂ ਤੁਰ ਜਾਣਾ', 'ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਧੂੜ', 'ਦੁਮੇਲ', 'ਸਵੈ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ', 'ਘਰ', 'ਵਸੀਅਤ', 'ਉਮੀਦ', 'ਬਿਖੜੇ ਪੈਂਡੇ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਉਮੀਦ' ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :
ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲ ਦੀ/ਕਰ ਪਰਿਕਰਮਾ
ਫਿਰ ਅੱਜ ਘਰ ਹਾਂ ਮੁੜੀ/ਹਿਜਰਾਂ ਦੇ ਕੰਡਿਆਂ
ਪਰੁੰਨ ਦਿੱਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੇ/ਫੇਰ ਵੀ ਮੈਂ ਖੜ੍ਹੀ ਦੀ ਖੜ੍ਹੀ...

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਫੁਲਮੋਂ ਤੇ ਰਾਂਝੂ
ਲੇਖਕ : ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 62
ਸੰਪਰਕ : 94649-54400

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਬੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਕ ਲੋਕ-ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਂਭ ਕੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰੀਤ-ਨਾਇਕਾ ਵਾਂਗ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਹ ਪ੍ਰੀਤ-ਨਾਇਕ ਫੁਲਮੋਂ ਅਤੇ ਰਾਂਝੂ ਸੱਚੀ ਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਦੇ ਬੈਕ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਆਖਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਵਿਆਹ-ਬੰਧਨ 'ਚ ਬੱਝਣ ਦੀ ਰੀਝ ਦਿਲ 'ਚ ਲੈ ਕੇ ਫੁਲਮੋਂ ਤੇ ਰਾਂਝੂ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਕੇ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਫੁਲਮੋਂ ਗੱਦੀ ਕੌਮ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਭੇਡਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਪਾਲ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਤੋਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਂਝੂ ਅਮੀਰ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਨਾਟਕੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਪ੍ਰੇਮੀ-ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤ-ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਧੁਰ ਰੂਹ ਤੋਂ ਲਿਖਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਪਹਾੜੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਿਰਜਣ ਹਿਤ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦੀ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਉਮਰੋਂ ਲੰਮਾ ਹਾਉਕਾ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 159
ਸੰਪਰਕ : 98728-98599

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਗਹਿਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਭਰੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੈ-ਜੀਵਨਾਤਮਕ ਕਸ਼ਟਾਂ ਭਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਜੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਦੀ ਵੀ 19 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ 31 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਮ੍ਰਿਤੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਬ੍ਰੇਨ ਵਿਚ ਕਲੌਟ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 32-33 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ (ਪੰਨਾ 126-189) ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਨਾਵਲੈੱਟ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸਾਰਾ ਦੁਖਾਂਤ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵਿਚ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲਗਭਗ 9 ਕਾਂਡ ਵੀ ਇਸੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਚ-ਵਿਚਾਲੇ ਲੇਖਿਕਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਾਹਤ ਮਿਲਣੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਕਈ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ੇ, ਕਰਜ਼ੇ, ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ, ਪੁੱਤਰਾਂ/ਧੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵੱਲ ਦੌੜ ਅਤੇ ਪਿਛੋਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਹਉਕੇ ਭਰਦੇ ਮਾਪੇ। ਔਰਤ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਿਪੇਖਾਂ (ਬਾਂਝ, ਵਿਧਵਾ, ਮਤ੍ਰੇਈ ਆਦਿ) ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਜਵਾਈਆਂ ਦੋਹਤੇ/ ਦੋਹਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਤੀ (ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ) ਦੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ, ਬੇਅਰਾਮੀ ਝੱਲ ਕੇ, ਸੇਵਾ-ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਖੇਚਲ ਦੀ ਇੰਨ-ਬਿੰਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਦੂਰ-ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਡੁੱਬੀਆਂ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇ ਵਿਚ ਬੈਠੀਆਂ ਧੀਆਂ, ਦੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਫ਼ੋਨ ਆਉਂਦੇ, ਵਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਦਿਲ-ਚੀਰਵੇਂ ਆਖਰੀ ਪੰਨੇ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਵੀ ਹੰਝੂ ਵਹਾਏ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕੇ ਜਦੋਂ ਪਰਮਜੀਤ ਲਿਖਦੀ ਹੈ :
'ਸਾਥੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਬੀਤੇ ਦਿਨ ਵਗਦੀ ਲਾਲੀ ਡੁੱਬਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਆਖਰੀ ਲਾਲੀ ਵਰਗੀ ਸੀ... ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁਲੰਦ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ 'ਗੁੱਡ ਨਾਈਟ' ਕਹਿਣਾ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਛਾ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸੀ...' (ਪੰਨਾ : 152)
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਦੁੱਖਦਾਈ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੇ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਏ, ਕੰਨੀਂ-ਸੁਣੇ, ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਹਉਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਰੇਚਣ (ਕਥਾਰਸਿਸ) ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਿਤ ਤੋਂ ਸਾਧਾਰਨੀਕਰਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫ਼ੋਰਮ ਬਰਗਾੜੀ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98158-08506

ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਿਰਕੱਢ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚੋ ਇੱਕ ਹਨ। ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਬਤੌਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਤੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ' ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਵਾਰਤਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਸਿਰਲੇਖ ਆਪਣੇ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਸੁਚੱਜੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਬੇ-ਪਰਵਾਹ ਜਗਤ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ, ਉਦਾਸ, ਉਦਰੇਵਿਆਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਿਆ, ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ, ਮੰਤਵਹੀਣ, ਮੋਹ-ਵਿਹੁਣਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਤਰ ਮਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਹਨ ਕਿਸੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੀ ਹੋਈ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰਗਤ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੋਈ 42 ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵੱਲ ਪਹਿਲ਼ਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕਮਿਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕਸੁਰ ਹੋਣ ਤੱਕ ਜਾ ਨਿੱਬੜਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੈਨੀਫੈਸਟੇਸ਼ਨ ਵਰਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਸੁੱਧ ਹੋ ਅਪਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦੀ-ਸੋਚ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕਿਰਤ ਦੇ ਮਹਤੱਵ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੇ ਇਹ ਆਖਦੇ ਹਨ 'ਹਰਕਤ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਸੋਚ ਅਪਾਹਿਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਜੋ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੀ ਉਸ ਸੋਚ ਨੂੰ ਦਮਦਾਰ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਫਿਟਕਾਰ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੁਸ਼ਕਤ ਤੋਂ ਜੀਅ ਚੁਰਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਲਈ &ess efforts and max}mum res&u&t ਵਰਗੀ ਬੇ-ਸਿਰ-ਪੈਰ ਦੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨ ਜਗਤ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੁਲਾਓ ਪਕਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਹੌਸਲੇ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ 'ਹੌਂਸਲਾ ਹੀ ਹਿੰਮਤ ਹੈ, ਹਿੰਮਤ ਹੀ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਬੁਲੰਦੀਆਂ 'ਤੇ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਉਹ ਆਖਦੇ ਹਨ:- 'ਡਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ, ਹਿੰਮਤ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਦਾ।' ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਲੇਖ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਵਿਰੇਚਨ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਉਲੇਖਦੇ ਹਨ, ਸਵੈ-ਪੜਚੌਲ ਸਾਨੂੰ ਸਵੈ-ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਰਮ-ਕਾਡਾਂ, ਹਾਜ਼ਰ ਮੋਤੀ-ਨੱਗ, ਆਪਣੇ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਸਿੱਧਾ ਕਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਣਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਕੰਮ ਮਹੂਰਤ 'ਤੇ ਕਰਨ ਵਰਗੀ ਢੌਂਗੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਪਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ- 'ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਗੁਰ ਹੈ-ਨਿਰੰਤਰਤਾ। ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਰਹੱਸ ਹੈ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਆਦਤ। ਨਾ ਕੋਈ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵਾਜਬ ਮਹੂਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਸਮਾਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈੂ ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ।' ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਦੀ ਵਾਰਤਕ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਖੂਬੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਲੜੀਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਆਧੁਨਿਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜਿੱਥੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ, ਚਿੰਤਾ, ਤਣਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਨਾ-ਮੁਰਾਦ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸੀ ਪਈ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਉਭਰਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ ਆਪ ਸਾਇਕਾਲੋਜੀ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨੂੰ ਖੰਗੋਲਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਲਈ ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਆਧੁਨਿਕ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕਤਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਦੇ ਹਨ।

-ਜਸਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 88476-94338

ਮਿਲਦੇ ਮੁਕੱਦਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ
'ਰੱਬੀ ਬੈਰੋਂਪੁਰੀ ਟਿਵਾਣਾ'
ਸੰਪਾਦਕ : ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98764-84743

ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮਿਲਦੇ ਮੁਕੱਦਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ' ਪੁਆਧੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਦਾਦਾ ਜੀ ਰੱਬੀ ਬੈਰੋਂਪੁਰੀ ਟਿਵਾਣਾ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨਾਲ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਗਾਇਕੀ, ਭੰਗੜੇ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨਾਲ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰ ਦੇਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ:
ਗਰਜ਼ ਬਿਨਾਂ ਏਸ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਿਚ,
ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦਾ ਯਾਰ ਨਹੀਂ,
ਗਰਜ਼ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਕੋਈ,
ਕਰਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ।
ਰੱਬੀ ਬੈਰੋਂਪੁਰੀ ਟਿਵਾਣਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਸਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਹੋਈਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੇ ਪਛਤਾਵੇ ਕਾਰਨ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਭਾਵਿਤ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਭੈਅ-ਭੀਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਵਾਪਰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਜਿਊਣ ਦੀ ਜਾਚ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵਿਸਮਾਦੀ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
ਗਈ ਬੀਤ ਘੜੀ, ਜੋ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ,
ਪੱਲੇ ਪਾ ਬੇਚੈਨੀਆਂ ਕੀ ਬਣਦੈ,
ਅਸੀਂ ਬੀਤ ਗਈ 'ਤੇ ਰੋਂਦੇ ਨਹੀਂ,
ਰੱਤੀ ਭਰ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ।
ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਬੀ ਕੱਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੱਚੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਰੱਬੀ ਬੈਰੋਂਪੁਰੀ ਟਿਵਾਣਾ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਉਮੀਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੀ ਲਾਇਕ ਸੰਤਾਨ ਤੋਂ ਹੀ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕ ਜ਼ਰੂਰ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਨਾਲ ਲਗਾਉਣਗੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਮਨ ਦੀ ਵੇਈਂ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਨਜਾਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94179-38047

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਤੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਲ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਨਾਲ ਰਲਣ ਲਈ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਨੂੰ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਛੱਡਦਿਆਂ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਤੇ ਨਕਸ਼ ਵੀ ਅਲਹਿਦਾ ਰੱਖਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ 'ਮਨ ਦੀ ਵੇਈਂ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਤੇਜਿੰਦਰ ਅਨਜਾਨਾ ਵੀ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੱਜਰਾ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਸੱਜਰਾ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨਚਾਹਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਮਨ ਦੀ ਵੇਈਂ' ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੀ ਮਨ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਗਨ ਦੇ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਰਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਨਜਾਨਾ ਦੀ 'ਬਲ਼ਦੇ ਅੱਖਰ ਵੇਖ' ਰਦੀਫ਼ ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੀ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬੜਾ ਕੁਝ ਆਖਦੀ ਹੈ, ਦਰਅਸਲ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਧਾ ਮੰਗ ਵੀ ਏਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਿੱਧੀ ਤੇ ਨਿਰੇ ਤੋਲ ਤੁਕਾਂਤ ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਹੁਣ ਜ਼ਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਆਖ਼ਰੀ ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬਰਕਰਾਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕੀ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਮਿਥਹਾਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਲਮਕਾਰ ਲਈ ਅਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕੋਣ ਤੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਥਾਈਂ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਇ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਘਟਾਵਾਂ, ਇਛਾਵਾਂ, 'ਵਾਵਾਂ ਤੇ ਛਾਵਾਂ 'ਚੋਂ ਵਿਰਲਾਪ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਸਤਾਰ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਪਿਆਰ ਉਸ ਲਈ ਹੱਕ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਨੁਭਵ, ਸਿਹਤ, ਸਮਰਪਣ ਤੇ ਸਿਹਤ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤਾ ਕਾਰਜ ਕਦੇ ਬਿਹਤਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਮਹਿਜ਼ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸ਼ਿਅਰ ਅੱਖਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਘਟਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲੇ ਦਮਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਈ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਮੁਬਾਰਕ ਇਕ ਕਿਰਤੀ ਸ਼ਾਇਰ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਡੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸਾ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 162
ਸੰਪਰਕ : 094160-73122

ਜਦੋਂ ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸੌ ਫ਼ੀਸਦੀ ਸਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ, ਡਾ. ਸੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ, ਡਾ. ਤਰਲੋਕ ਸਿੰਘ ਕੰਵਰ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸੱਜਣਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਸਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ ਨੇ ਇਸ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕੀਮਤੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ : ਰੂਪ ਤੇ ਧਾਰਨਾਵਾਂ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਕੋਲ ਪੁੱਜੀ ਹੈ।
ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 11 ਅਧਿਆਏ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਧਰਮ, ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਪੰਜਾਬੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ, ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ, ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਗਨ-ਅਪਸ਼ਗਨ, ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਲੋਕ ਨਾਟਕ, ਲੋਕ ਨ੍ਰਿਤ, ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਿਭਾਉਣਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ ਤੱਕ ਬੜੀ ਸੌਖੀ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਵਿਦਵਾਨ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਡਾ. ਕੈਥਲ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਏ 'ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਧਰਮ' ਵਿਚ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ 'ਲੋਕ ਧਰਮ' ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ 'ਧਰਮ' ਦੇ ਅਰਥਾਂ 'ਚ ਲੈ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਦੀ (ਲੋਕ ਕਰਮ ਤੇ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੀ) ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿਚ ਢੇਰ ਅੰਤਰ ਹੈ।' ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਫ਼ਿਕਰੇ ਤਾਂ ਅਟੱਲ ਸਚਾਈਆਂ ਵਰਗੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਰਕ ਕੱਢ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਵੀ ਵਾਧੂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰ ਫਿਕਰਾ ਸਾਰਥਕ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਰੂਹ ਰੱਜਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੀ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ 'ਚ ਸਮਝਣ ਦਾ ਤੇ ਸਾਡੀ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁਖ ਲੈ ਆਉਣ ਦਾ ਚੰਗਾ ਉੱਦਮ ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਥਲ ਨੇ 'ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸਾ' ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਸੂਝਵਾਨ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਖਪਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 136 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 98140-87063

ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਲੇਖਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 'ਆਈਡੀਆਲਾਜੀਕਲ' ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 'ਖਪਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ' ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਜ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ (2012) ਵਿਚ ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ, ਕੈਫ਼ ਕਾਰਮੈਨ ਅਤੇ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਦੇ ਤਿੰਨ ਲੇਖ ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਤੀਜੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਜੋਗੀ ਮਾਂਡੇਰ ਦਾ 'ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ' ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪੰਜਵੇਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਤਸਕੀਨ ਰਚਿਤ ਲੇਖ 'ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉਦਯੋਗ' ਵੀ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜੇ ਲੇਖ ਉੱਤਰ-ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਵਿਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਦੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ ਅਤੇ ਤਸਕੀਨ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਬਰ ਮੇਚਦੇ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਖੱਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਛੁੱਟ ਗਏ ਸਨ।
ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ 'ਖਪਤ' ਕਰਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵਰਗ ਜਾਂ ਕੌਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਖਪਤ-ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਪੰ. 11). 'ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰੀਕਰਨ' ਵਿਚ ਜੋਰੀ ਪਾਂਡੇਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਪਨ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੋਚ ਉੱਪਰ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਬਲਕਿ ਸਾਡੀ ਜਾਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ (ਪੰਨਾ 43)। ਤਸਕੀਨ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ਾਰੋਪਣ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਸਥਾਪਤੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀ ਰਣਭੂਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।' (ਪੰ. 67)। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਉਹ ਮਿਰਾਸੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੈਫ਼ ਕਾਰਮੇਨ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਮਾਡਲ ਗ਼ਲਤ/ਮਿਥਿਆ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਉੱਪਰ ਟਿਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ (ਪੰ. 92)। ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਕਬੀਲਿਆਂ, ਸੂਚੀ ਦਰਜ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਬੜੇ ਤਿੱਖੇ-ਤੱਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕਥਿਤ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਜੁਰੱਅਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ 'ਹਰਫ਼ ਹਵਾ ਵਿਚ ਹੀ ਲਿਖੇ' ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਕ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 122
ਸੰਪਰਕ : 98150-30221

ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੁਸਤਕਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੌਣ?, ਸੱਚ ਦਾ ਸੂਰਜ, ਆਓ ਆਪਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੇਠ ਸੋਟਾ ਫੇਰੀਏ, ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਝੂਠ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ, ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਛੱਜ, ਸੋਚ ਬਦਲੋ ਸਮਾਜ ਬਦਲੋ, ਅਸੀਂ ਚੁੱਪ ਕਿਉਂ ਹਾਂ?, ਏਹ ਕਹੀ ਰੁੱਤ ਆਈ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਕ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਕ' ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 46 ਲੇਖ ਦਰਜ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ, ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਨਿਘਾਰ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਮਨੁੱਖ, ਸੱਚ ਦੀ ਸਦੀਵਤਾ, ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਨਿਮਰਤਾ, ਪਿਆਰ, ਇਖ਼ਲਾਕ, ਪੁਰਾਤਨਤਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਬਦਲਾਵ ਤੇ ਅਨੈਤਿਕਤਾ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ਲ ਖਿਡਾਉਣੇ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਕਾਰਨ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਵਿਹਾਰ, ਮੀਡੀਏ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਦਿ ਹਨ।
ਲੇਖ 'ਨਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬ ਤਬਾਹ' ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਗੜਦੀ ਹਾਲਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਦਰਿਆ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ-ਲੜਕੀਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਸਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਮਾਨ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ:
'ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਕੁ ਸਰਕਾਰੀ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪੈਸੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਦਰਦਨਾਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।'
ਲੇਖ 'ਸੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ' ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਚਮਕ, ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਕੜਕ ਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸਿਦਕ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਜੂਠ :
'ਜੇਕਰ ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਫ਼ਰਕ ਆ ਜਾਏਗਾ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਬੋਲਿਆ ਕੀ ਸੀ?'
ਲੇਖ 'ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਬਚਪਨ' ਵਿਚ ਬਚਪਨ ਵਿਚਲੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਪਿੱਛੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਬਚਪਨ ਆਨੰਦਮਈ ਅਵਸਥਾ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਆਧੁਨਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਪਨ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨੂੰ ਖੋਲਿਆ ਹੈ, ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਡਾਂ ਤੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪਲਾਸਟਿਕ ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਕਾਰਨ ਅਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਵਧਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਢਿੱਲੋਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
'ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਬੱਚੇ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰੁਤਬਾ ਵੱਧਦਾ ਹੈ।'

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ : ਸੱਚੋ ਸੱਚ
ਬਾਬਾ ਗੇਂਦਾ ਸਿੰਘ ਦੌਧਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿਰਸਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਸੰਘ, ਪੰਜਾਬ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98156-36565

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ ਘਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਅੱਠ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਜੁਝਾਰੂ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਾ ਗੇਂਦਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਵੈ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਗੇਂਦਾ ਸਿੰਘ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਤਾ-ਉਮਰ ਅਜਿਹਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਬਿਆਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਇਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਲਿਖਤੀ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਿਹਨਤੀ ਸੁਭਾਅ ਮੁਤਾਬਿਕ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਜਰਜਰੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਰ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜੀਵਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਜਿਊਂਦਾ-ਜਾਗਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜੇ ਲੰਮੇ ਘੋਲ ਦੀ ਹੂ-ਬਹੂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਜੀਵਤ ਸਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਅਜਿਹੇ ਸਖ਼ਤ ਜਾਨ ਤੇ ਉੱਚ-ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਤਸੀਹੇ ਜਰੇ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲੇ। ਏਨੇ ਜਬਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਅਡੋਲ ਤੇ ਨਿਧੜਕ ਯੋਧਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਅਜਿਹਾ ਅਣਗੌਲਿਆ ਜਰਨੈਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਮਰ-ਮਿਟਣ ਵਾਲੇ ਮਰਜੀਵੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸੱਤਾ ਦੀ ਧੂੜ ਵਿਚ ਦੱਬਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਸਾਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਬਾਬਾ ਗੇਂਦਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੋਧਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਵਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੇਸ਼-ਕੀਮਤੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਰ ਪੰਨਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰੁੱਧ ਲੰਮਾ ਤੇ ਜਾਨ-ਹਲੂਣਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਫਰੰਗੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਕੱਟੀਆਂ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਵਾਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰੱਖਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਅਕੀਦੇ ਤੇ ਇਰਾਦੇ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਡੋਲੇ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੁੱਖਾਂ ਨਾਲੋਂ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ ਦਾ ਬੜੇ ਵੱਡੇ ਦਿਲ-ਗੁਰਦੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ।
ਪਾਠਕ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵਾਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਾਫ਼ਗੋਈ, ਅਕੀਦੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਇਸ ਯੋਧੇ ਦੇ ਮੀਰੀਗੁਣ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਉਹ ਬੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੂਪ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਵੀ ਉਹੀ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾਈ ਲਹਿਜਾ ਵੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਵਾਲੀ ਲਿਖਤ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਗਭਗ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ, ਵਾਕ-ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰਾ ਵੀ ਸੱਤ-ਅੱਠ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਗੇਂਦਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਛਾਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਪਾਦਕ ਵਲੋਂ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24090

ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਰਾਜ਼ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 75089-13308

ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕਸਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਦਰਦ ਵੀ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਕਬੂਲਦੀ ਹੈ। ਰਾਜ਼ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਦੇਰ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲੇਖਣ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ 'ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਣ ਦੀ ਉਪਰਾਮਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਉਦਾਸ ਸੁਰ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਰਾਜ਼ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਦੀ ਇਕ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਰੀਟਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਤੱਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 'ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ' ਦੀਆਂ ਕਈ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਦਰਦ ਦੀ ਇੰਤਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਖ਼ਾਲੀ-ਖ਼ਾਲੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵੀ ਉਦਾਸ ਉਦਾਸ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਲੀ ਤੇ ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰ ਮਾਤਮ ਵਰਗੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਬਿਨਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਵਕਤ ਵੀ ਗ਼ਮੀ ਵਰਗਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਨੂੰ ਵਿਛੜ ਗਏ ਦਾ ਅਜੇ ਵੀ ਦਿਲ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੂਰਤ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦਿਨ ਵੀ ਰਾਤ ਵਰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਸਵੇਰ ਸ਼ਾਮ ਵਰਗੀ ਹੈ। ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਹਮਦਰਦ ਜੀ ਦੀ ਰਦੀਫ਼ 'ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ' ਅਨੇਕਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰਾਜ਼ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਬੜੀਆਂ ਪਾਏਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਕਹੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਰਦੀਫ਼ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਇੱਕੋ ਤੇ ਏਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਵਿਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਣ, ਸਿਆਸੀ ਗਿਰਗਿਟਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ, ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਰੰਗ ਭਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ 'ਤੇਰੇ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਿੱਥੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਲਈ ਮਨ ਨੂੰ ਹੌਲ਼ਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਕ ਬਣਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੇਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਜੱਟ ਵਿੱਦਿਆ
ਲੇਖਕ : ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ : 94654-64502

'ਜੱਟ-ਵਿੱਦਿਆ' ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਯੁਵਾ-ਸਕਾਲਰ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ-ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ 40 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਫ਼ਸਲਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ, ਕੰਮ-ਧੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਮਨਪਰਚਾਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਉਲੇਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕੋਸ਼ਾਂ, ਮਹਾਨ-ਕੋਸ਼ਾਂ, ਪੌਰਾਣਿਕ-ਕਥਾਵਾਂ, ਅਖਾਉਤਾਂ ਅਤੇ ਲੀਜੈਂਡਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੀਵਾਲੀ, ਦੁਸਹਿਰਾ, ਲੋਹੜੀ, ਘੋੜਿਆਂ, ਊਠਾਂ, ਬੈਲਾਂ, ਕਣਕ, ਚਾਵਲ, ਬਰਾਸੀਨ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਵਾਢੀ, ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਦੰਤ-ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਰੌਚਕ ਵਰਣਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਕੁਝ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸਵੈਜੀਵਨੀਗਤ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਆਏ ਹਨ, ਜੋ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੇਖਕ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਅਤੇ ਠੇਠ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਕੰਮ-ਧੰਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਸਟੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਹਰ ਫ਼ਸਲ, ਜੀਵ, ਜਾਤੀ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ, ਪਸ਼ੂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀ-ਭਾਜੀ ਦੀ ਨੈਰੇਸ਼ਨ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਰਗਾ ਆਮ ਪਾਠਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਅਤੇ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜਿਹਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਲਈ ਅੰਕਿਤ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਵਲੋਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਕੰਮ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ 'ਟੈਕਸਟ-ਬੁੱਕ' ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਕਰਨ-ਕਰਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਰੂਹਾਂ ਬੋਲਦੀਆਂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 187
ਸੰਪਰਕ : 98143-82348

