28-06-2024

 ਪੰਜਾਬੀ ਹਲਕੇ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2024 ਵਿਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਤਲਵੰਡੀ ਬੂਥ ਨੰ. 41 ਰਾਮਾ ਸ.ਸ.ਸ.ਸ. (ਕੁੜੀਆਂ) ਵਿਚ ਪੀ.ਓ. ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਸੀ। ਮੌਕਪੋਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ 7 ਵਜੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਆਇਆ ਵੋਟਰ ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਸੀ।
ਮੈਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਸਰ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਵੀ ਘੱਟ ਹਾਂ, ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ. ਮੈਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸੋਚਿਆ ਇਹ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚਾਲੂ ਸੀ। ਵੋਟਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਰਜ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਵੋਟਰ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਮੈਂ ਵੋਟਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਂ, ਵੋਟਰ ਕਹਿੰਦਾ 'ਸਰ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਵੋਟਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੋਟਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਵੋਟਰ ਆਉਂਦਾ ਭਾਵੇਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸੀ ਪਰ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਵੋਟਰਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਦਰਜ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਰਜਿਸਟਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਸਤਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਮੈਂ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਵਿਚ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹਲਕੇ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਸੀ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਪਾਸਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ। ਪੱਗ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵੋਟਰ ਆਏ, ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਆਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਗਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ 'ਤੇ ਬੜੀ ਰੌਣਕ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਬੀਬੀ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਆਈ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਕਰੀ ਪੇਸ਼ਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਦਰਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈ। ਇਕ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਰਜਿਸਟਰ 'ਤੇ ਝਾਤੀ ਮਰਵਾਈ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਸਤਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿਸਿਆ। ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਹਰਿਆਣੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਬੋਲਦੇ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਨ ਪਰ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਸਰ ਅੱਜ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਇਹ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਹਰਿਆਣੇ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹਿੰਦੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਜਨ-ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ ਸੁਣਾਂਗੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

-ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਪਾਠਕ

ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਦੋਂ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇਗਾ?

ਬਿਜਲੀ ਚੋਰੀ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਮਹਿਕਮੇ ਨੇ ਮੀਟਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ, ਇਹ ਇਕ ਚੰਗਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਇਹ ਮੀਟਰ ਗਲੀ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਖੰਭੇ ਉੱਪਰ ਲੱਗੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਇੰਨੀ ਕੁ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਹੱਥ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਨਲੇਵਾ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਸਾਰੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰੇਤਾ ਬਜਰੀ ਦੀਆਂ ਟਰਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੀਟਰ ਬਕਸਿਆਂ ਨਾਲ ਅੜ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਲਮਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਲੀ ਵਿਚ ਖੇਡਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਇਹ ਮੀਟਰ ਬਕਸੇ ਇੰਨੀ ਕੁ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਲਗਵਾਏ ਜਾਣ ਕਿ ਇਕ ਬਾਲਗ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਹੀ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤਨੇਜਾ
ਲੈਕਚਰਾਰ, ਫਿਜੀਕਸ
ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਖੂਈਖੇੜਾ।

ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ 'ਅਜੀਤ' ਵਿਚ ਛਪੀ ਜਸਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਲਿਖਤ ਪੜ੍ਹੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਘੱਟ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਘਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਘੱਟ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਕਾਰਨ ਸਹਿਚਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮਾਡਰਨ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿਚ ਗੈਪ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਬੱਚੇ ਦਾਦੀ/ਦਾਦੀ ਜੀ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਘੱਟ ਗੁਜ਼ਾਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਭੈੜਾ ਅਸਰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕੱਠਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਬੇਟਾ ਅਲੱਗ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਤੋਂ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਸਨੇਹ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਕਿਥੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਰਜ਼ ਹੈ। ਮਾਂ-ਪਿਉ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦੇਵੇ। ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਵੇ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵਧ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰੇ। ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਮਾਤ ਲਾਵੇ, ਮਾਪੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਣ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨਾ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ, ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਸੰਸਾਰ ਬਣੇਗਾ।

-ਰਾਮ ਸਿੰਘ