'ਰੂਹਾਂ ਬੋਲਦੀਆਂ' ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੰਧੂ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਰੂਹ ਦੀ ਆਵਾਜ਼' (2018) ਅਤੇ 'ਰਿਸ਼ਤੇ ਰੂਹਾਂ ਦੇ' (2020) ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਦੁਆ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ' ਤੱਕ 86 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਹੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਖ਼ਾਹਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪਰਤਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ-ਸਮਝਾਉਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਇਕੱਲਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਭਾਵੇਂ ਸਰੀਰਕ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਤਮਿਕ ਹੋਵੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਮਝਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ' ਕਵਿਤਾ 'ਚ 'ਮੱਛੀਆਂ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਣਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਰੂਹਾਂ' ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖਾਂ 'ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਤਾਂ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਇਨਾਤ ਦੇ ਕਣ-ਕਣ 'ਚ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ, ਰੁੱਖਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ, ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ-ਆਪਣੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਬ ਸਾਂਝੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਹਿਜ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬੱਝਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ 'ਲਹੂ' ਅਤੇ 'ਅ-ਲਹੂ' ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਲਹੂ' ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਦਾਦਕਾ ਪੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ 'ਅ-ਲਹੂ' ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ 'ਨਾਨਕਾ' ਪੱਖ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਵਿਤਰੀ ਵਲੋਂ ਵਰਤੇ 'ਤੜਪ', 'ਇਸ਼ਕ', 'ਚਾਹਤ', 'ਸੱਚੀ ਮੁਹੱਬਤ', 'ਵਫ਼ਾ', 'ਮੋਹ', 'ਪੀੜ', 'ਖਾਮੋਸ਼ੀ', 'ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਮੁੱਲ', 'ਸੱਚ', 'ਰਹਿਮ', 'ਤਕਦੀਰ', 'ਪਰਦੇਸ', 'ਮਨ', 'ਤਨਹਾਈ', 'ਰਾਂਝਣ', 'ਵਸੀਅਤ', 'ਹਾਣੀਆ', 'ਮਹਿਕ', 'ਬੰਦਗੀ' ਆਦਿਕ ਵਰਤੇ ਸ਼ਬਦ ਮਾਨਵੀ-ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਰਥ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਹਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਜਾਂ ਅਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀਆਂ ਸੂਚਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ 'ਦੁਆ', 'ਤੜਪ', 'ਇਸ਼ਕ', 'ਚਾਹਤ', 'ਮਿਲਣ', 'ਮੋਹ', 'ਇਤਫ਼ਾਕ' ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਉਕਤ ਵਰਣਿਤ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਥਾਂ-ਪੁਰ ਥਾਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਿੱਤੇ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਆਬਾ 'ਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ
ਲੇਖਕ : ਸਮਿੱਤਰ ਸਿੰਘ 'ਦੋਸਤ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਯ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 90
ਸੰਪਰਕ : 92562-92764

ਸਮਿੱਤਰ ਸਿੰਘ 'ਦੋਸਤ' ਆਪਣਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ' ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ:
ਜੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ 'ਤੇ ਮਲ੍ਹਮ ਲਾਉਣ ਦੀ ਨਹੀਂ ਤਰਤੀਬ,
ਪੁੰਗਰਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ 'ਤੇ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਇਆ ਨਾ ਕਰੋ।
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਪਾਤਰਤਾ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਘੱਟ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਹਿਮ ਲੱਗਭੱਗ ਸਰਬ ਵਿਆਪੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਆਨੰਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਸਬਰ. ਸੰਤੋਖ ਤੇ ਧੀਰਜ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਪੱਲੇ,
ਚੰਨ ਵਾਂਗੂ ਠੰਢੇ ਤੇ ਸੀਤਲ ਰਹਿਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ।
ਸਮਿੱਤਰ ਸਿੰਘ 'ਦੋਸਤ' ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕੱਤੀ ਗੀਤ, ਪੈਂਤੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਧਾ ਸੰਬੰਧੀ ਅਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਬੇਹੱਦ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਕਾਫ਼ੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਵਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਹੱਬਤ, ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਹ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥ ਕਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਜਿੱਥੋਂ ਸੂਰਜ ਉੱਗਿਆ
ਲੇਖਕ : ਰਾਮ ਲਾਲ ਪ੍ਰੇਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98155-17340

'ਜਿਥੋਂ ਸੂਰਜ ਉੱਗਿਆ' ਪੁਸਤਕ ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪੁਸ਼ਤੀ ਪਿੰਡ ਗੜ ਕਲਾਂ ਫਿਰ ਖੱਟ ਗੜ ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਹੁਣ 'ਖਟਕੜ ਕਲਾਂ' ਅਤੇ ਪੁਰਖਿਆਂ/ਵੱਡ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਜੀਵਨ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਕ ਮਾਣ ਯੋਗ ਗਾਥਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੱਡ ਵਡੇਰੇ ਨਕੜਦਾਦੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਖੱਟ (ਦਾਜ) ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਨਾ ਸਕਿਆ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਠੀ ਹਰ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਸੋਰ ਨਾਲ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਅੱਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਖੇਮ ਸਿੰਘ, ਦਾਦਾ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ, ਪਿਤਾ ਸ. ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ, ਦਾਦੀ ਜੈ ਕੌਰ, ਮਾਤਾ ਇੰਦ ਕੌਰ (ਵਿਦਿਆਵਤੀ), ਚਾਚੀ ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਤੇ ਹੁਕਮ ਕੌਰ ਦਾ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਗ਼ਲਤ ਤੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜੂਝਦਿਆਂ ਦਲੇਰੀ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ ਜੀਵਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਕੇ ਏਸ ਵਜਾਹ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੇ ਇਸ ਅਣਖੀ ਖਾਨਦਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸਰਕਾਰੀ ਜਗੀਰ/ ਪੈਨਸ਼ਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਖੋਰਾ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਵੀ ਝੱਲਣੇ ਪਏ। ਪਰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫਿਰ ਨਾ ਛੱਡਿਆ।
ਅਜਿਹੀ ਅਣਖੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾ ਕੁੱਟ ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਰ ਮਿਟਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਮੋਹਰਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਸਿਰਕੱਢ ਨਾਇਕ ਬਣ ਕੇ ਇਕ ਦਾਗਦਾ ਸੂਰਜ ਬਣ ਚਮਕਿਆ। ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਜੂਝਣ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਰੰਗੇ ਗਏ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਲਗਾਵ ਤੇ ਫਿਰ ਦੂਰੀ ਬਣਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਬੜੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵਰਨਣ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਚਿਣਗ /ਉਤਸੁਕਤਾ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਜੰਗ ਏ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਸੁਆਲ ਜਵਾਬ ਵਿਧਾ ਵਾਲੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਜਿਥੋਂ ਸੂਰਜ ਉੱਗਿਆ' ਦੀਆਂ ਰੌਚਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਜਿਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਸਹਾਈਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਉਥੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਡ ਵਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਪੁਲ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਰਾਮ ਲਾਲ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੰਤ ਬਾਖੂਬੀ ਨਾਲ ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ:-
'ਕਥਾ ਸਮਾਪਤ ਹੋਤ ਹੈ ਸੁਣ ਲਓ ਬਾਲ ਸੁਜਾਨ
ਸੂਰਜ ਉੱਗਿਆ ਖਟਕੜੋਂ ਧਰਿਆ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਾਮ।'

-ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਈਆ ਹਵੇਲੀਆਣਾ
ਵਟਸਐਪ : 98764-74858

ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ
ਅਨਮੋਲ ਹੀਰੇ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ.
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਤਵਿਕ ਬੁੱਕਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 135
ਸੰਪਰਕ : 98143-44276

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਵਰ ਢਾਡੀਆਂ ਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਕੇਵਲ ਉੱਚ ਰੁਤਬਾ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਤੋਂ ਮਣਾਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਪਿਆਰ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਹੰਢਾਇਆ, ਮਾਣਿਆ ਅਤੇ ਜੀਵਿਆ ਵੀ ਹੈ। ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਕ ਖੁਦ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦਾ ਕਵੀਸ਼ਰ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੈ। ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਸਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਲਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਬਿਨਾਂ ਸਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਅਹਿਮ ਅੰਗ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮੇਲੇ, ਤਿਉਹਾਰ ਤੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਢਾਡੀਆਂ ਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੋਭਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲੋਂ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਛੇ ਉਘੇ ਢਾਡੀਆਂ ਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਵਲੋਂ ਮਿਲੇ ਭਰਪੂਰ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਨੇਹ ਦਾ ਵਰਨਣ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਢਾਡੀਆਂ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਉਘੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਅਤੇ ਗਵੱਈਏ ਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਲਾਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਤਲ ਜੀ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸਿਖਰ ਸਨ। ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਢਾਡੀਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਧਰੂ-ਤਾਰਾ ਵਾਕਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਜਿਥੇ ਉਹ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ ਸਨ। ਲੋਭ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਦੁਮਾਲੜਾ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦੇ 'ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ' ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੋਗੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਉੱਚ ਕਦਾਵਰ ਕਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਗਿਰਦਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਫਰਿਸ਼ਤ ਹੈ। 19 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਨ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਲੇਖਕ, ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਜਿਹੜਾ ਮਾਣ ਮਿਲਿਆ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਿਰਲੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਤੀਸਰੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ 'ਸਟੇਜਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ' ਗਿਆਨੀ ਦਯਾ ਸਿੰਘ ਦਿਲਬਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਢਾਡੀ-ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਫਲ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੌਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਚੋਬਾਂ ਵਾਲੀ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਧੀ ਨੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ ਅਜਿਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਹਰ ਸਰੋਤਾ ਮੰਤਰ-ਮੁਗਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਚਹੇਤੇ ਢਾਡੀ ਸਨ। ਚੌਥੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਪਾਰਸ ਦੀ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦੀ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਰਸ ਨੂੰ 'ਤਵਿਆਂ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ' ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਪਾਰਸ ਅਜਿਹਾ ਕਵੀਸ਼ਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਰਗੇ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨੂੰ ਬਿਆਨਣਾ ਉਸ ਦਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਸੀ। ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦੀ ਟੈਂਅ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ 'ਰੀਲਾਂ ਦੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ' ਢਾਡੀ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਅਲਬੇਲਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਆਡੀਓ ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਕੈਸੇਟਾਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿਚ ਤਹਿਲਕਾ ਮਚਾਇਆ। ਛੇਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਕਵੀਸ਼ਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸਭਰਾ ਨੂੰ 'ਮਾਝੇ ਦੇ ਮਾਣ' ਵਜੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸਭਰਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬੜਾ ਸਾਊ, ਨੇਕਨੀਅਤ, ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਕਵੀਸ਼ਰ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਸਤ-ਮੌਲਾ ਸਫਲ ਕਵੀਸ਼ਰ ਹੋ ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਡੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਵਰਗੀ ਕੋਮਲ ਕਲਾ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਸਤਾਖਰਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੇਵਲ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਉੱਪਰ ਵੀ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਫਲ ਉਪਰਾਲਾ ਤੇ ਉਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਗਾਇਨ ਕਵੀਸ਼ਰੀ, ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ-ਪਸੰਦ ਤੇ ਚਹੇਤੇ ਢਾਡੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨੇਹ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਸਫਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੋ ਨਿਬੜੇਗਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਹੀਰ ਸੁੰਨੜ
ਲੇਖਕ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ: 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 80
ਸੰਪਰਕ: 98725-49506

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਬਹੁਤੇ ਕਲਮਕਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਕੇਵਲ ਲਿਖਣ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਲਕੀਰ ਦਾ ਫ਼ਕੀਰ ਬਣਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਚਰਚਿਤ ਆਪਣੀਆਂ ਦਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹੀਰ ਸੁੰਨੜ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੀਰ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
ਮਰ ਜਾਊਂਗੀ ਲੇਕਿਨ ਨਾ ਉੱਧਲਾਂਗੀ,
ਤੇਰੇ ਬੂਹੇ 'ਤੇ ਆਊਗੀ ਜੰਨ ਮਾਏ।
ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ ਦਾ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਇਹ ਲਿਖਣਾ ਬਿਲਕੁੱਲ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ ਕਿ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ ਸਾਡੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦਾ ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਅਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਪਨਪਦਾ ਹੋਇਆ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਤੜਫ਼ਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀਰ-ਰਾਂਝੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ। ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ, ਦਮੋਦਰ, ਅਹਿਮਦਯਾਰ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਇਹ ਪਾਤਰ ਜੇਕਰ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਉਹ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀ 'ਹੀਰ ਸੁੰਨੜ' ਵਰਗੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ:
ਫਿਰ ਚੂਚਕ ਤੇ ਕੈਦੋਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ,
ਰਾਂਝੇ ਬੀਅਰ ਬੱਤਾ ਮਾਸਾ ਲਾਇਆ ਜੀ।
ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਾਚਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਭਰਤੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਰਵਾਇਤੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਦਰਪੇਸ਼ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਇਹ ਨਿਵੇਕਲਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਚੰਗਾ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਤੇਰੀਆਂ ਮੁਹੱਬਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਐਮ. ਐਸ. ਦਾਊਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ: 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 80
ਸੰਪਰਕ : 98151-23900

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸਤਾਈਵੀਂ ਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਐਮ. ਐਸ. ਦਾਊਂ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੁਸਤਕ 'ਤੇਰੀਆਂ ਮੁਹੱਬਤਾਂ' ਆਪਣੇ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਰਥ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕੁਝ ਵੀ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪੌਂਡਾਂ ਅਤੇ ਡਾਲਰਾਂ ਨੂੰ ਠੋਕ੍ਹਰ ਮਾਰ ਕੇ ਇਸ ਪਿਆਰ ਦੀ ਅਨਮੋਲ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਮਾਣਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਮੇਰੇ ਮੀਤ ਮਹਿਰਮਾ ਵੇ, ਕਿਉਂ ਤੁਰ ਚੱਲਿਆ ਪ੍ਰਦੇਸ।
ਇਹ ਰੁੱਤ ਮਾਨਣ ਦੀ ਵੇ, ਮੇਰੀ ਜੋਬਨ ਮੱਤੀ ਵਰੇਸ।
ਗਰੀਬ ਦਾ ਮੂੰਹ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਗੋਲਕ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਗਰੀਬ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦਾ ਸਥਾਨ ਗੋਲਕਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੋਲਕਾਂ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਹੋਈ ਮਾਇਆ ਦੀ ਸਦਵਰਤੋਂ ਜਾਂ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਹੁਣ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨੇਕ ਕਮਾਈ ਹੀ ਸਤਿਕਾਰੀ ਜਾਣੀ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਅੰਨਦਾਤੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਅੱਜ ਰੋਟੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ:
ਰੋਟੀ ਨਾਲੋਂ ਪੁੰਨ ਨਾ ਵੱਡਾ, ਵੇਦ-ਕਤੇਬ ਨੇ ਕਹਿੰਦੇ।
ਨੇਕ ਕਮਾਈ ਸਦਾ ਜਿਉਂਦੀ, ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦੇ-ਲਹਿੰਦੇ।
ਐਮ. ਐਸ. ਦਾਊਂ ਪੁਸਤਕ ਸੰਬੰਧੀ ਲਿਖੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ-ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਵਿਰਸਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ, ਸੱਸੀ-ਪੁੰਨੂ, ਲੈਲਾ-ਮਜਨੂੰ ਆਦਿ ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦਾ ਅਮੀਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹਨ। ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਿਧਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਸਿਖਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਮਨਫ਼ੀ ਹੋਣਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਰੂਦ ਦੇ ਢੇਰ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸੁਨੇਹਾ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਇੰਜ ਮਿਲਿਆ ਰੱਬ ਮੈਨੂੰ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਕਸਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਿਥਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 95498-95275

'ਇੰਜ ਮਿਲਿਆ ਰੱਬ ਮੈਨੂੰ' (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਅਮਰਜੀਤ ਕਸਕ ਹੁਰਾਂ ਦਾ ਚੌਥਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਲੋਅ' (2001), 'ਗਹਿਰ' (2006) ਅਤੇ 'ਮਾਣ 'ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਸਵੈ' (2017) ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਆਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦ 'ਕਿੰਜ' ਅਤੇ 'ਇੰਜ' ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤੇ ਵਜੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਕਵੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ 'ਸਮੁੱਚ' ਵਿਚ ਜਾਣਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹਿਤ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ 'ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਪਹਿਲਾ' (ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਏਸੇ ਘਾਟੋਂ ਪੀਣੈ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੋਚ ਹੀ ਸੱਪਣੀ ਤੱਕ 16 ਕਵਿਤਾਵਾਂ), 'ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਦੂਜਾ' (ਕਸ਼ਿਸ਼ ਤੱਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚ ਪਛਾਣ ਤੱਕ 17 ਕਵਿਤਾਵਾਂ), ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਤੀਜਾ (ਆਪਣੀ ਪੈੜ ਦੱਬਦਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੇ ਕਿਸੇ ਸਿਰੇ ਲੱਗਣੈ ਤੱਕ 11 ਕਵਿਤਾਵਾਂ), ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਚੌਥਾ (ਕਿਸ ਦੁਆਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੈਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਹਾਕ ਮਾਰੀ ਤੱਕ 8 ਕਵਿਤਾਵਾਂ) ਅਤੇ 'ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਪੰਜਵਾਂ (ਆਧਾਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਜਲੀ ਨਾ ਬਣੀ ਕਾਇਆ ਤੱਕ 20 ਕਵਿਤਾਵਾਂ) ਦੇ ਪੰਜਾਂ ਖੰਡਾਂ 'ਚ ਕੁੱਲ 72 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੋਇਆ ਹੈ। 'ਪਿੰਜਰੇ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਦੇ ਹੁਣ' ਕਵਿਤਾ ਕਿੰਜ ਖੰਡ-ਤੀਜਾ ਦੇ ਤਤਕਰੇ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਥੂਲ ਉਮਰ ਅਤੇ ਅਸਥੂਲ ਉਮਰ ਦੀ ਤਸ਼ਬੀਹ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸਰੀਰ ਦੇ 'ਸਥੂਲੀ ਪਿੰਜਰੇ' ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ (ਨਿਰਵਾਣ) ਦੇ ਲਈ ਅਰਜੋਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਤੇਰੀ ਉਡਾਣ ਨਾਲ
ਮੇਰੀ ਪਿਆਸ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ
ਮੇਰੀ ਪਿਆਸ
ਮੇਰੀ ਤਲਾਸ਼ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ
ਤਲਾਸ਼ ਜਨਮਾਂ-ਜਨਮਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ (ਪੰਨਾ 57)
'ਕਿੰਜ ਪੰਜ-ਖੰਡਾਂ' ਦਾ ਪੰਜਾਂ ਖੰਡਾਂ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ (ਅੱਖਾਂ, ਕੰਨ, ਜੀਭ ਅਤੇ ਚਮੜੀ (ਸਪਰਸ਼) ਦਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਦਿਸਦੀ ਕਾਇਆ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਹੋਰ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕਾਇਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਕੀਦ 'ਹੁਣ ਨੂੰ ਫੜ', 'ਮੁਸਕਰਾਇਆ ਹੈ ਰੱਬ', 'ਕਾਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰੱਸੀ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ', 'ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮਿਣਨ ਪਰਛਾਵੇਂ', 'ਕੋਇਲ ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਦੀਪੀ', 'ਆਧਾਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ', 'ਜਿਥੇ ਰੱਬ ਮਿਲਦੈ' ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਯਾਤਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਕਸ਼ਿਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਸਵੈ' ਦਾ 'ਸਵੈ' ਦਾ ਮਿਲਣ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ 'ਇੰਜ ਮਿਲਿਆ ਰੱਬ ਮੈਨੂੰ' ਦਾ ਸੁਖ਼ਦ ਸਫ਼ਰ ਹੈ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 098786-14096

ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 215
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਸੱਠਵਿਆਂ ਤੋਂ ਸੱਤਰਵਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤੀ ਲਈ ਅਹੁਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਸੱਤਵੇਂ ਤੋਂ ਅੱਠਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਮੂੰਹ-ਮੱਥਾ ਦਿੱਸਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਰੂਪ ਨਿੱਖਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੋਏ ਤੇ ਅੱਜ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਿਖੀ ਤੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣ ਸਿਨਫ਼ ਹੋ ਨਿੱਬੜੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਕਾਫ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਕਲਮਕਾਰ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਮਕਬੂਲ ਨਾਮ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸਫ਼ਰ ਭਾਵੇਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦਿਆਂ ਲੱਗਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਾਲ ਨਿੱਠ ਕੇ ਜੁੜਾਓ ਦਹਾਕੇ ਕੁ ਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਸਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਇਸ ਸਿਨਫ਼ 'ਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਹੋਇਆ, ਉਂਜ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕੋਰੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਤਨ ਅਤੇ ਮਨ 'ਤੇ ਹੰਢਾਏ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ੀਦ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਲੋਕ ਦਰਦ ਨੂੰ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਠਕ ਲਈ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ, ਇਹ ਦਰਦ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬਲ ਵੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਦਰਦ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ਿਅਰ ਕਹੇ ਹਨ। ਮੁਹੱਬਤ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਤੇ ਧੁਰਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਵੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਰਹੁ-ਰੀਤਾਂ ਤੇ ਸਕਾਫ਼ਤ ਉਸ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿਚ ਰਚੀ-ਮਿਚੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਿੱਖਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਧੂ ਕੋਲ ਵੀ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਤਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਵੇਗ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵੀ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਲਧਾਣਾ ਝਿੱਕਾ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਮੁਕੱਦਮ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬੀ.ਆਰ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸੂੰਨੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 9878160133

ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਤ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਪਿੰਡ ਤੇ ਨਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਠਿਨਾਈ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ 'ਚ ਲਿਖਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਹਾਂ, ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਇਤਿਹਿਾਸ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਮਾਲ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਗਜ਼ਟੀਅਰਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ-ਨਗਰ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਬੱਝਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ। ਅਕਸਰ ਹੀ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਦੰਦ-ਕਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਗੁੰਮ ਹੋ ਚੱਲਿਆਂ ਹੈ। ਵੇਲਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਾਂਭ ਲਈਏ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਲੋਕ-ਚੇਤਿਆਂ 'ਚ ਪਿਆ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਲੁਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਬੇਹੱਦ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਅਤੇ ਤਰਦੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਹਿੱਤ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਕਦ ਵਸਿਆ, ਕਿਸ ਵਸਾਇਆ, ਉੱਥੇ ਵਸ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੌੜ੍ਹੀ ਗੱਡਣ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਘੜਵੀਆਂ ਗੱਲਾਂ। ਪਹਿਲ-ਪਲੱਕੜੇ ਨਾਮਵਰ ਕਰਮਯੋਗੀ, ਪ੍ਰਚੀਨ ਰਹਿਤਲ-ਵਹਿਤਲ, ਜੀਵਨ-ਵਸਰ, ਵਰਤੋਂ-ਵਿਹਾਰ, ਅਣਥੱਕ-ਘਾਲਣਾਵਾਂ, ਕਿਰਤੀ-ਸ਼ਿਲਪੀ-ਕਿਸਾਨ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਤੇ ਹੋਰ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾ, ਬੰਸ਼ਾਵਲੀਆ ਅਤੇ ਖੇਤ-ਖਲਿਆਣ, ਖੂਹ-ਟੋਬਿਆਂ ਤੇ ਸਥਾਨਾਂ-ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਾਰਸਾਂ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਲਈ ਸਾਂਭ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ, ਘਾਲਨਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਪਰਿਵਾਰਕ-ਵੰਸ਼ਾਵਲੀਆਂ ਦਰਜ਼ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਿਰਫ ਹਰਿਦੁਆਰ ਜਾਂ ਲੁਪਤ ਹੋ ਗਈ ਮਿਰਾਸ-ਪ੍ਰੋਹਿਤਗਿਰੀ ਕੋਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਨ/ਹਨ। ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਇਹ ਗਾਥਾਵਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ-ਸੁਣਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਂ, ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਜਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ ਨਾਲ ਵਾਹ-ਵਾਸਤਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਵਾਚ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ (ਡਾ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98889-24664

ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਨਾਵਲਨਿਗਾਰੀ ਦੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਲਿਖਾਰੀ ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਅਰਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਾਲ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਤਖ਼ਲੀਕ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਚਮਤਕਾਰੀ, ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਅਤੇ ਨਿਰੋਲ ਕਾਲਪਨਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਝਲਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਹੋਰ ਬਾਲ ਨਾਵਲ 'ਖੱਟੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ' ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ, ਗ਼ੁਰਬਤ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਅਜਿਹੇ ਪਾਤਰ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਧਾਰਥ ਵਰਗੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਸੋਚਣੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਦਕਾ ਸੰਘਰਸ਼, ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸਚੇ ਵਰਗੀਆਂ ਨਿੱਗਰ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬੁਲੰਦੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਨਾਇਕ ਹਰੀਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਇਆ ਸਿਰੋਂ ਉੱਠਣ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਇਸ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਵੀ ਪਤਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸੰਤਰੇ ਦੀਆਂ ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਵਾਲੀਆਂ ਟਾਫੀਆਂ ਵੇਚ ਕੇ ਮਾਂ ਨਾਲ ਹੱਥ ਵਟਾਉਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦਾ ਹਰੀਸ਼ ਭੁੱਖਣ ਭਾਣਾ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਅਤਿ ਦੀ ਗਰਮੀ ਵਿਚ ਬੇਹੋਸ਼ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸਚੇ ਕਾਰਨ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਉਸ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਲਗਨ ਵੇਖ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਧਾਰਥ ਦੇ ਹੱਥ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਸਾਥ ਪਾ ਕੇ ਹਰੀਸ਼ ਕਿਸੇ ਦੇ ਤਰਸ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਨਾਲ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਇਕ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਿਰੜੀ ਨਾਇਕ ਐਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐਸ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਕੇ ਕਰਕੇ 'ਡਾਕਟਰ ਹਰੀਸ਼' ਬਣ ਕੇ ਅੰਤਰੀਵੀ ਸਕੂਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਇਸ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਲਾਤ ਜਾਂ ਸੰਕਟਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ-ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਢੇਰੀ ਢਾਹ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਣਾ ਦਾ ਨਾ ਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਲਗਨ, ਮਿਹਨਤ, ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਾਦਿਲੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਜਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰੂਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿਧਾਰਥ ਅਤੇ ਮੇਘਾ ਵਰਗੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਚ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹੁਨਰ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਮੁਮਕਿਨ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਇਸ ਸੁਨੇਹੇ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਜਿੱਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸੋਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸੁਭਾਵਿਕ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਆਦਿ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਉਤਸੁਕਤਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਵਾਸਤਵਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਦਰਪਣ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਡਾ. ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰੇਰਕ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਸੂਝ ਸੰਚਾਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਨੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 140
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕ ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕਾਮਰੇਡ ਲੈਨਿਨ-ਦੀ ਜਨਮ-ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਅਵਸਰ ਉੱਪਰ ਉਸ ਮਹਾਂ-ਮਾਨਵ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਉਪਰਾਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ. ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਤੱਕ 16 ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅੰਕਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ. ਆਨੰਦ ਦੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਹੀ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ-ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵਿਧਾ ਦੁਆਰਾ ਸਿਮਰਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਮਰੇਡ ਲੈਨਿਨ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪ ਇਕ ਚੰਗਾ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਸਾਹਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਖ਼ੂਬ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਸੋਵੀਅਤ ਸਟੇਟ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਦੇਣ ਅਤੇ ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਅਤੇ ਉਘਾੜਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਉਥਾਨਕਾ ਵਿਚ ਕਾਮਰੇਡ ਆਨੰਦ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਆਂਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਹੋਰ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਵਿਚ ਹਾਕਮ ਭਾਵੇਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਲੈਨਿਨ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬ ਨੇ ਲੁੱਟ-ਖੋਹ ਦੇ ਮੂਲ ਆਧਾਰ, ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਮਾਲਕੀ ਨੂੰ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।' ਸੋਵੀਅਤ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਵਾਲਾ ਮਾਡਲ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨੇ ਚੱਲਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹੈਨ। ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੀ ਅਜੇ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਉਧ-ਹੰਢਾ ਲਈ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਜਗਤਾਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ 'ਤੇ
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਤੋਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 99558-31357

ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਜਗਤਾਰ ਨੇ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਗਾਜ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਕਲਮ 'ਚ ਪਰਪੱਕਤਾ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਨੇ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਜਗਤਾਰ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਪੁਸਤਕ 'ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਜਗਤਾਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਤੋਰ' ਵਿਚ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 44 ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੇਖ ਦਰਜ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਦੀ 'ਹੱਕ ਸੱਚ' ਦਾ ਪਮਾਣ ਹਨ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸਲੇ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚ, ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ, ਕਾਨੂੰਨ ਸੋਧਾਂ ਪਿੱਛੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ, ਪਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਸੁਭਾਅ, ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਫ਼ਰਜ਼, ਪੋਸਤ ਦੀ ਖੇਤੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ, ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਦਤ, ਭਾਰਤ ਕੈਨੇਡਾ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧ, ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਮਸਤੂਆਣਾ ਕਾਂਡ, ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਕਿਸਾਨ ਮਾਰਚ ਤੇ ਵੱਖਰਤਾ, ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਤੇ ਏਕਤਾ, ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਪਹਿਲਵਾਨ ਧੀਆਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਪੈਰਵੀ, ਸੁਨੀਲ ਜਾਖੜ, ਦਲਿਤਾਂ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਖੋਹਣਾ, ਸਿਵਲ ਕੋਡ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਚੰਦਰਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ ਆਦਿ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨਣ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਵਿਲੱਖਣ ਰੂਪ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਲਿਖਾਇਕ ਹੈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੇਜ ਕਲਮ ਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਿਹਾ, ਸਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਹ ਵਿਖਾਵੇ ਵਾਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਡਾਕਟਰ ਮੇਘਾ ਸਿੰਘ ਉਸ ਨੂੰ ਲੋਕਪੱਖੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਮਝਦਾ, ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਇਆ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਜਤਿੰਦਰ ਦੇਵਗਣ ਨੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਉਪਮਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਡਾ. ਬੱਦਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ :
'ਜਗਤਾਰ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ, ਉੱਚੀਆਂ-ਸੁੱਚੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਖਰੀਦਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਝੂਠੀ ਖ਼ਬਰ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਕਦੇ ਵੀ ਝੂਠ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ।' ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-421810

ਸਰਦਾਰ
ਨਾਟਕਕਾਰ : ਸੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੋਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 61
ਸੰਪਰਕ : 94174-60656

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਾ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 'ਸਰਦਾਰ' ਨਾਟਕ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। 14 ਪਾਤਰਾਂ ਤੇ 13 ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਏ ਇਸ ਨਾਟਕ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਰਕਨੁਮਾ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ, ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਸੀ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪੱਕਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਭਲਾ ਚਾਹੁੰਣ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਭਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਵਾਲੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਇਕ ਨਿਸ਼ਠਾ ਵਾਲਾ ਤੇ ਨਾਟਕਲਾ ਦਾ ਖੂਬ ਮਾਸਟਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਟਕ 'ਸਰਦਾਰ' ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੁਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਪੁਸ਼ਤਾਂ ਦਾ ਸੰਵਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਕ ਚੱਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹੱਸਦੇ ਖੇਡਦੇ ਪਰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ।
'ਮੇਰਾ ਇਹ ਨਾਟਕ' ਤਹਿਤ ਸੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਬੜਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸਵਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ:
ਹੁਣ ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਖਾਤਰ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਕੇ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਕੀ ਅੱਜ ਦਾ ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਹੀ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨ? ਬਹੁਤ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਪੂਰੀ ਠੇਠ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਨਾਟਕ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ 'ਤੇ ਗੱਲ ਮੁਕਾਉਂਦਾ ਹੈ:
ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਦੁਰਗਾ ਨੂੰ ਅਵਤਾਰ ਬਣ ਜਾਣਾ
ਵਤਨ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਮੈਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ ਬਣ ਜਾਣਾ
ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਸੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਉੱਦਮ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਨਾਟਕ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ' ਜਾਂ 'ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ' ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਰਚਨਾ ਦੀ ਥੀਮਗਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਨਾਟਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੀ ਗੁਣਾਤਮਿਕਤਾ 'ਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਫੋਟੋਆਂ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਢੁਕਵੀਆਂ ਹਨ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਬੰਤ ਰਾਮ ਅਲੀਸ਼ੇਰ
ਲੇਖਕ : ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢੁੱਡੀਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94178-55876

ਦੋ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢੁੱਡੀਕੇ ਦਾ 10ਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ 'ਬੰਤ ਰਾਮ ਅਲੀਸ਼ੇਰ' ਉਸ ਯੋਧਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰ ਸੀ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ਫੜਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਵਿਧਾ-ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢੁੱਡੀਕੇ ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਖੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਬਾਤ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਹੈ। ਬੰਤ ਰਾਮ ਅਲੀਸ਼ੇਰ ਦੇ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਦੇਸੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਈਨ ਨਾ ਮੰਨੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਹ ਜਦ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਬਿਸਵੇਦਾਰੀ ਹੇਠ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬਗ਼ਾਵਤ ਉੱਠ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਬਗ਼ਾਵਤ ਵਿਚੋਂ ਜੋ ਲਹਿਰਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਉੱਠੀਆਂ ਸਨ, 'ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ' ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਰੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਬੰਤ ਰਾਮ ਅਲੀਸ਼ੇਰ ਦਾ ਜੁਝਾਰੂ ਹੱਥ ਬਾਰੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਚਿਤਰਤ ਹੋਇਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਤਕਨੀਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸਾਰ 'ਚ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਬਿਸਵੇਦਾਰ ਆਕੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਬੰਤ ਰਾਮ ਦਾ ਨਾਂਅ ਤਾਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਕਈ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕਦੇ ਵੇਖ ਲਵਾਂਗੇ ਬੰਤ ਰਾਮ ਨੂੰ ਵੀ। ਉਂਝ ਬਹੁਤ ਮੁਜ਼ਾਰੇ ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਬੇਦਖਲ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਕਈ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਹੀ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਬੰਤ ਰਾਮ ਕੋਲ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਜੇ ਬੰਤ ਰਾਮ ਘਰ ਨਾ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁਜ਼ਾਰੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੱਸ ਕੇ ਫੇਰ ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢੁੱਡੀਕੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਾਂਗ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

 ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਾਤੜਾਂ ਰੋਡ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ : 99558-31357

ਸ਼ਾਇਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' ਇਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 749 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸੰਪਾਦਨਾ, ਅਲੋਚਨਾ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਮਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ' ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚਦਾ ਪੜਚੋਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਨਿਰਖਦਾ ਪਰਖਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ 'ਬਿੱਗ ਬੈਂਗ' ਅਰਥਾਤ ਵੱਡੇ ਧਮਾਕੇ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਆਦਮ ਤੇ ਮਾਈ ਹਵਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਾਧੇ ਨਾਲ ਨਰ ਤੇ ਨਾਰੀ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜੁੱਟ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਬੌਧਿਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ ਬੋਧ ਦੇ ਆਭਾ ਮੰਡਲ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰਾਂ ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ, ਪ੍ਰੋ. ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ ਅਤੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਨੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਇਕਮੱਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕਤਾ, ਗੰਭੀਰਤਾ, ਪਰਪੱਕਤਾ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕਲਪੀ ਸਰੂਪ, ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦਿਆਂ ਜਨਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਲਈ ਧਰਾਤਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬੌਧਿਕ ਧਰੂ ਤਾਰਾ ਗਰਦਾਨਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਅੰਦਰ ਪਨਪਦੇ ਪੰਜ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਜਿਥੇ ਅਧਿਆਤਮਕੀ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਸਿਆਸੀ ਘੜੰਮ ਚੌਧਰੀਆਂ ਦੇ ਗਿਰਗਿਟੀ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਬਾਹਾਂ ਉਲਾਰ ਉਲਾਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਸੂ ਅਤੇ ਖਟਮਲ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਜਨਤਾ ਦਾ ਲਹੂ ਪੀਣ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਤਰਕ ਸੰਗਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭਗਵੇਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਤਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਕਲੋਰੋਫਾਰਮ ਸੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਡਾ. ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਮਸੀਹਾ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਸ਼ਾਇਰ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨੂੰ ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਹਰ ਦੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅਮਨ ਦਾ ਸ਼ੈਦਾਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਲੰਬਰਦਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਲੰਕਾਰ ਚਿਹਨਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਗੁੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਵੀ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵਿੰਭਿਨ ਵੰਨਗੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਿੜ ਅੰਦਰ ਨਿਤਰਨ ਲਈ ਬੜਾ ਹੀ ਸ਼ੁੱਭ ਸ਼ਗਨ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 296
ਸੰਪਰਕ : 98148-51500

ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ (1816-1863) ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ (1780-1839) ਦੀ ਆਖਰੀ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਰਾਣੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸ. ਮੰਨਾ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਕੁਮੇਦਾਨ ਸੀ। 1835 ਈ. ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨਾਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਕੰਵਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1838 ਈ. ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਲਗਭਗ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਧਰੰਗ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1839 ਈ. ਵਿਚ ਉਹ ਕਾਲ ਵੱਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤੂ ਉਪਰੰਤ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸਰਬ-ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਬਣਨ ਲਈ ਅਮੀਰਾਂ-ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਵਿਚ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਏ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਭਰਾ ਵੀ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਾਕਮ ਪਿਛਲੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਨਜ਼ਰਾਂ ਗੱਡੀ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੁਹਤ ਸਾਰੇ ਅਮੀਰਾਂ-ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾ ਆਈ। ਸੰਕਟ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਵਾਹ ਲਾਈ ਪਰ ਖੇਰੂੰ-ਖੇਰੂੰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸਲਤਨਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਨਾ ਚੱਲੀ। ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਬਾਲਗ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਈਸਾਈ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਹਸ ਦਿਖਾਇਆ ਪਰ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧੜੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਗਈ ਰਾਣੀ ਦੀ ਉਥੇ ਹੀ ਮ੍ਰਿਤੂ ਹੋ ਗਈ। ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਨਾ ਲਿਆ ਸਕਿਆ। ਇਉਂ ਰਾਣੀ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤਿਕ ਅੰਤ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ. ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, ਭਾਈ ਹਰਿਸਿਮਰਨ ਸਿੰਘ, ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ, ਸਿਮਰਨ ਕੌਰ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਦਨ ਅਤੇ ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਇਹ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

ਕਿੱਥੇ ਖੋ ਗਏ ਚੱਜ ਦੇ ਬੰਦੇ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ: 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 94
ਸੰਪਰਕ : 98763-12860

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿੱਥੇ ਖੋ ਗਏ ਚੱਜ ਦੇ ਬੰਦੇ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅੱਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਲਾਂਕਣ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਰਹਿਣਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੱਜ ਦੇ ਬੰਦੇ ਬਣਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ:
ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਧਰੋਂ ਢੂੰਡ ਲਿਆਈਏ, ਚੱਜ ਦੇ ਬੰਦੇ
ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਪਾਂ ਹੀ ਬਣ ਜਾਈਏ, ਚੱਜ ਦੇ ਬੰਦੇ
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਹਰ ਹੀਲਾ-ਵਸੀਲਾ ਵਰਤ ਕੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਰਾਹ ਵੀ ਚੁਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੁਝ ਅਖ਼ਬਾਰ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਕਦੇ ਕਦੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਜਾਵਣ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ
ਕਦੇ ਕਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਹੱਥੋਂ ਠੁਕ ਜਾਵਣ ਸਰਕਾਰਾਂ
ਸਵਰਗੀ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਪੁਲ ਕਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦਾ ਆਮ ਆਦਮੀ, ਮਾਨਵੀ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਮਨਫ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਅਪਣੱਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੁਲ ਰਹੀ ਜਵਾਨੀ, ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਬੋਲੀ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਜੀਵੰਤ ਝਲਕਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਬੜੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸ
ਸੰਪਾਦਕ : ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਤੂਰ, ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 98158-00405

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਾਸ, ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਵਾਨ, ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਦਰਦ, ਵੇਰਵੇ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਡਾਂ ਉੱਪਰ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ, ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੰਡਾਲ, ਧਰਮ ਸਿੰਘ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਗੁਰਬਚਨ ਜਗਤ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ, ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਨਵਜੋਤ ਢਿੱਲੋਂ, ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਉੱਪਰ ਵਰਣਿਤ ਤਿੰਨ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਯੁਵਾ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਟੀਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਲਾ ਕੌਣ ਕਾਫਰ ਨਿੱਠ ਕੇ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੇਗਾ?
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਫੈਲਾ ਕੇ ਬੜੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਘੁਲਦੇ-ਮਿਲਦੇ, ਉਥੋਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ 'ਸਟੇਟਿਕ' ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ-ਸੁਮਿਸ਼ਰਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਲੇਖਕ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਪਰਿਪੱਕ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਸੁਆਮੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਲੇਖ, ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਦਿਸਹੱਦੇ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਅਮਰਜੀਤ ਭੁੱਲਰ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਤੂਰ ਅਤੇ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਮਾਨ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟੇ (data) ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟੀਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਧਰਮ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਭੰਡਾਲ, ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ, ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਭਲਾ ਕੌਮ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰਬਚਨ ਜਗਤ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕ ਸੁਪਰਿਚਿਤ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਵਾਸ ਇਕ ਦੁਵੱਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨੇ ਹੀ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਮੀਕਰਨ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਧੋਬੀ ਪਟਕਾ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 94634-45092

ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਖੂਬ ਜ਼ਿਕਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਨ ਦੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਤੇਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰੀਨ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਏਦਾਂ ਕਿਉਂ', 'ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ', 'ਮੁਕਤੀ', 'ਕਰੂਏ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ', 'ਲੀਲੂ ਕਥਾ' ਉਸ ਦੀ ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵਸਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਘਿਨਾਉਣਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਧਰਮ ਦੇ ਕਰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਣਦਾ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਨਾ ਦੇਣਾ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਏਦਾਂ ਕਿਉਂ? ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪਰਕੋਪ ਕਾਰਨ ਪਤੀ ਦਾ ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦਾ ਇਸ ਕੌੜੇ ਸੱਚ ਦਾ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਕਹਾਣੀ 'ਕਰੂਏ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ' ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਹੋਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀ 'ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਕੱਲ੍ਹ', 'ਸਿਕਸ ਪਲੱਸ', 'ਮਾਸੀ ਫੱਤੋ', 'ਮਨਫੀ ਹੋਂਦ', 'ਜੰਗਾਲਿਆ ਸਰੀਆ', 'ਧੋਬੀ ਪਟਕਾ', 'ਆਖ ਦਮੋਦਰ' ਅਤੇ 'ਇਕ ਅਧੂਰੀ ਚਾਹਤ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਉਤਮ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਸੁਆਦਲੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਤਾਂਘ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ :250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 95010-00224

ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਇਸ ਵਕਤ ਸਿਖਰਲੇ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਚੋਖਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ ਇਕ ਸਮੀਖਿਅਕ, ਆਲੋਚਕ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤੇ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੱਝ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹਨ ਪਰ 'ਤਾਂਘ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ' ਉਸ ਦਾ ਨਿਰੋਲ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਉਣ੍ਹੱਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸੰਮਿਲਤ ਹਨ। 'ਤਾਂਘ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਤੇ ਬਰਨਾਲੇ ਦੀ ਛਾਪ ਸਹਿਜੇ ਮਹਿਸੂਸੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਚੰਡਿਹੋਕ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਇਧਰ ਉਧਰ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿੱਧਾ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਪਾਠਕ ਸ਼ਿਅਰ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਜਲਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਛੁਪੇ ਸਵਾਰਥਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਤਮ੍ਹਾ ਤੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਬਾਰੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਆਸਾਂ ਭਾਵੇਂ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਪਰ ਮਰਦੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਰਨ ਲਈ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਕਾਤਿਲਾਂ ਦੇ ਹਮਦਰਦ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਨੂੰ ਉਹ ਸੰਭਲਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਲਈ ਵੀ ਸਾਥੀ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਣਾ ਦੁੱਖਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਹੋਰ ਵੀ ਅਸਹਿ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਚੌਥੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਉਪਰਾਮਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਹੀ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਖ਼ਲਾਅ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਬਿਰਤਾਂਤ-ਸਿਰਜਣ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੰਡਿਹੋਕ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵਾਚਦਿਆਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਬੜਾ ਕੁਝ ਉਸ ਦੇ ਜਾਨਣ ਲਈ ਬਾਕੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਯਕੀਨਨ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਬਣਾਏਗਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਦਬੀ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਕਰੇਗਾ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002